Đào tạo Kiến trúc gắn với môi trường – Một xu thế của thời đại – Tạp chí Kiến Trúc
Một số hình ảnh về Khóa tập huấn Thiết kế tiết kiệm năng lượng – được tổ chức bởi Viện kiến trúc Nhiệt đới tháng 09/2014 với sự tài trợ của USAID
Đặt vấn đề
Có lẽ chưa bao giờ vấn đề môi trường và biến đổi khí hậu lại nóng bỏng như hiện nay. Không chỉ tại Việt Nam, nhiều nước trên thế giới đang phải đối mặt với các thảm họa môi trường và thiên tai. Động đất sóng thần tại Nhật Bản, ngập lụt tại Thái Lan… gây ra nhiều thiệt hại, để lại hậu quả ảnh hưởng đến phát triển kinh tế và xã hội.
Nước Ta đứng thứ 13 trong 16 nước đứng đầu list về mức độ chịu rủi ro đáng tiếc to lớn nhất của biến hóa khi hậu trong 30 năm tới. Nếu mực nước biển dâng lên 1 m thì Nước Ta sẽ mất 12 % đất sử dụng – nơi cư trú của 23 % dân số ( Theo dự báo của World Bank – 2009 )
Trong khi đó, biến đổi khí hậu đã có những tác động to lớn đến Việt Nam gây ra nhiều thảm họa tàn khốc. Ngập lụt ở miền Bắc, bão ở miền Trung, triều cường ở miền Nam, trước đây xẩy ra vài năm một lần, thì nay diễn ra hàng năm, thậm chí nhiều lần trong một năm.
Cùng với sự bùng nổ tăng trưởng kinh tế tài chính, sự tăng trưởng vượt ngoài tầm trấn áp khiến những đô thị của Nước Ta trở thành những cỗ máy tiêu tốn nguồn năng lượng và sản xuất ra khí thải – Là những tác nhân của biến hóa khí hâu. Theo thống kê của Bộ Xây dựng, những đô thị đang chiếm 30 – 40 % nguồn năng lượng sử dụng ; 19 % lượng nước sạch tiêu thụ, 29 % lượng gỗ khai thác, 40 – 50 % nguyên vật liệu thô được sử dụng. Với vận tốc tăng trưởng của những đơn vị chức năng doanh nghiệp ngành thiết kế xây dựng như lúc bấy giờ, tổng năng lượng tiêu dùng trong khu vực thiết kế xây dựng đô thị ước tính chiếm khoảng chừng từ 20 – 24 % tổng năng lượng vương quốc .
Với mức độ tiêu thụ nguồn năng lượng như vậy, nghành nghề dịch vụ kiến thiết xây dựng cũng như ngành công nghiệp vật tư thiết kế xây dựng phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm trong việc thải ra một lượng lớn khí CO2, ảnh hưởng tác động lớn tới môi trường và gây đổi khác khí hậu .
Nhận thức được rủi ro tiềm ẩn của biến hóa khí hậu, Thủ tướng đã phê duyệt Chương trình Mục tiêu Quốc gia Ứng phó với đổi khác khí hậu với những hành vi tập trung chuyên sâu vào quy trình tiến độ 2009 – năm ngoái. Đây là một trách nhiệm đặt ra cho toàn quốc tế, trong đó có Nước Ta nói chung cũng như với nghành nghề dịch vụ huấn luyện và đào tạo chuyên ngành kiến trúc, quy hoạch .
Biến đổi khí hậu chính là yếu tố môi trường, khi vạn vật thiên nhiên đã bị ảnh hưởng tác động và khai thác quá mức đến độ mà nó không hề tự hoàn trả những gì mà nó đã từng có và từng là. Đầu thế kỷ XXI, khi khoa học công nghệ tiên tiến tăng trưởng vượt bậc, con người hoàn toàn có thể tạo ra những thứ mình cần và muốn, con người càng thỏa mãn nhu cầu mình thì càng phát sinh nhu yếu thỏa mãn nhu cầu hơn và hơn nữa. Chính lúc đó con người phải chống trả lại cơn thịnh nộ của vạn vật thiên nhiên .Trong bối cảnh đó, đô thị và công trình kiến trúc được khoác lên mình chiếc áo giáp, xa cách khỏi môi trường thiên nhiên. Con người tự thỏa mãn mình bằng sự tiện nghi, sự dễ chịu bằng các phương cách nhân tạo. Đi ngược với cách nghĩ, cách làm đó, thiết kế gắn với môi trường đã được quan tâm như là một giải pháp thông mình vừa thích ứng vừa đáp ứng và dần trả lại cho thiên nhiên những gì đã lấy.
