Làm rõ phong cách Tân cổ điển tại Việt Nam – Hội Kiến Trúc Sư Việt Nam

Khi nhìn vào thị
trường Kiến trúc Việt Nam, một điều dễ nhận ra là phong cách Tân cổ điển đã và
đang chiếm một phần không nhỏ. Chúng ta có thể thấy những biệt thự theo phong
cách phương Tây này được du nhập và làm mưa làm gió vài chục năm trở lại đây.
Tưởng chừng, Tân cổ điển sẽ giảm nhiệt dần theo thời gian khi công nghệ xây dựng
phát triển, những vật liệu mới được ứng dụng nhiều hơn như kính, thép, bê tông
và sự mở mang về kiến trúc đương đại, kiến trúc hiện đại phổ cập công chúng.
Tuy nhiên, theo một cách không ai hiểu được, nó lại trở thành kiểu kiến trúc được
ưa chuộng khắp ba miền đất nước cho đến tận ngày nay kéo theo nhiều biến tướng
dị dạng.

Sự thật kỳ lạ này làm những người làm nghề và nghiên cứu về kiến trúc quốc tế cũng như kiến trúc bản địa phải giật mình, nhìn nhận lại một cách nghiêm túc và đặt ra một câu hỏi “Tại sao phong cách Tân cổ điển được yêu thích ở Việt Nam đến thế?”. Nói không đâu xa, mỗi một khu dân cư đều có ít nhất vài ba tòa nhà công cộng hay nhà dân được xây theo lối kiến trúc này. Những khu đô thị với tuổi đời chỉ vài năm như The Garden, Royal City cũng được ưu ái chọn Tân cổ điển làm phong cách chính. Người người nhà nhà đua nhau theo Tân cổ điển, phải làm Tân cổ điển, chỉ làm Tân cổ điển mới chất, mới sang. Và rồi, có cung thì ắt có cầu, nhiều đơn vị tư vấn thiết kế chạy theo xu hướng người dân, tiến hành quảng bá mạnh phong cách “Tây hóa” với nhiều mẫu thiết kế đa dạng: đơn giản có, lộng lẫy có, xa hoa có. Càng nhiều phào chỉ, càng nhiều hoa văn, càng nhiều họa tiết, càng nhiều cột kèo, đắp vàng đắp bạc thì càng thể hiện “đẳng cấp”. Biến tướng dị thể nhất mà người ta tự gọi “Tân cổ điển” là những lâu đài đồ sộ mọc lên bất thình lình một góc phố hay trên đường đi thị xã, thị trấn nào đó.

Nội thất hoàn thiện một không gian phòng khách nhà ở tại Việt Nam theo phong cách Tân cổ điển “đông tây kết hợp”. Nếu so sánh với hình ảnh nội thất phía trên chúng ta dễ dàng nhận ra sự khập khiễng về thẩm mỹ.
Ảnh: sưu tầm internet

Những hình ảnh 3D vàng chói được trưng trên các trang quảng cáo “thiết kế thi công Tân cổ điển” dễ dàng tìm thấy ở bất kì đâu, đây có thực sự là phong cách phương Tây hay là sự “treo đầu dê, bán thịt chó”?
Ảnh: sưu tầm internet
Để vấn đáp cho câu hỏi trên, thiết nghĩ nên tìm về nguồn cội để làm rõ khái niệm “ Kiến trúc Tân cổ điển ”. Và thực ra những thứ mà người ta đang quen gọi là “ Tân cổ điển ” có thực sự đi theo đúng định nghĩa và nguyên bản hay không ? Vì tôi dám quả quyết rằng : phần đông cả người mua lẫn người làm nghề đang hiểu xô lệch và ứng dụng không đúng chuẩn vẻ đẹp đến từ một thời kì tinh hoa của quả đât .

Xác định nguồn gốc

Hãy bắt đầu từ Kiến trúc Cổ điển, vì phải có nền móng thì mới có “Tân” – Cổ điển “kiểu mới” vào nhiều thế kỷ sau. Kiến trúc cổ điển được biết đến là sự bao hàm của hai nền kiến trúc lớn và lâu đời mà chắc hẳn ai học lịch sử cũng đã từng nghe “Kiến trúc Hy Lạp” và “Kiến trúc La mã” cổ đại, đặc biệt phát triển rực rỡ vào thế kỉ thứ 5 trước Công nguyên tại Hy Lạp và thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên tại Rome, cùng chung hình thức sử dụng kết cấu là các thức cột và kiến trúc trán tường – trong tiếng Anh là pediment (phần hồi nhà có các bảng trang trí chạm khắc). Một giai đoạn trước gọi là “Tiền cổ điển” ( bắt đầu ở Hy Lạp  từ 750- 500 năm TCN) đã được lược bỏ vì không có nhiều nét liên quan tới Tân cổ điển sau này.

