Đặc điểm nghệ thuật kiến trúc đền tháp Champa (Trần Thị Bích Trâm) – Tạp Chí Văn Hóa Phật Giáo

13/02/2023 admin
[ voice ]

Hiện nay, nếu so với số di tích lịch sử kiến trúc cổ Champa đã trở thành phế tích thì những ngôi tháp Chăm còn lại chỉ là một phần nhỏ. Tuy nhiên, dù số lượng còn lại là rất ít nhưng chúng vẫn là những vật chứng lịch sử dân tộc rất thuyết phục về một nền nghệ thuật và thẩm mỹ kiến trúc cổ độc lạ của người Chăm thời xưa. Nghệ thuật thiết kế xây dựng đền tháp cùng với những kỹ thuật chạm khắc trên gạch là một thành tựu thẩm mỹ và nghệ thuật độc lạ của người Chăm, đã làm nên một quần thể kiến trúc mamg đậm dấu ấn Champa .

NGUỒN GỐC VÀ CHỨC NĂNG CỦA KIẾN TRÚC

Trong quy trình hình thành và tăng trưởng, Champa đã để lại nhiều dấu ấn văn hóa truyền thống khác nhau không chỉ ở miền Trung và Tây Nguyên mà còn ở một số ít vương quốc Khu vực Đông Nam Á … Căn cứ vào những dòng bia ký, tất cả chúng ta được biết từ thế kỉ V – VII, người Chăm đã mở màn kiến thiết xây dựng những điện thờ cao đẹp. Về nguồn gốc kiến trúc, hiện có nhiều quan điểm khác nhau, có quan điểm cho rằng tháp bắt nguồn từ tháp Phật ( Stupa ) nhưng hầu hết đều cho rằng khởi nguồn theo giáo lý Ấn Độ giáo hình tượng cho núi Meru, nơi ở của những thần linh biểu lộ dưới dạng đền núi Sikhara .
Theo tiếng Chăm, những đền tháp được gọi là kalan tức lăng, là nơi những vị vua thiết kế xây dựng để thờ phụng thần linh. Những vị thần được thờ tại đây hoàn toàn có thể là thần diệt trừ Siva, phúc thần đầu người mình voi Ganesha hoặc những vị Phật tùy vào niềm tin và lòng kính mộ của mỗi vị vua. Tuy nhiên, xã hội Champa rất lâu rồi có sự tích hợp giữa vương quyền và thần quyền nên nhiều tháp còn thờ những vị vua Champa. Vì vậy, đền tháp Chăm được kiến thiết xây dựng để thờ cúng thần linh. Tuy nhiên, nếu xét riêng từng tháp thì thờ tự chỉ là một trong những công dụng, nhưng do hầu hết những tháp lúc bấy giờ không còn đồ thờ tự nên rất khó để đoán định được những công dụng khác .
Việc vua Chăm dựng những đền thờ thần được nhắc tới sớm nhất là vào thế kỷ VI trong bia ký của Bhadravarman I. Theo ý niệm Ấn Độ giáo, những thánh đường hay đền thờ là dinh thự của những thần linh. Qua những gì còn sót lại đến nay, hoàn toàn có thể cho rằng, đền tháp Chăm được thiết kế xây dựng với mục tiêu tín ngưỡng. Đồng thời những bia ký, đền đài, tượng thờ, … đã phản ánh sinh động đời sống văn hóa truyền thống niềm tin cũng như xã hội Champa xưa .
Phân loại phong thái kiến trúc theo niên đại
Cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX thì những ngôi tháp Chăm cổ và hoang tàn đã mở màn được quan tâm và dần được nhắc đến như những viên ngọc sáng trong nền văn hóa truyền thống Champa. Sau nhiều năm nghiên cứu và điều tra thì nhà nghệ thuật và thẩm mỹ nổi tiếng người Pháp P. Stern đã triển khai xong bảng niên đại và phong thái cho những tháp Chăm .
