Sơ đồ tư duy bài Hịch tướng sĩ dễ nhớ, ngắn gọn

Sơ đồ tư duy bài Hịch tướng sĩ dễ nhớ, ngắn gọn

Tải xuống

Nhằm mục tiêu giúp học viên thuận tiện hệ thống hóa được kiến thức và kỹ năng, nội dung những tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 8, chúng tôi biên soạn bài viết Sơ đồ tư duy bài Hịch tướng sĩ dễ nhớ, ngắn gọn với vừa đủ những nội dung như tìm hiểu và khám phá chung về tác phẩm, tác giả, bố cục tổng quan, dàn ý nghiên cứu và phân tích, bài văn mẫu nghiên cứu và phân tích, …. Hi vọng qua Sơ đồ tư duy bài Hịch tướng sĩ sẽ giúp học viên nắm được nội dung cơ bản của bài Hịch tướng sĩ .

Bài giảng: Hịch tướng sĩ – Cô Phạm Lan Anh (Giáo viên VietJack)

A. Sơ đồ tư duy bài Hịch tướng sĩ

B. Tìm hiểu bài Hịch tướng sĩ

I. Tác giả

– Trần Quốc Tuấn ( 1231 ? – 1300 ) còn được gọi là Hưng Đạo Đại Vương
– Cuộc đời :
+ Là danh tướng kiệt xuất của dân tộc bản địa
+ Năm 1285 và 1287, quân Mông Nguyên xâm lược nước ta, lần nào ông cũng được Trần Nhân Tông cử làm Tiết chế thống lĩnh những đạo quân. Cả hai lần đều thắng lợi vẻ vang .
+ Tác phẩm điển hình nổi bật : Binh thư yếu lược
II. Tác phẩm

1. Thể loại: Hịch

2. Hoàn cảnh sáng tác

Được viết vào khoảng chừng thời hạn trước cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên lần thứ hai ( 1285 ) : Khi giặc Mông – Nguyên sang xâm lược nước ta lần thứ hai, lúc này quân giặc rất mạnh muốn vượt mặt chúng phải có sự ưng ý, ủng hộ của toàn quân, toàn dân, thế cho nên Trần Quốc Tuấn đã viết bài hịch này để lôi kéo tướng sĩ hết lòng đánh giặc .

3. Bố cục

Chia làm 3 phần :
+ Phần 1 : Từ đầu đến “ lưu tiếng tốt ” : Nêu tên những trung thần nghĩa sĩ được sử sách lưu danh .
+ Phần 2 : Từ tiếp đến “ ta cũng vui vẻ ” : Tình hình quốc gia hiện tại và nỗi lòng của người chủ tướng .
+ Phần 3 : Còn lại : Phê phán những biểu lộ sai lầm trong hàng ngũ quân sĩ .

4. Giá trị nội dung

Bài Hịch phản ánh ý thức yêu nước nồng nàn của dân tộc bản địa trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược, bộc lộ lòng căm thù giặc và ý chí quyết thắng .

5. Giá trị nghệ thuật

– Hịch tướng sĩ là một áng văn chính luận xuất sắc
– Lập luận ngặt nghèo, lĩ lẽ rõ ràng, giàu hình ảnh, có sức thuyết phục cao
– Kết hợp hài hoà giữa lí trí và tình cảm
– Lời văn giàu hình ảnh nhạc điệu

III. Dàn ý phân tích tác phẩm

1. Nêu gương sáng của trung thần nghĩa sĩ trong sử sách

– Các gương trung thần nghĩa sĩ hi sinh vì chủ : Kỉ Tín, Do Vu, Dự Nhượng, Kính Đức, Mông Kha, Cốt Đãi Ngột Lang … Địa vị khác nhau tuy nhiên đều trung thành với chủ, không sợ nguy hại, bỏ mình vì chủ tướng, vì nước .
⇒ Khích lệ ý chí lập công danh sự nghiệp, lao vào vì nước .
⇒ Làm điển hình nổi bật niềm tin quên mình vì chủ, vì vua, vì nước .

