Nước được vận chuyển trồng cây từ rễ lên lá là nhờ quá trình

Rễ cây trên cạn hấp thụ nước và ion khoáng hầu hết qua miền lông hút .

Nội dung chính

Show

• 1.1. Sự hấp thụ nước và ion khoáng từ đất vào tế bào lông hút
• 1.2. Dòng nước và ion khoáng đi từ đất vào mạch gỗ của rễ
• 2. Vận chuyển các chất trong cây
• 2.1. Dòng mạch gỗ
• 2.2. Dòng mạch rây
• 3. Thoát hơi nước
• 3.1. Vai trò của thoát hơi nước
• 3.2. Thoát hơi nước qua lá
• 3.3. Các tác nhân ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước
• 3.4. Cân bằng nước và tưới tiêu hợp lí cho cây
• 4. Bài tập vận dụng
• 5. Lời giải bài tập
• Video liên quan

1.1. Sự hấp thụ nước và ion khoáng từ đất vào tế bào lông hút

1.1.1. Hấp thụ nước : Nước đi từ đất vào tế bào lông hút theo chính sách thụ động ( thẩm thấu ) : từ thiên nhiên và môi trường nhược trương ( thế nước cao ) trong đất vào tế bào lông hút nơi có dịch bào ưu trương ( thế nước thấp ). Dịch của tế bào lông hút ưu trương so với dung dịch đất do 2 nguyên do :

• Quá trình thoát hơi nước ở lá ( đóng vai trò như cái bơm hút) hút nước lên phía trên làm giảm lượng nước trong tế bào lông hút.
• Nồng độ các chất tan ở rễ cao.

1.1.2. Hấp thụ ion khoáng Ion khoáng xâm nhập vào tế bào lông hút theo 2 chính sách :

• Cơ chế thụ động: Ion khoáng đi từ đất (nồng độ ion cao) vào tế bào lông hút (nồng độ ion thấp hơn).
• Cơ chế chủ động: 
  • Một số ion khoáng mà cây có nhu cầu cao xâm nhập vào rễ theo cơ chế chủ động.
  • Di chuyển ngược chiều gradien nồng độ (nơi có nồng độ ion khoáng thấp đến nơi có nồng đô ion khoáng cao). 
  • Đòi hỏi phải tiêu tốn năng lượng ATP từ hô hấp.

1.2. Dòng nước và ion khoáng đi từ đất vào mạch gỗ của rễ

Dòng nước và ion khoáng đi vào mạch gỗ của rễ qua 2 con đường :

• Con đường tế bào chất: Đi xuyên qua tế bào chất của các tế bào để vào mạch gỗ.
• Con đường gian bào: Đi theo khoảng không gian giữa các tế bào và khoảng không gian giữa các bó sợi xenlulôzơ trong thành tế bào, đến nội bì thì bị đai Caspari chặn lại nên chuyển sang con đường tế bào chất để đi vào mạch gỗ.

2. Vận chuyển các chất trong cây

2.1. Dòng mạch gỗ

Là dòng vận chuyển nước và ion khoáng từ đất vào đến mạch gỗ của rễ rồi tiếp tục đi lên theo mạch gỗ trong thân đến lá.
Cấu tạo: 

• Gồm các tế bào chết là quản bào và mạch ống.
• Các tế bào cùng loại nối với nhau tạo thành các ống dài từ rễ lên lá.

Dịch mạch gỗ đa phần là nước, những ion khoáng và những chất hữu cơ được tổng hợp từ rễ. Động lực dòng mạch gỗ :

• Lực đẩy (áp suất rễ).
• Lực hút do thoát hơi nước ở lá.
• Lực liên kết giữa các phân tử nước với nhau và với thành mạch gỗ.

→ Nhờ vậy mà nước và những ion khoáng từ trong đất hoàn toàn có thể đưa lên đến ngọn cây cao hàng chục mét thuận tiện.

2.2. Dòng mạch rây

Là dòng vận chuyển chất hữu cơ và những ion khoáng từ những tế bào quang hợp đến nơi cần sử dụng hoặc dự trữ. Cấu tạo :

• Gồm các tế bào sống là ống rây (tế bào hình rây) và tế bào kèm.
• Các ống rây nối với nhau qua bản rây thành những ống dài từ lá xuống rễ.

Dịch mạch rây: chủ yếu là saccarôzơ, axit amin, vitamin, hoocmôn thực vật, ion khoáng và chất hữu cơ khác.

Động lực của dòng mạch rây: Là sự chênh lệch áp suất thẩm thấu giữa cơ quan nguồn(lá) nơi có áp suất thẩm thấu cao đến cơ quan chứa (củ, rễ, quả…) có áp suất thẩm thấu thấp. 