– Phong cách cổ hay phong thái Mỹ Sơn E1 vào thế kỉ VIII gồm ngôi đền Mỹ Sơn E1 và hai di tích lịch sử Chăm ở Campuchia là Phú Hài và Đamrei. Từ thế kỷ V – VII, người Chăm mở màn kiến thiết xây dựng đền tháp. Vào thế kỷ V, vua Bhadravarman cho kiến thiết xây dựng một đền thờ tại nhà thời thánh Mỹ Sơn nhưng sau đó bị cháy. Đến thế kỉ VII – VIII, người Chăm đã Phục hồi đền thờ này và đặt lại tên là Sambubhadresvara. Sau đó, vua Vikrantavarman đã tô điểm thêm cho Mỹ Sơn. Đây là những chứng cứ tiên phong về nghệ thuật và thẩm mỹ Chăm. Tuy nhiên, tất cả chúng ta chỉ dựa vào những trang trí còn lại của phế tích Mỹ Sơn E1 như cột, mi cửa để chứng tỏ sự sống sót của ngôi tháp này vì kiến trúc thời vua Vikrantavarman đã không còn. Và ngôi tháp chìm trong cát, tháp Mỹ Khánh được tìm thấy năm 2001 ở Thừa Thiên – Huế được xác lập thuộc phong thái cổ Mỹ Sơn E1 và là ngôi tháp Chăm cổ nhất hiện còn .
– Phong cách Hòa Lai vào nửa đầu thế kỷ IX gồm có Hòa Lai, Po Dam, Mỹ Sơn A2 và Mỹ Sơn C7. Các tháp Hòa Lai là những kiến trúc thành công xuất sắc nhất của phong thái này với khối thân hình lập thể can đảm và mạnh mẽ và bên trên là mạng lưới hệ thống cổ xưa của những tầng nhỏ dần. Trang trí số lượng giới hạn ở những chỗ : khung của những cột ốp, đường viền nhấn ở những tầng. Yếu tố tiêu biểu vượt trội của tháp Chăm là những vòm cửa nhiều mũi, trùm lên những cửa thật, cửa giả và những khám. Những tạo hình tiêu biểu vượt trội đã làm cho tháp Hòa Lai mang vẻ đẹp sang chảnh .
– Phong cách Đồng Dương vào nửa sau thế kỉ IX đầu thế kỉ X gồm Đồng Dương, Mỹ Sơn B4, Mỹ Sơn A11, Mỹ Sơn A12, Mỹ Sơn A13, Mỹ Sơn B2 và Mỹ Sơn A10. Sau phong thái Hòa Lai là khu đền tháp do vua Indravarman II kiến thiết xây dựng vào năm 877 giữa kinh đô Indrapura để thờ Laksmindora và Lokesvara. Đây là khu Đồng Dương là một khu điện thờ khá đặc biệt quan trọng. Phong cách Đồng Dương là phong thái ở đầu cuối của thời kì thẩm mỹ và nghệ thuật kiến trúc thứ nhất của Champa. Trong phong thái Mỹ Sơn E1 bao trùm là ảnh hưởng tác động của nghệ thuật và thẩm mỹ Giupta Ấn Độ và đến Hòa Lai là sức sống mãnh liệt và thực tiễn của Chàm tích hợp với lý tưởng thẩm mỹ và nghệ thuật Ấn Độ. Và khuynh hướng hòa hợp đó đã trở nên cân đối và nhịp điệu ở những ngôi tháp trong phong thái Hòa Lai. Nhưng bước sang phong thái Đồng Dương thì sự tích hợp đó phần nhiều mất hẳn. Sự còn lại duy nhất là sự bộn bề trong trang trí. Trật tự trang trí trở nên rối rắm, lan tràn. Ở phong thái Đồng Dương phần nhiều đã biến đi cái nhận thức cổ xưa của nét lượn, tỷ suất và sức sống gần như mông muội của cách trang trí làm cho tháp Đồng Dương trở nên can đảm và mạnh mẽ .
