Đền Nguyên Phi Ỷ Lan
Ỷ Lan tên thật là Lê Thị Yến, cha là Lê Công Thiết, mẹ là Vũ Thị Tỉnh, dì ghẻ là Chu Thị và người giúp việc trong lúc hoạn nạn là lão tăng Thái Diên. Bà chính quê làng Thổ Lỗi, sau đổi thành siêu loại Thuận Thành Bắc Ninh nay thuộc xã Dương Xá huyện Gia Lâm, ngoại thành Hà Nội. Vì mẹ mất lúc 12 tuổi, cha lấy vợ kế nên Ỷ Lan khổ như cô Tấm trong truyện cổ tích Tấm Cám. Sử ghi Ỷ Lan là cô Tấm lộ Bắc hay gọi đền thờ Ỷ Lan ở xã Dương Xá, Gia Lâm, Hà Nội là đền thờ Bà Tấm vì thế.
Bạn đang đọc: Đền Nguyên Phi Ỷ Lan
Kể rằng vua Lý Thánh Tông đã 40 tuổi nhưng chưa có con trai nối dõi nên về chùa Dâu ( Thuận Thành, TP Bắc Ninh ) cầu tự. Vua và quần thần văn võ xem cảnh sắc trong vùng, chợt trên nương có người con gái hái dâu trong ngày hội vui. Vua thấy lạ vôi xuống hỏi sự tình. Thấy Lê Thị Yến – cô gái hái dâu bội phần xinh đẹp, lại đối đáp lưu loát. Vua cảm thấy mến, đưa về triều phong làm Nguyên Phi, xây 1 hoàng cung riêng ( nay là đình Yên Thái, phường Hàng Gai, Thành Phố Hà Nội ) đặt tên là cung Ỷ Lan để nhớ lại sự tích cô gái dựa gốc cây lan buổi đầu gặp gỡ.
Khác với những hậu phi, Ỷ Lan không lấy việc chau chuốt nhan sắc mong độc chiếm tình yêu của Vua, mà chăm sóc hết thảy mọi việc làm trong triều. Ỷ Lan khổ công học hỏi miệt mài đọc sách nên chỉ trong 1 thời hạn ngắn mọi người đều kinh ngạc trước sự hiểu hiết uyên bác về nhiều mặt của Ỷ Lan, triều thần bái phục là người có tài. Bởi thế năm 1069 Vua Lý Thánh Tông cầm quân đi đánh giặc đã trao quyền nhiếp chính cho Ỷ Lan. Cũng ngay năm ấy, nước Đại Việt không may bị lụt lớn, mùa màng mất trắng, nhiều nơi dân đói làm mưa làm gió. Thử thách quá lớn so với vị nữ nhiếp chính. Nhưng cũng nhờ có Ỷ Lan cáng đáng việc nước, biết đề ra kế sách đúng đắn, quyết đoán táo bạo, loạn lạc đã được dẹp yên, dân đói đã được cứu sống Cảm cái ơn ấy, cũng là bày tỏ sự sùng bái một năng lực siêu việt, nhân dân Đại Việt đã tôn trọng phong Ỷ Lan là Quan Âm nữ. Đánh giặc lâu không thắng, lo nước không yên, Vua Lý Thánh Tông trao quyền thiết chế cho Thái úy Lý Thường Kiệt đem 1 cánh quân nhỏ quay về. Đến Châu Cư Liên hay tin Ỷ Lan đã vững vàng đưa quốc gia vượt qua muôn trùng khó khăn vất vả, giữ được thái bình thịnh trị – Vua quyết tâm lại quay ra trận, đánh cho kỳ thắng mới về.
Năm 1072, Vua Lý Thánh Tông bất thần qua đời, Triều Lý không tránh khỏi rối ren. Nhưng Ỷ Lan trở thành Hoàng Thái Hậu nhiếp chính và Lý Thường Kiệt trở thành nguyên soái thì nước Đại Việt lại khởi sắc nhanh gọn thịnh cường. Ỷ Lan đã thi thố những giải pháp dựng nước yên dân khiến cho thế nước và sức dân mạnh hẳn lên. Bởi vậy năm 1077, khi Tống triều mang đại binh sang xâm lược, với toàn quyền điều khiển và tinh chỉnh triều đình, Ỷ Lan đã kêu gọi được cả dân tộc bản địa vào trận, tạo cho thế nước ở đỉnh điểm muôn trường tiêu diệt quân địch. Nhờ “ bà Tấm ” Ỷ Lan, nhân dân Đại Việt đã ra khỏi cuộc cuộc chiến tranh với hào quang thắng lợi quanh vương miệng và nước Đại Việt bước nhanh trên con đường cường thịnh.
Đặt chân vào ngôi đền làm cho mọi người cảm thấy sự yên bình, thanh tịnh bởi đó là những kiến trúc đẹp, những hàng cây lá xanh tốt. Quần thể di tích lịch sử đền thờ Nguyên phi Ỷ Lan còn có tên gọi chùa “ bà Tấm ”, đền “ bà Tấm ” – chùa Cả, đền Cả.