Để giảm mức độ tiêu thụ năng lượng trong công trình xây dựng đòi hỏi một giải pháp đồng bộ từ trang thiết bị, vật liệu… và cần bắt đầu từ khâu thiết kế. Với một thiết kế tốt, quản lý tốt, quá trình xây dựng có thể tiết kiệm từ 20 -30% năng lượng cần phải tiêu thụ cho công trình. Thiết kế gắn với môi trường có thể hiểu là quá trình tích hợp các yếu tố môi trường vào quá trình thiết kế và phát triển các sản phẩm đô thị và kiến trúc. Xu hướng kiến trúc gắn với môi trường thể hiện trong giai đoạn gần đây là thiết kế công trình tiết kiệm năng lượng và kiến trúc xanh.Kinh nghiệm về đào tạo kiến trúc môi trường trên thế giới
Kiến trúc vì môi trường đang là mục tiêu phấn đấu của nhiều quốc gia và là tuyên ngôn của nhiều đơn vị tư vấn và đào tạo kiến trúc. Công trình kiến trúc phải hòa quyện với khung cảnh của môi trường tự nhiên xung quanh và trở thành một bộ phận của nó, phù hợp với địa hình, thích ứng với khí hậu. Cấu trúc không gian của công trình và vỏ bao che của nó phải tận dụng được các nguồn tự nhiên: Nắng, gió, ánh sáng… Kiến trúc của tương lai phải thân thiện với môi trường, giảm thiểu tác động đối với môi trường. Nhìn ở góc độ kinh tế, một kiến trúc thành công phải là kiến trúc tiết kiệm và đạt hiệu quả năng lượng.Trước những đòi hỏi của xã hội, nhiều cơ sở đào tạo đã có những chuyển hướng gắn đào tạo với môi trường. Phát triển bền vững, thiết kế sinh thái, kiến trúc xanh… là những môn học mới và bộ môn mới trong các cơ sở đào tạo kiến trúc như là: Môn Phát triển bền vững tại Đại học Kasetsart – Thái Lan, Kiến trúc xanh tại Đại học quốc gia Singapore: Thiết kế sinh thái tại Đại học Quốc gia Đài Loan…
Một ví dụ khá điển hình được thể hiện qua chương trình đào tạo kiến trúc của Đại học Nottingham, Anh Quốc [3]. Sau khi xác định các nhu cầu của xã hội cho thấy mối quan tâm to lớn đối với các vấn đề môi trường trong lĩnh vực xây dựng, “Kiến trúc môi trường” được xác định là mục tiêu của đại học Nottingham. Một cuộc cách mạng đã diễn ra, nhiều khái niệm, môn học mới đã được nghiên cứu đưa vào tích hợp với chương trình đào tạo kiến trúc. Các phòng thí nghiệm được đầu tư hướng tới việc hỗ trợ cho các thí nghiệm gắn với môi trường trong xây dựng. Đến nay, chỉ sau một thời gian ngắn chuyển đổi, Nottingham đã được nhìn nhận và đánh giá là một trong những trường hàng đầu trên thế giới về đào tạo kiến trúc gắn với môi trường.Theo chương trình đào tạo kiến trúc môi trường của các trường đại học có uy tín trên thế giới, có thể rút ra những đặc điểm sau đây:
– Chương trình đào tạo kiến trúc môi trường được chia theo các phân môn, các nội dung kiến thức từ cơ bản đến nâng cao sẽ được chia dần từ thấp lên cao trong một phân môn. Điều này rất thuận tiện cho việc sắp xếp, quản lý cũng như điều chỉnh chương trình đào tạo.