– Phong cách Mỹ Sơn A1 vào thế kỉ X, mở màn bằng Khương Mỹ, liên tục bằng Mỹ Sơn A1 và 1 số ít ngôi tháp thuộc những nhóm B, C, D của Mỹ Sơn. Sau phong thái Đồng Dương, thẩm mỹ và nghệ thuật kiến trúc tháp Chăm có vẻ như quy đổi bất ngờ đột ngột về phong thái. Nếu trước đó là phong thái nặng nề trẻ trung và tràn trề sức khỏe, toát lên sự can đảm và mạnh mẽ thì đến Mỹ Sơn A10 và Khương Mỹ, tháp Chăm có vẻ như đã trở nên tinh xảo, nhã nhặn, duyên dáng nhưng vẫn giữ được nét can đảm và mạnh mẽ và uyển chuyển. Điều đó thể hiện rõ nét trong phong thái ở ngôi tháp Mỹ Sơn A1. Tại đây, những gì thuộc về Hòa Lai, Đồng Dương đã biến mất, nhường chỗ cho hàng loạt yếu tố mới, với sự hiện hữu của mô típ hoa tròn đầy lá chi chít, khoảng chừng giữa hai cột ốp có hình như cái khung với đường viền nổi bao quanh, mô típ ngôi tháp thu nhỏ ở trên cửa ra vào và cửa giả, bố cục tổng quan năm cột ốp trên mỗi mặt tường, bộ diềm kép, hình đá điểm gốc chạm thủng, những tháp trang trí góc mô phỏng tháp chính .
– Phong cách chuyển tiếp giữa Mỹ Sơn A1 và phong thái Tỉnh Bình Định vào đầu thế kỉ XI đến giữa thế kỉ XII gồm Bình Lâm, Mỹ Sơn E1, Chiên Đàn, Po Nagar, Tháp Bạc. Sau những dịch chuyển chính trị thì đến đầu thế kỉ XI, TT chính trị của Vương quốc Champa chuyển vào Tỉnh Bình Định. Nghệ thuật tháp Chăm khởi đầu chuyển sang phong thái Tỉnh Bình Định. Các tháp Chăm thời kì này hầu hết được kiến thiết xây dựng trên đồi cao để biểu dương uy lực và bề thế của mình. Trong phong thái Tỉnh Bình Định thời kì này điển hình nổi bật lên là hình khối. Tất cả những thành phần kiến trúc đều đi vào mảng khối. Vòm cửa thu lại và vút lên cao thành hình mũi giáo, những khối nhỏ trên những tháp tầng như cuộn lại thành những khối đệm khỏe, những trụ ốp thu vào thành một khối phẳng, mặt tường được tăng gân và căng ra bằng đường gờ nổi ở giữa, những đá điểm góc trở nên cách điệu … Những yếu tố đó đã gây ấn tượng hoành tráng từ xa .
– Phong cách Tỉnh Bình Định vào giữa thế kỉ XII đến cuối thế kỉ XIII. Tiếp nối phong thái Tỉnh Bình Định đầu thế kỉ XI – nửa đầu thế kỉ XII là nhiều tháp như Thủ Thiện, Cánh Tiên, Tháp Vàng tiếp đó là Dương Long, Nhạn Tháp .
– Phong cách muộn vào đầu thế kỉ XIV đến cuối thế kỉ XVII gồm tháp Pô Klaung Garai, Pô Rômé, Yang Mun, Yang Prong. Cuối thế kỷ XIII đầu thế kỉ XIV, Pô Klaung Garai đã lưu lại sự suy thoái và khủng hoảng của phong thái Tỉnh Bình Định, kiến trúc tháp Chăm vào thời phong thái muộn của nghệ thuật và thẩm mỹ kiến trúc Chăm. Sau thế kỉ XIV, kiến trúc Chăm có vẻ như khô cứng. Ở Yang Prong, Yan Mun và ở đầu cuối là Pô Rômé thì sự suy thoái và khủng hoảng nặng nề và nghèo nàn đã đạt đến mức tối đa. Kiến trúc trở nên mất hẳn tính bề thế uy nghiêm vốn có, những tháp trang trí mất hết vẻ nhẹ nhàng và trở nên rất nặng nề .
Đi cùng quy trình hình thành, tăng trưởng và suy vong của Vương quốc cổ Champa, kiến trúc nghệ thuật và thẩm mỹ đền tháp Champa cũng điển hình nổi bật lên ba quy trình tiến độ lớn : nhóm tháp vào thế kỉ VIII – IX ( phong thái Mỹ Sơn E1, Hòa Lai và Đồng Dương ), nhóm thế kỉ X ( phong thái Mỹ Sơn A1 ), và nhóm thế kỉ XI – XIII ( phong thái Tỉnh Bình Định ). Ba phong thái toát lên ba vẻ đẹp khác nhau và tạo hình rất tiêu biêu, nhóm thứ nhất là mạnh khỏe trong trang trí và trong hình dáng cục mịch, vuông vức ; nhóm thứ hai thanh tú, nhã nhặn trong đường nét và hòa giải trong tỷ suất ; nhóm thứ ba thì đường bệ trong mảng khối .