Lưu ý: vị trí của 2 loại mạch ở thực vật  

• Mạch gỗ ở phần gỗ và nằm bên trong.
• Mạch rây ở phần vỏ và nằm bên ngoài.

3. Thoát hơi nước

3.1. Vai trò của thoát hơi nước

Là động lực đầu trên của dòng mạch gỗ có vai trò giúp vận chuyển nước và ion khoáng từ rễ đến mọi cơ quan, tạo thiên nhiên và môi trường link, tạo độ cứng cho thực vật thân thảo. Làm khí khổng mở, CO2 khuếch tán vào lá cho quy trình quang hợp. Giúp hạ nhiệt độ của lá cây vào những ngày nắng nóng bảo vệ cho quy trình sinh lí xảy ra thông thường.

3.2. Thoát hơi nước qua lá

Lá là cơ quan thoát hơi nước hầu hết. Lá thoát hơi nước qua 2 con đường :

• Thoát hơi nước qua khí khổng: là con đường thoát hơi nước chủ yếu, có thể điều tiết lượng nước thoát ra thông qua độ đóng mở của khí khổng.
  • Khi tế bào khí khổng (tế bào hạt đậu) no nước → thành mỏng căng ra làm cho thành dày cong theo → khí khổng mở ra → thoát hơi nước tăng.
  • Khi tế bào khí khổng mất nước → thành mỏng hết căng và thành dày duỗi thẳng → khí khổng khép lại → thoát hơi nước giảm.

•  Thoát hơi nước qua cutin: là con đường thoát hơi nước phụ, phụ thuộc vào độ dày lớp cutin, không thể điều tiết lượng nước thoát ra.

3.3. Các tác nhân ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước

Nước : Điều kiện cung ứng nước và nhiệt độ không khí ảnh hưởng tác động đến thoát hơi nước trải qua điều tiết đóng mở khí khổng. Ánh sáng : Khí khổng mở khi cây được chiếu sáng. Độ mở của khí khổng tăng từ sáng trưa và nhỏ nhất lúc chiều tối. Nhiệt độ, gió, 1 số ít ion khoáng … cũng ảnh hưởng tác động đến sự thoát hơi nước.

3.4. Cân bằng nước và tưới tiêu hợp lí cho cây

Cân bằng nước được tính bằng sự đối sánh tương quan giữa lượng nước do rễ hút vào và lượng nước thoát ra. Để bảo vệ cho cây sinh trưởng và tăng trưởng thông thường cần tưới tiêu phải chăng.