– Chương trình đào tạo kiến trúc môi trường như đã phân tích đều có bộ môn riêng, các môn riêng về kiến trúc bền vững, được tổ chức thành một hệ thống kiến thức trong chương trình đào tạo, chứ không phải là lồng ghép kiến thức kiến trúc môi trường vào từng môn.
– Kết hợp với việc học lý thuyết là việc áp dụng các kiến thức theo mức độ tăng dần qua các đồ án thiết kế kiến trúc.Thực trạng và nhu cầu về kiến trúc môi trường
Tuy nhiên tại Việt Nam hiện nay, trong chương trình đào tạo kiến trúc tại nhiều trường đại học còn đang thiếu vắng những môn học gắn với môi trường. Hơn nữa, việc thay đổi chương trình khung được quy định bởi Bộ Giáo dục và Đào tạo là rất khó khăn. Có thể thấy việc đào tạo thiết kế kiến trúc gắn với môi trường là cần thiết để chúng ta không bị tụt hậu so với các nước trên thế giới.
Trong khi đó, nhu cầu của xã hội về thiết kế công trình tiết kiệm năng lượng và kiến trúc xanh ngày càng tăng. Điều này có thể thấy qua kết quả của đợt điều tra khảo sát năm 2013 về nhu cầu của sinh viên đại học và học viên cao học về các môn học xanh và tiết kiệm năng lượng trong chương trình đào tạo KTS tại Trường ĐH Kiến trúc Hà NộiKết quả khảo sát cho thấy : Khối lượng kiến thức và kỹ năng về kiến trúc gắn với môi trường phần đông là không có, hoặc thiếu tính mạng lưới hệ thống, không có giáo trình và chương trình đơn cử. Những kỹ năng và kiến thức mà sinh viên mong ước được giảng dạy gồm có : Thiết kế thụ động, phong cách thiết kế tích hợp, sử dụng nước, quy hoạch vững chắc, vật tư bền vững và kiên cố và nguồn năng lượng hiệu suất cao … Các sinh viên cũng rất mong ước có một chương trình giảng dạy về kiến trúc gắn với môi trường hoàn hảo, nâng cấp cải tiến, hiệu suất cao và hoàn toàn có thể vận dụng trong thực tiễn .
Một số đề xuất cho chương trình đào tạo kiến trúc môi trường
Trước những thách thức của các vấn đề môi trường và biến đổi khí hậu, đào tạo gắn với môi trường là tiền đề cho hàng loạt kế hoạch hành động cho các cơ sở đào tạo kiến trúc:
– Nâng cao nhận thức về môi trường đối với sinh viên kiến trúc:
+ Nhận thức về môi trường, an ninh năng lượng và phát triển bền vững
+ Nhận thức được vai trò của qui hoạch, mối quan hệ của các thành tố qui hoạch trong mối quan tâm chung về môi trường.
– Tạo ra các công cụ và thông tin giúp sinh viên kiến trúc có thể phát huy khả năng sáng tạo
+ Các kiến thức về khí hậu
+ Thiết kế thông minh (pasive design, eco design…)
+ Thiết kế tích hợp (Intergrated Design)
+ Hiểu về vật liệu và cách sử dụng vật liệu theo hướng tiết kiệm năng lượng
+ Các giải pháp kỹ thuật công trình (điện, nước, điều hòa…)
+ Các công cụ tính toán, mô phỏng hóa…
– Xây dựng nội dung môn học và dần đưa vào chương trình giảng dạy
– Gắn kết nghiên cứu khoa học, thực hành với đào tạo. Cần đầu tư nâng cấp đồng bộ cho các phòng thí nghiệm thực hành. Tại trường kiến trúc thuộc Tu Berlin, CHLB Đức, các phòng thí nghiệm thực hành đóng vai trò to lớn trong hoạt động đào tạo và nghiên cứu. Với sự giúp đỡ của các phòng thí nghiệm này, các sinh viên, học viên sau đại học có thể kiểm tra tác động của các yếu tố khí hậu như gió, nhiệt độ…, hoặc thử nghiệm các vật liệu xây dựng gắn với các ý tưởng thiết kế. Tại đây, không có sự phân tách nghiên cứu khoa học và đào tạo, các phòng LAB chính là các cơ sở đào tạo.