MÔ HÌNH CHUNG CỦA KIẾN TRÚC ĐỀN THÁP CHĂM 

Dựa trên những kiến trúc còn sót lại hoàn toàn có thể thấy, những đền tháp Chăm được thiết kế xây dựng trên gò và có hướng quay về phía đông. Trung tâm là tòa kiến trúc hình tháp khối thân vuông, ở giữa rộng tạo thành điện thờ nhỏ đây là nơi trú ngụ của những thần linh. Kiến trúc chính đôi lúc có thêm hai ngôi tháp nằm trên cùng một trục Nam – Bắc. Bên ngoài nhóm TT được bao quanh bằng một bức tường tạo thành khu tôn nghiêm. Bức tường được mở ra hướng đông bằng một cái cửa cổng lớn có hình dáng và kiến trúc như một đền thờ. Phía trước những kiến trúc chính thường có một tòa nhà dài nằm theo hướng đông – tây. Tòa này gồm hai gian nhà áp liền nhau. Bên ngoài khu tôn nghiêm, có gian nhà dài dựng cùng một hướng với những kiến trúc TT xây bởi một bức tường mỏng mảnh hay bằng những cột đá đỡ một mái ngói. Ngoài gian nhà dài ở khu ngoài và tháp nam ở khu TT được thiết kế xây dựng bằng kiến trúc gia dụng thì còn lại đều được xây theo kiến trúc tháp tầng. Bên trong tháp là gian điện thờ hình bình đồ vuông, vách thẳng, không trang trí và phẳng trơn. Một mái vút cong phía trên gian điện thờ. Chỗ để đèn được khoét trong vách tường. Ở giữa điện để một tượng thần hay một vật thờ linga. Bên ngoài là một hiên chạy dọc dẫn đến một gian khác nhỏ hơn. Trên trụ ốp, diềm và chân, trên vách tường người ta trang trí cửa giả, những hoa văn, hình người hay hoa lá. Thân tháp nhô lên nhiều tầng và thu nhỏ dần .