2. Tình hình đất nước hiện tại, nỗi lòng của chủ tướng

a. Tình hình quốc gia hiện tại
– Tội ác và sự ngang ngược của giặc : đi lại nghênh ngang, sỉ mắng triều đình, bắt nạt tể phụ, đòi ngọc lụa, thu bạc vàng … ⇒ Bạo ngược, tham lam, vô đạo .
– Nghệ thuật :
+ Ngôn từ gợi hình, quyến rũ : Nghênh ngang, uốn lưỡi
+ Hình ảnh ẩn dụ : lưỡi cú diều, thân dê chó
+ Giọng văn mỉa mai, châm biếm
⇒ Khắc hoạ sinh động hình ảnh quân địch, gợi cảm xúc phẫn nộ cho người đọc, thể hiện sự chán ghét, khinh bỉ
b. Nỗi lòng chủ tướng
– Được biểu lộ rõ nét qua phần điệp với những câu văn biền ngắn gọn đối xứng cân chỉnh : “ Ta thường tới bữa quên ăn … ta cũng cam lòng ”
– Nghệ thuật :
+ Dùng nhiều dấu phẩy và dấu chấm phẩy
+ Nhiều động từ chỉ trạng thái và hành vi mãnh liệt như : quên ăn, vỗ gối, xẻ thịt, lột da, nuốt gan, uống máu …
+ Giọng văn thống thiết, tình cảm
⇒ Tác dụng :
+ Cực tả niềm uất hận dâng lên trong lòng người chủ tướng

   + Khơi gợi sự đồng cảm ở người đọc, người nghe.

3. Chủ tướng phê phán biểu hiện sai lầm trong hàng ngũ quân sĩ, bộc lộ nỗi lòng mình và kêu gọi tướng sĩ

a. Phê phán sai lầm đáng tiếc của tướng sĩ
– Phê phán hành vi hưởng lạc, thái độ bàng quan trước vận mệnh quốc gia .
– Ham nụ cười tầm thường : chọi gà, cờ bạc, săn bắn, ruợu ngon …
– Thái độ phê phán dứt khoát ⇒ Phê phán nghiêm khắc thái độ bàng quan, vô trách nhiệm, vong ân bội nghĩa ; lối sống hưởng lạc, chỉ lo vun vén niềm hạnh phúc cá thể .
b. Nỗi lòng người chủ tướng
– Khuyên :
+ Quân sĩ : phải biết lo xa, nêu cao cẩn trọng, tăng cường rèn luyện, học tập “ Binh thư yếu lược ”
+ Kết quả : hoàn toàn có thể bêu đầu Hốt Tất Liệt … lưu thơm
⇒ Tốt đẹp : quốc gia còn, mái ấm gia đình còn, bổng lộc có, danh dự được lưu truyền ( cả vật chất và ý thức )
⇒ Giúp tướng sĩ nhận thức rõ đúng – sai, lợi – hại .
⇒ Khích lệ lòng tự trọng, liêm sỉ ở mỗi người khi nhận ra cái sai, thấy được điều đúng .
+ Biết lo xa
+ Tăng cường võ nghệ
⇒ Chống giặc ngoại xâm .
– Chủ tướng khuyến khích niềm tin trung quân ái quốc .
– Cùng cảnh ngộ : khuyến khích lòng ơn nghĩa, thuỷ chung của người chung thực trạng .
– Thể hiện thái độ :
+ Khuyên răn, bày tỏ thiệt hơn
+ Nghiêm khắc cảnh báo nhắc nhở
+ Mỉa mai, chế giễu
c. Kêu gọi tướng sĩ
– Vạch rõ ranh giới 2 con đường chính – tà, sống – chết .
⇒ Thái độ dứt khoát, cương quyết. Nhằm vô hiệu thái độ chần chừ trong tướng sĩ .
– Khích lệ lòng yêu nước quật cường, quyết chiến, quyết thắng quân địch xâm lược .
⇒ Trần Quốc Tuấn là vị tướng yêu nước, có nghĩa vụ và trách nhiệm cao so với vận mệnh của dân tộc bản địa, căm thù giặc thâm thúy .