4. Bài tập vận dụng

Câu 1 : Nước có vai trò nào sau đây so với đời sống thực vật ? ( 1 ). Quyết định sự phân bổ thực vật trên toàn cầu. ( 2 ). Là dung môi hòa tan muối khoáng và những hợp chất hữu cơ. ( 3 ). Điều hòa nhiệt độ khung hình. ( 4 ). Đảm bảo sự thụ tinh kép xảy ra. Chọn 1 đáp án đúng nhất A. 1, 2, 3 B. 1,2, 4 C. 1, 3, 4 D. 2, 3, 4 Câu 2 : Bộ phận hút nước đa phần của cây ở trên cạn là A. lá, thân, rễ. B. lá, thân. C. rễ, thân. D. mạng lưới hệ thống lông hút. Câu 3 : Sự hút khoáng thụ động của tế bào lông hút nhờ vào vào A. hoạt động giải trí trao đổi chất. B. chênh lệch nồng độ ion. C. phân phối nguồn năng lượng. D. hoạt động giải trí thẩm thấu. Câu 4 : Phát biểu nào sau đây là đúng khi nói về sự thẩm thấu của nước từ đất vào tế bào rễ ? A. Xảy ra từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp. B. Xảy ra từ môi trường tự nhiên nhược trương đến thiên nhiên và môi trường ưu trương. C. Xảy ra độc lập với quy trình hấp thụ những loại ion khoáng. D. Cần tiêu tốn nhiều nguồn năng lượng ATP. Câu 5 : Sự xâm nhập chất khoáng vào rễ cây theo phương pháp dữ thế chủ động phụ thuộc vào vào A. građien nồng độ chất tan. B. hiệu điện thế màng. C. trao đổi chất của tế bào. D. sự cung ứng nguồn năng lượng. Câu 6 : Nước xâm nhập vào rễ theo chính sách nào ? A. Hoạt tải từ đất vào rễ nhờ sự thoát hơi nước ở lá và hoạt động giải trí trao đổi chất của rễ. B. Thẩm tách từ đất vào rễ nhờ sự thoát hơi nước ở lá và hoạt động giải trí trao đổi chất của rễ. C. Thẩm thấu và thẩm tách từ đất vào rễ nhờ sự thoát hơi nước ở lá và hoạt động giải trí trao đổi chất của rễ. D. Thẩm thấu từ đất vào rễ nhờ sự thoát hơi nước ở lá và hoạt động giải trí trao đổi chất của rễ. Câu 7 : Dịch tế bào biểu bì rễ ưu trương hơn so với dung dịch đất do A. quy trình thoát hơi nước ở lá và nồng độ chất tan trong lông hút thấp. B. nồng độ chất tan trong lông hút thấp hơn nồng độ những chất tan trong dịch đất. C. quy trình thoát hơi nước ở lá và nồng độ chất tan trong lông hút cao. D. nồng độ chất tan trong lông hút cao hơn nồng độ chất tan trong dịch đất. Câu 8 : Nước và những ion khoáng đi từ đất vào mạch gỗ của rễ theo những con đường A. tế bào chất và con đường gian bào. B. qua lông hút vào tế bào nhu mô vỏ, sau đó vào trung trụ. C. xuyên qua tế bào chất của của những tế bào vỏ rễ vào mạch gỗ. D. đi theo khoảng chừng khoảng trống giữa những tế bào vào mạch gỗ. Câu 9 : Nước đi vào mạch gỗ theo con đường gian bào đến nội bì thì chuyển sang con đường tế bào chất, vì sao ? A. Nội bì có đai caspari thấm nước nên nước hoàn toàn có thể vận chuyển qua được. B. Tế bào nội bì không thấm nước nên nước không vận chuyển qua được. C. Nội bì có đai caspari không thấm nước nên nước không đi qua được. D. Áp suất thẩm thấu của tế bào nội bì thấp nên nước phải chuyển dời sang con đường khác. Câu 10 : Cấu tạo mạch gỗ gồm A. tế bào chết là quản bào và mạch ống. B. tế bào sống là mạch ống và tế bào kèm. C. tế bào chết là mạch ống và tế bào kèm. D. tế bào sống là quản bào và mạch ống. Câu 11 : Cấu tạo mạch rây gồm A. tế bào chết là quản bào và mạch ống. B. tế bào sống là tế bào ống và tế bào kèm. C. tế bào chết là mạch ống và tế bào kèm. D. tế bào sống là quản bào và mạch ống. Câu 12 : Động lực đẩy dòng mạch rây từ lá đến rễ và những cơ quan khác là A. trọng tải của toàn cầu và áp suất của lá. B. sự chênh lệch áp suất thẩm thấu giữa cơ quan rễ với cơ quan lá. C. sự chênh lệch áp suất thẩm thấu giữa cơ quan rễ với môi trường tự nhiên đất. D. sự chênh lệch áp suất thẩm thấu giữa cơ quan nguồn và cơ quan chứa. Câu 13 : Dòng mạch gỗ được vận chuyển nhờ những động lực nào sau đây ? 1. Lực đẩy ( áp suất rễ ). 2. Lực hút do thoát hơi nước ở lá. 3. Lực link giữa những phân tử nước với nhau và với thành mạch gỗ. 4. Sự chênh lệch áp suất thẩm thấu giữa cơ quan nguồn ( lá ) và cơ quan chứa ( quả, củ … ). 5. Sự chênh lệch áp suất thẩm thấu giữa môi trường tự nhiên rễ và thiên nhiên và môi trường đất. Chọn 1 đáp án đúng nhất