VẬT LIỆU XÂY DỰNG ĐỀN THÁP 

Từ những thế kỷ V – VI, người Trung Quốc đã bộc lộ trong sử liệu sự khâm phục về thẩm mỹ và nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc gạch của người Chăm. Bởi phương pháp thiết kế xây dựng đền tháp của họ là quy trình tinh lọc tỉ mỉ gạch thiết kế xây dựng, cách tạo hình chạm khắc đầy phát minh sáng tạo và độc lạ. Nhà nghiên cứu và điều tra mỹ thuật phương Đông B.Groslier cho rằng : “ Về cấu trúc, những tháp Chăm đẹp hơn những đền tháp Khmer ”. Vẻ đẹp ở đây chính là người Chăm đã giữ được vật liệu và tôn trọng thực chất của nó. Ông có sự so sánh do tại người Khmer họ kiến thiết xây dựng đền tháp trên bất kể vật liệu nào rồi chạm khắc vào đó. Những nhà điều tra và nghiên cứu lúc bấy giờ cho rằng những viên gạch để kiến thiết xây dựng nên tháp Chăm được xây bằng vữa. Những lớp vữa này khá dày, từ 0,5 đến 1 hoặc 2 cm. Ở hình thức bề ngoài của tháp Chăm có những lớp vữa rất mỏng dính khiến cảm thấy như những viên gạch được dán vào nhau. Gạch tháp Chăm non hơn và nhẹ hơn gạch mà ta thường dùng lúc bấy giờ. Chỉ cần mài những viên gạch vào nhau trong nước, bột gạch đã chảy thành một chất keo khá dính và hút chặt hai viên gạch vào nhau. Khi để khô thì bong ra. Sau khi nghiên cứu và phân tích bằng nhiễu xạ Ronghen thì những nhà khoa học cho rằng gạch tháp Chăm được làm từ loại đất sét Hydromica và được nung ở nhiệt độ không lớn lắm. Kích thước và hình dáng của những viên gạch thường không đều nhau. Hình dáng gạch nhìn chung có hình chữ nhật vuông, ít chông chênh và nung chín đều. Màu sắc gạch thường là màu đỏ tươi hay đỏ nhạt .
So với gạch thì đá chiếm tỷ suất thấp. Đá thường xẻ thành khối hay thành tấm dùng ở những vị trí chịu lực nén cao. Đá gồm hai loại là đá granit màu xanh nhạt và đá silic màu xám đỏ. Về thành phần chất kết dính thì những nhà nghiên cứu gần đây cho rằng chất kết dính được người Chăm dùng để xây tháp được làm từ thực vật. Theo Trần Kỳ Phương ( 1980 ) thì đó là một loại cây cho nhiều nhựa như dầu ráy, chất kết dính từ cây xương rồng theo Ngô Văn Doanh ( 1978 ) hay cũng hoàn toàn có thể là dung dịch đất sét, theo Awawrenczack và Skibinski ( 1987 ). Những năm gần đây, người ta còn thấy những chất kết dính chảy ra từ kẻ những viên gạch ở tháp Pô Rômé là một loại nhựa cây màu nâu gồm có hỗn hợp dầu rái và vôi. Hay theo Trần Bá Việt ( 2000 ), người Chăm còn dùng nhớt của những loại cây để làm chất kết dính như cây ô dước, bời lời, dâm bụt .

KỸ THUẬT XÂY DỰNG ĐỀN THÁP 

Những quy trình kiến thiết xây dựng tháp của người Chăm đến nay vẫn còn nhiều giả thuyết. Theo giả thuyết mài chập thì người Chăm dùng những viên gạch nung nhẹ lửa được mài liên tục cho đến khi chúng chập khít vào nhau. Trong quy trình mài thì cho nước và chất kết dính. Sau khi mài, nước và chất kết dính hòa vào nhau tạo thành hỗn hợp có tính dính khởi đầu. Do gạch có độ xốp và hút nước cao nên màng mỏng mảnh chất này gắn chặt vào mặt phẳng những viên gạch và link chúng lại với nhau .
Theo giả thuyết mài xếp, người Chăm khi xây tháp chỉ cần mài những viên gạch trong nước và xếp chúng lại với nhau theo vị trí tháp. Khi khô, những viên gạch gắn chặt chắc như đinh. Tuy nhiên theo truyền thuyết thần thoại người Chăm, tháp được xây bằng gạch mộc còn ướt chưa nung. Trước khi xây, người ta nhúng gạch vào dầu thực vật rồi xây tháp liền ngay sau đó. Khi xây lên đến 1 – 1,5 m thì người ta dừng lại đợi cho gạch khô và dính lại với nhau rồi họ lắp đất xung quanh tường tháp đã xây. Sau đó họ đứng trên lớp đất xung quanh tường tháp để xây tiếp. Cứ như vậy họ xây đến đâu thì lắp đất đến đó cho đến đỉnh tháp. Cuối cùng thì đốt lửa đun đỏ tháp. Sau đó họ thay lớp đất xung quanh là giàn giáo, họ gạt lớp đất này tạo thành một mặt phẳng xung quanh và cho thợ đứng lên để điêu khắc trên gạch và cứ thế gạt dần đến chân tháp để hiện ra một ngôi tháp hoàn hảo. Giả thuyết này do ông Đổng Chức kể lại. Có thể thấy, quy trình kiến thiết xây dựng đền tháp Champa trải qua những quy trình tiến độ sau : chuẩn bị sẵn sàng chất kết dính ; đúc gạch theo khuôn định sẵn ; nhúng gạch vào chất kết dính ; xếp gạch theo quy mô tháp ; lắp đất xung quanh ; nung tháp, gạt đất ra để đứng trên trang trí và điêu khắc ; gột giũa và hoàn hảo hàng loạt khối tháp .