– Tăng cường hợp tác quốc tế, chuyển giao công nghệ của các nước tiên tiến. Cần mở rộng và tăng cường hợp tác quốc tế trong công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học về môi trường. Đây là một công việc rất cần thiết khi Việt Nam còn đi sau nhiều nước trong lĩnh vực môi trường. Trường đại học là môi trường thuận lợi nhất để có thể tiếp cận các tiến bộ khoa học công nghệ môi trường một cách chính thống.
Cụ thể, đối với Trường ĐH Kiến trúc Hà Nội, cần xây dựng các môn học kiến trúc môi trường ở các cấp độ khác nhau gồm Kiến thức cơ bản, Phương pháp tích hợp vào thiết kế và thực hành. Từng bước lồng ghép các môn học này vào chương trình hiện có ở các cấp độ khác nhau như đào tạo đại học, sau đại học, ngắn hạn… Từ đó, dần hình thành một chương trình kiến trúc môi trường hoàn chỉnh có tính hệ thống. Tiến tới hình thành một bộ môn kiến trúc môi trường – Nơi tập hợp các giảng viên tâm huyết, là lực lượng tiến hành những nghiên cứu chuyên sâu, xây dựng môn học và giáo trình giảng dạy…Kết luận
Bối cảnh các vấn đề về môi trường và biến đổi khí hậu hiện nay đang đặt ra nhu cầu cấp thiết về việc thay đổi tư duy ngay từ nền tảng giáo dục. Điều này sẽ đảm bảo được sự phát triển bền vững cho ngành kiến trúc và đất nước trong tương lai.
Kinh nghiệm của các quốc gia đi trước là vô cùng quí báu, tuy nhiên cũng cần có những nghiên cứu áp dụng cho phù hợp với điều kiện riêng của Việt Nam.
Dù cho vẫn có những khó khăn về nhân lực, kiến thức, kinh nghiệm đào tạo, cơ sở vật chất… nhưng với sự hỗ trợ của các tổ chức, các chương trình quốc tế đang được triển khai tại Việt Nam, các chính sách của Nhà nước, chương trình nghiên cứu của các Viện nghiên cứu, sự quyết tâm của trường đại học,… Hy vọng chương trình đào tạo kiến trúc môi trường sẽ có thể sớm định hình và đi vào cuộc sống.Tài liệu tham khảo:
1. Kết quả đề tài “Nghiên cứu xây dựng môn học: Thiết kế công trình tiết kiêm năng lượng và Kiến trúc xanh trong đào tạo kiến trúc sư” và đề tài “Xây dựng tài liệu đào tạo, giảng dạy và tập huấn về Thiết kế công trình tiết kiệm năng lượng và Kiến trúc Xanh cho sinh viên và học viên Cao học tại các cơ sở đào tạo Kiến trúc ở Việt Nam” của Bộ Xây Dựng do Viện Kiến trúc Nhiệt đới thực hiện năm 2013.
2. Kỷ yếu hội thảo “Kiến trúc xanh Tương lai xanh” – Bộ Xây dựng, Trường ĐH Kiến trúc Hà Nội và Viện Kiến trúc Nhiệt đới (ITA) 2011.
3. Gắn đào tạo với nghiên cứu khoa học ở các trường đại học – TS Nguyễn Thị Kim Nhung
4. Phát triển năng lực KHCN trong các cơ sở giáo dục và đào tạo trong bối cảnh hội nhập quốc tế – Hội thảo toàn quốc về KHCN ngành XD – Hoàng Mạnh Nguyên
5. Chương trình đào tạo của ĐH Nottingham – Anh Quốc – GS Taner Oc.
TS.KTS Hoàng Mạnh Nguyên
Viện Kiến trúc Nhiệt đới – Trường ĐH Kiến trúc Hà Nội
Source: https://suachuatulanh.edu.vn
Category : Nhà Cửa