Tấm văn chỉ Đền được thiết kế xây dựng từ cuối thế kỷ XI, là nơi phụng thờ bà ngay chính trên quê nhà Người. Chùa có tên “ Linh nhân Tự Phúc Tự ” do chính Linh Nhân hoàng thái hậu ( Ỷ Lan ) kiến thiết xây dựng khánh thành vào tháng 3 năm Ất Mùi 1115, đền kiến trúc theo lối cung đình, thời Lý, có 72 cửa thuộc loại cổ nhất nước ta. Trong đền và chùa hiện còn nhiều hiện vật quý và hiếm. Nổi tiếng là đôi sư tử điêu khắc bằng đá, Sư tử được tạc từ 1 khối đá lớn cao 1.2 m, rộng 1.36 m trong tư thế nằm phủ phục, đường nét đặc biệt quan trọng thướt tha, tạo cho chúa sơn lâm một vẻ đẹp, vừa uyển chuyển, vừa oai hùng can đảm và mạnh mẽ – những cụ thể : đôi mắt to, lồi hẳn ra ngoài, ẩn dưới đôi lông mày rậm, mũi hở, hàm răng đều đặn, răng nanh to, nhọn và khỏe, nhất là chân mập, có những móng cong sắc, quắp chặt, khiến cho người xem thấy rõ chúa sơn lâm ẩn tàng sức mạnh khác thường.
Tuy nhiên bằng nghệ thuật và thẩm mỹ điêu khắc khôn khéo tuyệt vời, bằng cách sử dụng nhiều họa tiết đan móc khi thì gợi nhớ tựa sống lưng vào nhau thành đường viền quanh miệng, khi thì to sù ở trên vai, khi lại xếp thành những bông hoa hé nở ở móng chân, khiến cho người xem có ấn tượng con vật đang sống vẫn thở uyển chuyển. Cũng khác những con sư tử thường thấy điêu khắc ở những đình chùa ; sư tử trong đền thờ Ỷ Lan đang vờn hòn ngọc, đồng thời trên trán được trổ chữ “ vương ” chứng minh và khẳng định vị trí chúa tể muôn loài, bảo vệ vật báu của quốc gia.
Đây là một khu công trình nghệ thuật và thẩm mỹ điêu khắc tuyệt tác, một hiện vật cổ quý và hiếm ở Nước Ta, và còn cả ở khu vực Khu vực Đông Nam Á. Trong cung còn 2 khám cổ thời Mạc hiện tìm thấy, những máng chạm trên khám như hoa lá, rồng phượng đều có giá trị về nghệ thuật và thẩm mỹ kiến trúc và điêu khắc Nước Ta.
Tượng sấu đá trong sân đền Bà Tấm Trong đền và chùa “ bà Tấm ” còn có một thành bậc bằng đá liền khối điêu khắc rồng lân thời Lý đang chạy xuống, dài 1.3 m, cao 0.8 m hành chục tấn ; và nhóm tượng ba ông tam thế ngồi trên đầu hai con sư tử cao 4 m, tạc bằng những khối đá rất tinh xảo, cũng là những hiện vật độc lạ đã trải qua gần 9 thế kỷ, còn lại đến ngày này.
Đặc biệt còn đôi câu đối ở đền từ cổ xưa ghi rõ : “ Thập bát tử, diêu phỏng thế tại tam truyền chiêu lênh thục ” – “ Bách dư sở tự quán địa lưu cố trạch tối linh thanh ”. ( có nghĩa : đời nhà Lý thứ 3 kén được người con gái đẹp, có đức và có tài. Trên quốc gia ta có trên 1 trăm nơi thờ nhưng đây chính là quê nhà của Bà được lưu truyền đến thời nay và rất rất linh ).
Đền chính thờ thái hậu Ỷ Lan với đôi câu đối Tượng Nguyên Phi Ỷ Lan được tạc rất đẹp, khi Bà là Nguyên Phi cùng tượng 6 vị cung nữ trong triều. Hiện nay nước ta có 72 nơi lập đền thờ bà. Nhưng đền chùa và đền thờ Ỷ Lan được kiến thiết xây dựng ở Dương Xá ngay chính trên quê nhà Bà. Đền Nguyên Phi Ỷ Lan không chỉ là nơi thờ phụng một danh nhân lịch sử vẻ vang văn hóa truyền thống nổi tiếng của nước nhà mà còn là điểm di tích lịch sử cách mạng rất đáng trân trọng của dân tộc bản địa. Trong thời kỳ tiền khởi nghĩa đây là nơi được đón những chiến sỹ Trung ương và xứ ủy Bắc Kỳ như Hoàng Văn Thụ, Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp … đi về hoạt động giải trí.
Hàng năm nhân dân trong vùng đã kéo về mở hội truyền thống suốt 3 ngày (19,20,21 tháng 2 âm lịch) tại Dương Xá. Hoà cùng với cả nước kỷ niệm 1000 năm Thăng Long, Hà Nội, UBND huyện Gia Lâm cùng với UBND xã Dương Xá đã tôn tạo trùng tu ngôi đền và xây dựng tượng đài Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan, ngôi tượng này đang được thực hiện với chiều cao 9.1m nặng 25 tấn đồng.
Ngoài ra, còn có bức phù điêu đá xanh Thanh Hóa 31.2 m và vườn hoa, hoa lá cây cảnh, hồ bán nguyệt do công ty Mỹ Thuật kiến thiết xây dựng đảm nhiệm phong cách thiết kế và xây đắp với ngân sách gần 19 tỉ VNĐ. Dự kiến sẽ hoàn thành xong vào ngày 2/9/2010. Đây thực sự là một khu công trình nghệ thuật và thẩm mỹ độc lạ. Đền Nguyên Phi Ỷ Lan với lối kiến trúc mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống nhà Lý, vừa mang ý nghĩa lịch sử vẻ vang thâm thúy lại vừa mang giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật cao. Trong tương lai không xa, nơi đây còn trở thành một trong những điểm du lịch mê hoặc so với khách trong nước và quốc tế .
Source: https://suachuatulanh.edu.vn
Category : Nhà Cửa