KỸ THUẬT CHẠM KHẮC TRỰC TIẾP LÊN GẠCH 

Điểm đặc biệt quan trọng trong đền tháp Chăm là kĩ thuật chạm khắc trực tiếp lên gạch. Người Chăm không dùng những lớp vỏ trang trí ốp vào gạch mà đục, khắc trực tiếp vào tường gạch đã được nung xong. Chính những đặc tính đặc biệt quan trọng từ gạch mà nó hoàn toàn có thể làm vật tư thiết kế xây dựng bền chắc đồng thời cũng là vật liệu lý tưởng cho điêu khắc, cộng thêm sự phát minh sáng tạo, khôn khéo và tỉ mỉ của những nhà điêu khắc Chăm cổ đã làm cho những ngôi tháp Chăm trở thành những tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật hoàn hảo nhất, độc lạ và mang sắc thái riêng không liên quan gì đến nhau của văn minh Champa .

ẢNH HƯỞNG CỦA ẤN ĐỘ GIÁO TRONG KIẾN TRÚC CHAMPA 

Những khu công trình kiến trúc cổ Champa được xây mang những đặc trưng tôn giáo riêng, kĩ thuật mỹ thuật rực rỡ trên cơ sở tiếp thu từ nền văn hóa truyền thống Ấn Độ. Văn hóa Ấn Độ có một thời hạn lịch sử vẻ vang lâu dài hơn giao lưu văn hóa truyền thống với Champa, khi người Champa giành được độc lập. Vì thế, văn hóa truyền thống Ấn Độ đã tham gia tổng lực vào đời sống xã hội và niềm tin của người Chăm. Những khu công trình, kiến trúc của Champa phần đông mang tính năng tôn giáo đều mang hơi thở của nền văn minh Ấn Độ. Điều đó được biểu lộ sớm nhất ở những tượng thờ và bia ký. Nhóm tượng tìm thấy ở Cù Lao Hạ, tượng Ganesa đều bộc lộ ảnh hưởng tác động rõ ràng của miền nam Ấn Độ mà đơn cử là vùng Amaravati, và 1 số ít khác như tượng Phật Đồng Dương, đầu tượng đất sét tại Củng Sơn, phù điêu tượng Phật tại Tuy Hòa. Những thế kỷ tiếp theo, sự Open đền tháp cho thấy đây là những siêu phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ, rất thân thiện với nghệ thuật và thẩm mỹ biểu lộ của Dravarati và Indonesia, giống về phong thái thẩm mỹ và nghệ thuật của Nam Ấn và ảnh hưởng tác động nghệ thuật và thẩm mỹ tiền Angkor. Tuy nhiên, đến những đền tháp sau đó, tính từ ngôi đền được thiết kế xây dựng bởi vua Sambhuvarman nhưng sau đó bị thiêu rụi, kiến trúc tôn giáo Champa dù mang đậm ảnh hưởng tác động của tôn giáo Ấn Độ nhưng vẫn mang nhiều nét thừa kế của kiến trúc truyền thống lịch sử. Trên cơ sở tiếp thu Ấn giáo, người Chăm đã phát minh sáng tạo rất nhiều từ nguyên vật liệu thiết kế xây dựng tháp cho đến kĩ thuật chế tác vật tư, kỹ thuật dựng tháp và sự khôn khéo độc lạ trong cách trang trí đền tháp bằng điêu khắc trực tiếp lên gạch. Họ đã làm chủ được những kỹ thuật đấy biến nó thành một loại sản phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật mang phong thái Champa riêng không liên quan gì đến nhau hình thành nên những đặc trưng riêng .