IV. Bài phân tích

Trong nền văn học Nước Ta có những tác phẩm sinh ra để rồi trở thành những áng văn bất hủ cùng thời đại, trải qua biết bao nhiêu sóng gió của thời hạn nhưng vẫn vẹn nguyên giá trị đến tận thời nay. Cùng với tác phẩm Nam Quốc Sơn Hà, Bình Ngô đại cáo, Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn cũng là một tác phẩm, một áng văn bất hủ để đời chứa đựng tấm lòng yêu nước tha thiết của Trần Quốc Tuấn. Qua tác phẩm ta không chỉ thấy được tài cầm quân của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn mà còn cảm nhận được năng lực văn chương của vị chủ tướng này .
Trần Quốc Tuấn ( 1231 – 1300 ) người đã được vua Trần giao cho thống lĩnh quân đội, đã chỉ huy cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên thắng lợi vẻ vang. Người nổi tiếng là biết trọng kẻ sĩ thu phục nhân tài. Trần Quốc Tuấn là một người anh hùng dân tộc bản địa, nhà quân sự chiến lược thiên tài, lòng yêu nước của ông được bộc lộ rõ qua văn bản ” Hịch tướng sĩ “, văn bản khuyến khích tướng sĩ học tập cuốn ” Binh thư yếu lược ” do ông biên soạn .
Hịch là thể văn nghị luận thời xưa, thường được vua chúa, tướng lĩnh hoặc thủ lĩnh một trào lưu dùng để cổ động, thuyết phục hoặc lôi kéo đấu tranh chống thù trong giặc ngoài. Hịch thường được viết theo hình thức văn biền ngẫu, cấu trúc ngặt nghèo, lý lẽ sắc bén, dẫn chứng thuyết phục, giọng văn hùng hồn. Bài ” Hịch tướng sĩ ” có những phát minh sáng tạo linh động trong cấu trúc, gồm có có hai phần : nêu yếu tố và xử lý yếu tố. Đây là áng văn chính luận xuất sắc, lời văn thống thiết, hình ảnh giàu biểu cảm, mang đậm chất trữ tình .
Mở đầu bài hịch, Trần Quốc Tuấn nêu những gương sáng trong lịch sử vẻ vang. “ Kỷ Tín đem mình chết thay, cứu thoát cho Cao Đế ; Do Vu chìa sống lưng chịu giáo, che chở cho Chiêu Vương ; Dự Nhượng nuốt than, báo thù cho chủ ; Thân Khoái chặt tay để cứu nạn cho nước. Kính Đức một chàng tuổi trẻ, thân phò Thái Tông thoát khỏi vòng vây Thái Sung ; Cảo Khanh một bầy tôi xa, miệng mắng Lộc Sơn, không theo mưu kế nghịch tặc. ” Có người làm tướng, có người làm quan nhỏ nhưng tổng thể sẵn sàng chuẩn bị chết vì vua, vì chủ, vì quốc gia, không sợ nguy hiểm, triển khai xong xuất sắc trách nhiệm. Qua đó tác giả muốn khuyến khích ý thức, lòng trung quân ái quốc của những tướng sĩ .
Đoạn văn tiếp theo, từ việc nêu những tấm gương sáng trong sử sách, tác giả chỉ ra tình hình quốc gia lúc bấy giờ. Với một giọng điệu xót xa, đau đớn, phẫn nộ ông đã tái hiện những vấn đề đang diễn ra ở quốc gia ta dưới vó ngựa xâm lăng của quân Nguyên Mông, khiến cho bất kỳ những người dân yêu nước nào cũng phải ngậm ngùi, đau xót : ” … Ta cùng những ngươi sinh phải thời loạn lạc, lớn gặp buổi nguy hiểm. Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa, để thỏa lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà thu bạc vàng, để vét của kho có hạn. Thật khác nào như đem thịt mà nuôi hổ đói, sao cho khỏi để tai vạ về sau ! “. Người đọc thuận tiện nhận thấy, dưới ngòi bút của tác giả, ông đã thú vật hóa chân dung và thực chất của bọn giặc, khiến bọn chúng hiện lên vừa đớn hèn nhu nhược, vừa tham lam ích kỉ, vừa mọi rợ, gian ác đến mất hết tính người. Lời văn tràn trề niềm phẫn uất, căm tức đến tuyệt đỉnh công phu, thể hiện tâm thế nhất quyết không đội trời chung với giặc và ẩn sau đó là khí thế chiến đấu, ý thức yêu nước mãnh liệt, quật cường của vị chủ tướng thống lĩnh đại quân. Những lời văn chắc nịnh ấy như vang lên một sự căm thù đến tột đỉnh quân địch của mình, tác giả đã có nhưng lúc quên ăn, nước mắt đầm đìa, ruột đau như cắt, ý chí kiên cường quyết tâm của Trần Quốc Tuấn cũng bộc lộ rõ sự căm thù đó. Dẫu có phải phơi xác ngoài mặt trận thì cũng nguyện xin làm để đánh đuổi bọn xâm lược dê chó kia .
Tấm lòng yêu nước nồng nàn của Trần Quốc Tuấn được biểu lộ rõ nhất qua hai câu văn : ” Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối ; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa ; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân địch. Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui mừng “. Các câu văn được viết theo hình thức thể văn biền ngẫu, câu văn ngắn dài sóng đôi, phối hợp với giọng điệu dồn dập, gấp gáp đã bộc lộ được lòng căm thù giặc, khí thế quả cảm và ý thức chiến đấu can đảm và mạnh mẽ của tác giả. Ông nguyện lao vào, không tiếc thân mình, sống chết vì quốc gia. Ta đọc ở đây một nghĩa vụ và trách nhiệm công dân cao độ, một ý chí khát vọng lập công can đảm và mạnh mẽ của một bậc trượng phu có lý tưởng sống và chiến đấu cao đẹp, thiêng liêng : quyết tử cho tổ quốc quyết sinh. Sau đó, nêu mối ân tình giữa chủ tướng và tướng sĩ, Trần Quốc Tuấn phê phán những hành vi sai của tướng sĩ, đồng thời chứng minh và khẳng định những hành vi nên làm