 A. 1-3-5.

B. 1-2-4. C. 1-2-3. D. 1-3-4 Câu 14 : Dòng mạch rây vận chuyển loại sản phẩm đồng điệu ở lá đa phần là A. nước. B. ion khoáng. C. nước và ion khoáng. D. Saccarôza và axit amin. Câu 15 : Thành phần dịch mạch gỗ gồm A. nước, ion khoáng và chất hữu cơ. B. nước, ion khoáng và chất hữu cơ tổng hợp từ lá. C. nước, ion khoáng và chất hữu cơ dự trữ ở quả, củ. D. nước, ion khoáng và chất hữu cơ tổng hợp từ rễ. Câu 16 : Quá trình thoát hơi nước ở lá diễn ra trải qua : A. khí khổng và lớp cutin. B. khí khổng và mạch gỗ. C. mạch gỗ và lớp cutin. D. hàng loạt tế bào của lá. Câu 17 : Những phát biểu nào sau đây đúng về vai trò của quy trình thoát hơi nước so với hoạt động giải trí sinh lý của cây ? I. Là động lực của dòng mạch gỗ. II. Là động lực của dòng mạch rây. III. Tạo điều kiện kèm theo để cây hấp thụ CO2 cho quy trình quang hợp. IV. Điều hòa nhiệt độ của cây trong những ngày nắng nóng. Chọn 1 đáp án đúng nhất A. I, II, III. B. I, III, IV. C. I, II, IV. D. I, II, III, IV. Câu 18 : Con đường thoát hơi nước qua cutin là con đường thoát hơi nước A. phụ, hoàn toàn có thể điều tiết lượng nước thoát ra. B. chính, hoàn toàn có thể điều tiết lượng nước thoát ra. C. phụ, không hề điều tiết lượng nước thoát ra. D. chính, không hề điều tiết lượng nước thoát ra. Câu 19 : Để phân phối nước một cách hợp lý cho cây xanh, tưới nước cho cây nên địa thế căn cứ đa phần vào những yếu tố nào sau đây ? I. những chỉ tiêu sinh lí của cây. II. Tính chất của đất. III. nhiệt độ của đất. IV. Đặc điểm bên ngoài của cây. Chọn 1 đáp án đúng nhất A. I, II, III. B. I, II, IV. C. II, III, IV. D. I, II, III, IV. Câu 20 : Yếu tố sau đây đóng vai trò quyết định hành động đến quy trình thoát hơi nước ở lá ? A. Số lượng khí khổng. B. Sự phân bổ khí khổng trên mặt lá. C. Hoạt động đóng mở khí khổng. D. Kích thước của khí khổng. Câu 21 : Khi tế bào khí khổng mất nước, hiện tượng kỳ lạ nào sau đây là đúng ? A. Thành mỏng hết căng làm cho thành dày duỗi thẳng, khí khổng khép lại. B. Thành dày căng làm cho thành mỏng dính cong theo, khí khổng khép lại. C. Thành dày căng làm cho thành mỏng mảnh co lại, khí khổng đóng lại. D. Thành mỏng mảnh căng làm cho thành dày duỗi thẳng, khí khổng khép lại. Câu 22 : Khi tế bào khí khổng trương nước thì A. Thành mỏng dính căng ra, thành dày co lại làm cho khí khổng mở ra. B. Thành dày căng ra, làm cho thành mỏng dính cong theo nên khí khổng mở ra. C. Thành dày căng ra làm cho thành mỏng dính co lại nên khí khổng mở ra. D. Thành mỏng mảnh căng ra làm cho thành dày cong theo nên khí khổng mở ra. Câu 23 : Tại sao trong cùng một cây, tỷ suất thoát hơi nước qua khí khổng và nước qua lớp cutin khi nào cũng khác nhau giữa lá non và lá già ? A. Lá non ít khí khổng hơn lá già. B. Lá già ít khí khổng hơn lá non. C. Lá non có lớp cutin mỏng mảnh hơn lá già. D. Lá già có lớp cutin mỏng mảnh hơn lá non. Câu 24 : Vì sao dưới bóng cây mát hơn dưới mái che vật tư thiết kế xây dựng ? A. Vật liệu thiết kế xây dựng hấp thụ nhiệt còn lá cây thoát hơi nước. B. Vật liệu thiết kế xây dựng tỏa nhiệt làm cho thiên nhiên và môi trường xung quanh nóng hơn. C. Cả hai đều có quy trình trao đổi chất nhưng ở cây quy trình trao đổi chất diễn ra nhanh hơn. D. Cây thoát mạnh hơn vật tư kiến thiết xây dựng. Câu 25 : Cây trong vườn và cây trên đồi, cây nào có cường độ thoát hơi nước qua lớp cutin mạnh hơn ? Nguyên nhân vì sao ? A. Cây trên đồi ưa sáng hơn nên thoát hơi nước qua lớp cutin nhiều hơn. B. Cây trong vườn thường ưa bóng nên thoát hơn nước qua lớp cutin nhiều hơn. C. Cây trên đồi cũng như cây trong vườn thoát hơi nước qua lớp cutin như nhau. D. Cây vườn được tưới nên thoát nước qua khí khổng và cutin đều nhiều.

5. Lời giải bài tập

1 A 2 D 3 B 4 B 5 D 6 D 7 C 8 A 9 C 10 A 11 B 12 D 13 C 14 D 15 D 16 A 17 B 18 C 19 D 20 C 21 A 22 D 23 C 24 A 25 B

TRƯỜNG THCS-THPT NGUYỄN KHUYẾN

Người biên soạn:

TRẦN THỊ THU