Có thể nói, trong suốt quy trình hình thành, tăng trưởng rồi suy vong, vương quốc Champa đã để lại rất nhiều những giá trị về văn hóa truyền thống và lịch sử dân tộc. Trong đó, hàng loạt những kiến trúc đền tháp không chỉ ở miền Trung Nước Ta mà còn cả nhiều vương quốc khác trong khu vực, của người Chăm là một kho tàng giá trị lịch sử dân tộc văn hóa truyền thống phản ánh nhiều góc nhìn khác nhau của nền văn minh Champa cổ. Những kiến trúc đền tháp Champa chính là những dẫn chứng lịch sử dân tộc cho sự sống sót và tăng trưởng hưng thịnh của vương quốc Champa cổ, đồng thời đã góp thêm phần mang đến những vẻ đẹp văn hóa truyền thống khác nhau trong hội đồng dân tộc bản địa Nước Ta thời nay. Dân tộc Chăm đã góp phần vào kho tàng thẩm mỹ và nghệ thuật Nước Ta những nét độc lạ về kiến trúc và điêu khắc. Hệ thống tháp và tượng Chăm là một trong những nền văn hóa truyền thống nghệ thuật và thẩm mỹ cổ lớn nhất, có giá trị nhất của khu vực Khu vực Đông Nam Á, xứng danh là di sản văn hóa truyền thống quốc tế. Mỗi khu tháp là một đài tưởng niệm thần linh hoặc vua chúa anh hùng của vương quốc, nên đều xây ở đồi cao và Open về hướng Đông – hướng của thần thánh. Các tháp xây trên mặt phẳng gần như vuông, ba phía có cửa giả, chỉ phía Đông có cửa ra vào, tường tháp dày, lòng tháp rỗng lên cao thu lại rồi bít kín. Trong tháp có thờ tượng thần, chân dung quốc vương hoặc Linga. Tháp xây bằng gạch, trong và ngoài đều chín đỏ thẫm, mạch kết dính có vẻ như không có, mặt ngoài gắn những phù điêu đá hoặc chạm trực tiếp trên mặt gạch thành những tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ tạo ra sự tên thương hiệu sắc thái Chăm .
Kỹ thuật xây tháp tuy đã điều tra và nghiên cứu cả trăm năm nhưng vẫn còn rất nhiều yếu tố đang tranh cãi chưa chấm hết. Từ những di tích lịch sử còn lại cho thấy những người thợ Chăm quả thật rất tài ba, có thẩm mỹ và nghệ thuật điêu luyện đưa nghệ thuật và thẩm mỹ Chăm đến trình độ cao mà cho tới nay vẫn còn là một bài toán hóc búa .

 

* Th.S Trần Thị Bích Trâm – Khoa Lịch sử, ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn TP.HCM.

Tài liệu tham khảo:

1.Hội văn nghệ dân gian Việt Nam, Ngô Văn Doanh (2011), Văn hóa cổ Champa, Nxb Văn hóa dân tộc.
2.Lê Thọ, Văn hóa Chăm và vấn đề bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa của Chăm Ninh Thuận, Luận văn thạc sĩ.
3.Trần Bá Việt (2007), Đền tháp Champa bí ẩn xây dựng, Nxb Xây dựng.
4.Viện Đông Nam Á (1995), Tháp cổ Champa sự thật và huyền thoại, Nxb Văn hóa thông tin.
5.Ngô Văn Doanh (2003), Thánh địa Mỹ Sơn, Nxb Trẻ.
6.Ngô Văn Doanh (2011), Thành cổ Champa – những dấu ấn thời gian, Nxb Thế giới.
7.Trần Kỳ Phương (1998), Mỹ Sơn trong lịch sử nghệ thuật Chăm, Nxb Đà Nẵng.
8.Sakaya (2010), Văn hóa Chăm – nghiên cứu và phê bình, Nhà xuất bản Phụ nữ.

Sửa Tủ Lạnh

Trung Tâm Bảo Hành

Alternate Text Gọi ngay