nhằm mục đích thức tỉnh sự tự ý thức, nghĩa vụ và trách nhiệm, tự nhìn nhận lại mình để kiểm soát và điều chỉnh tâm lý cũng như hành vi của tướng sĩ. Tác giả nêu lên sự thiệt hơn công minh trong quân đội, đói thì cho cơm ăn, đi thủy thì cho thuyền mà đi bộ thì cho ngựa … nhưng nay chủ nhục mà quân không biết lo, thấy nước nhục mà quân không biết thẹn. Tác giả liên tục nêu những rơi lệch trong quân đội để cảnh tỉnh binh sĩ. Những rơi lệch ấy là có người thì mê rượu, ờ bạc, quyến luyến vợ con, làm ruộng vườn để cung phụng mái ấm gia đình, có kẻ lại ham săn bắn mà nhác việc quân. Đó là toàn bộ những xô lệch trong quân đội rất đáng quan ngại nếu bất chợt giặc Nguyên Mong sang thì nhưng rơi lệch ấy, việc làm ấy hoàn toàn có thể cứu quốc gia được hay không ? Đợi đến lúc đó vợ con cũng không còn để mà quyến luyến nữa, quốc gia cung chẳng phải của mình mà tiếng nhơ nhuốc còn để lại mãi đời sau, lúc đo thì còn vui được nữa hay không. Từ đó Trần Quốc Tuấn nêu lên những việc cần phải làm ngay chính lúc này là tập trung chuyên sâu vào luyện binh pháp, để đánh đuổi quân Mông. Và việc đó đồng nghĩa tương quan với việc những người thân trong gia đình hay những nụ cười của họ sẽ vẫn còn, lúc ấy vui cũng chưa muộn “ Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, ( … ) lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà thư thả thì cùng nhau vui cười. ”, “ Lúc bấy giờ, ta cùng những ngươi sẽ bị bắt, đau xót biết chừng nào ! Chẳng những thái ấp của ta không còn, mà bổng lộc của những ngươi cũng mất ; chẳng những gia quyến của ta bị tan, mà vợ con những ngươi cũng khốn ; chẳng những xã tắc tổ tông ta bị giày xéo, mà phần mộ cha mẹ những ngươi cũng bị quật lên … ”. Từ những lời nói ấy ta như thấy được Trần Quốc Tuấn đã rất khôn khéo với những lời trách móc hay cũng như giáo huấn binh sĩ của mình. Nhưng lại có lúc lời nói ấy không giống của một chủ tướng mà giống người cùng cảnh ngộ với họ hơn. Có thẻ thấy tác giả là một vị tướng tài ba đồng cảm hết những buồn vui cũng như thú chơi của binh sĩ để từ đó mà kiểm soát và chấn chỉnh lại. Trước những rơi lệch thì như trách móc nhưng sau đó không phải là hình phạt như chém đầu hay đánh đập mà chỉ là những lời khuyên. Điều đó góp thêm phần cho quân sĩ không mất đi người nào mà còn được lòng người, dùng giải pháp mạnh giờ đây chỉ khiến cho người ta thêm phần không nể phục. Nghệ thuật tương phản đã cho thấy hai viễn cảnh đối ngược nhau, Trần Quốc Tuấn đã để cho những tướng sĩ tự chiêm nghiệm, suy ngẫm về sự mất – được, hại – lợi, sáng – tối mà tự chọn cho mình một đường đi đúng đắn .
Kết thúc bài hịch, tác giả nêu lên một tư tưởng giáo dục, một nhận thức đúng đắn thâm thúy, đơn cử, đó là ” đạo thần chủ “. Yêu nước, trung thành với chủ với chủ phải được bộc lộ bằng hành động, cần mẫn tập luyện binh pháp và rèn luyện binh thư. Còn nếu lười biếng, trốn tránh tập luyện, trái lời dạy bảo thì coi như nghịch thù. Đây không chỉ là lời tuyên chiến can đảm và mạnh mẽ với giặc mà còn là lời bác bỏ với mọi tư tưởng đầu hàng, thỏa hiệp đình chiến. Thể hiện lòng quyết tâm, ý thức chiến đấu can đảm và mạnh mẽ, cháy bỏng không gì đổi khác được ở vị tướng tài ba Trần Quốc Tuấn .
Có thể nói bài hịch đã đạt tới trình độ mẫu mực của thể văn chính luận. Nghệ thuật lập luận ngặt nghèo, lý lẽ sắc bén, dẫn chứng thuyết phục, theo trình tự tăng tiến cho tới khi kết thúc tác phẩm. Giọng văn đổi khác linh động : khi thì nhẹ nhàng trò chuyện tâm tình thân mật ; khi lại đau xót uất ức, căm hờn ; lúc lại hào sảng, vui tươi ; khi lại nghiêm khắc, rắn rỏi. Ngoài ra, bài hịch còn sử dụng rất tài tình thể văn biền ngẫu với những cặp câu phù hợp uyển chuyển, đăng đối hô ứng tiếp nối đuôi nhau nhau trong văn bản, giúp ý tứ được tung hứng tài tình, thắt buộc ngặt nghèo, dẫn dắt người đọc đến mục tiêu ở đầu cuối của người viết. Phép trùng điệp, liệt kê phối hợp với những câu hỏi tu từ càng làm tăng thêm sức biểu cảm cho bài hịch. Bên cạnh đó, ngôn từ hình ảnh bài hịch cũng rất đa dạng chủng loại, sinh động, giàu sức gợi ( khi nói về bọn giặc, tác giả sử dụng ngôn từ vật hóa : uốn lưỡi cú diều, đem thân dê chó, đem thịt mà nuôi hổ đói … ). Và trong bài, tác giả cũng sử dụng khá nhiều những điển cố, điển tích những rất dễ hiểu, hòa giải, tự nhiên … Tất cả đã góp thêm phần làm ra thành công xuất sắc của bài hịch .
Bài hịch tuy ngắn gọn nhưng đã phản ánh được ý thức của thời đại, hào khí Đông A. Hịch tướng sĩ chứa chan tấm lòng yêu nước, nỗi căm hận quân địch và niềm tin quyết thắng, bộc lộ lòng căm thù giặc, ý chí quyết chiến, quyết thắng của quân dân ta trong công cuộc bảo vệ biên cương, bờ cõi, mà văn bản còn là một tác phẩm văn học, một áng văn chính luận mẫu mực, bậc thầy, rất xứng danh là ” áng thiên cổ hùng văn ” của muôn đời .

V. Một số lời bình về tác phẩm

1. Khi đọc Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn và 1 số ít thơ văn thời đại nhà Trần, những cụ ta xưa thường bảo : đó là những áng văn tỏa rạng hào khí Đông A ( hào khí Đông A là khí thế, là ý thức tự cường, tự chủ của triều đại nhà Trần ). Đọc Hịch tướng sĩ, tất cả chúng ta cần cảm nhận thật thấm thía tấm lòng của Hưng Đạo Vương, vị chủ tướng yêu nước thiết tha, thương dân, nhân hậu vô cùng .
( Vũ Dương Qũy, Thơ văn Lý Trần, NXB Giáo dục đào tạo, 1999 )

Tải xuống

Xem thêm sơ đồ tư duy của những tác phẩm, văn bản lớp 8 hay, cụ thể khác :

Mục lục Văn mẫu | Văn hay lớp 8 theo từng phần:

Giới thiệu kênh Youtube VietJack

Ngân hàng trắc nghiệm lớp 8 tại khoahoc.vietjack.com

Đã có app VietJack trên điện thoại cảm ứng, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi trực tuyến, Bài giảng …. không lấy phí. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS .

Nhóm học tập facebook miễn phí cho teen 2k8: fb.com/groups/hoctap2k8/

Theo dõi chúng tôi miễn phí trên mạng xã hội facebook và youtube:

Theo dõi chúng tôi không lấy phí trên mạng xã hội facebook và youtube :

Loạt bài Tuyển tập những bài văn hay | văn mẫu lớp 8 của chúng tôi được biên soạn một phần dựa trên cuốn sách: Văn mẫu lớp 8 và Những bài văn hay lớp 8 đạt điểm cao.

Nếu thấy hay, hãy động viên và chia sẻ nhé! Các bình luận không phù hợp với nội quy bình luận trang web sẽ bị cấm bình luận vĩnh viễn.

Source: https://suachuatulanh.edu.vn
Category : Tư Vấn Hỗ Trợ