Bạn đang đọc: Làm rõ phong cách Tân cổ điển tại Việt Nam – Hội Kiến Trúc Sư Việt Nam

Hình ảnh các thức cột được sử dụng trong thời kỳ Kiến trúc cổ Hy Lạp và La Mã.
Ảnh: archdaily
Hình ảnh mặt tiền đền Parthenon ở Athens, Hy Lạp với dàn thức cột Doric. Công trình được xây dựng trước Công nguyên.
Ảnh: archdaily

Theo trang Britannica, một trong những nguồn Bách khoa toàn thư có danh tiếng và đáng tin cậy nhất về độ lâu năm đã định nghĩa “Kiến trúc Tân cổ điển” hay trong tiếng Anh là “Neoclassical Architecture” ( chữ neo tiếng gốc trong tiếng Hy Lạp cổ νέος – néos nghĩa là mới, hồi sinh, cải biến, tân tiến) như sau : “Là sự hồi sinh của Kiến trúc Cổ điển trong suốt thế kỷ 18 và đầu thế kỉ 19. Nếu trước đó, cả thế giới chứng kiến sự lan tỏa của kiểu kiến trúc Phục Hưng từ thế kỷ 14, bắt nguồn từ vùng Tuscany của Ý với tư tưởng phục dựng lại thời kỳ Hy Lạp cổ đại, thí Kiến trúc Tân cổ điển lại được đặc trưng bởi quy mô, sự đơn giản từ hình khối, nhắc lại chi tiết thức cột, chủ yếu là Doric, sử dụng các cột này để gây ấn tượng và ưu tiên các mảng tường trống. Hương vị mới của sự đơn giản cổ xưa đã đánh bại sự thái quá của phong cách Rococo vốn nặng về trang trí rườm rà.” Trang architecture.com bổ sung thêm “Tỷ lệ, tính đối xứng và mối quan hệ giữa các bộ phận riêng lẻ với tổng thể cũng là đặc trưng cho chủ nghĩa này. Có thể mô tả một tòa nhà theo trường phái Cổ điển là dựa vào tỷ lệ của nó.”

Tòa án Tối cao Hoa Kỳ ở Washington D.C được mô phỏng hoàn hảo hình ảnh một đền thờ Hy Lạp cổ đại. Công trình được xây dựng từ 1932-1935 bời KTS.Cass Gilbert.
Ảnh : sưu tầm internet
Chủ nghĩa Tân cổ điển được mở màn ở Pháp và nhanh gọn tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ ở Hoa Kỳ và châu Âu với hàng loạt các hoàng cung, trụ sở, kho lưu trữ bảo tàng, thư viện, trường học được thiết kế xây dựng theo phong thái này. Tại Nga, thành phố St. Petersburg đã biến thành bộ sưu tập các tòa nhà Tân cổ điển, không hề kém cạnh các tòa nhà được xây tại Pháp hay Anh. Giải thích cho sự hồi sinh này phải kể đến công cuộc khảo cổ học và mày mò lại kiến trúc cổ được chăm sóc nhiều hơn từ đầu thế kỷ 18, một phần được thôi thúc bởi cuộc khai thác tại Pompeii, Ý và Herculaneum, Hy Lạps .
Cho tới những năm đầu thế kỷ 20, Tân cổ điển được chuyển sang thêm một tiến trình mới được gọi là “ Hồi sinh cổ điển ” – Classical Revival, sử dụng ít các yếu tố cổ điển hơn, hình thức bề ngoài ít nghiêm trọng và bỏ bớt những phần nặng trang trí hơn .
Một biệt thự bằng đá vôi được xây năm 1920 theo phong cách “chuẩn” Tân cổ điển tại ngoại ô Chicago, Mỹ do KTS. Margaret McCurry thiết kế.
Ảnh: Richard Mandelkorn

Hành trình du nhập
vào Việt Nam và lý do được yêu thích

Trong lịch sử dân tộc, Nước Ta đã từng là thuộc địa của Pháp trong gần một trăm năm, Kiến trúc Pháp cuối thế kỷ 19 phổ cập với chủ nghĩa Tân cổ điển cũng khởi đầu từ đây gia nhập vào nước ta. Tuy nhiên, để tương thích với văn hóa truyền thống, khí hậu và vật tư thiết kế xây dựng của người Việt, phong thái này không được giữ nguyên bản mà được kiểm soát và điều chỉnh dần, từ đó hình thành nên phong thái kiến trúc Đông dương ( Indochine Architecture ) hay Kiến trúc thuộc địa Pháp ( French Colonial ) được bộc lộ rất rõ trong những công trình công quyền thời Pháp thuộc còn sót lại. Như Phủ quản trị ( trước kia là Phủ Toàn quyền Đông Dương – 1902 ), nhà Khách chính phủ nước nhà ( 1919 ), .. thiết kế xây dựng dựa trên tư tưởng cổ điển phổ cập lúc bấy giờ. Thời kỳ này, mọi thứ đều được trấn áp và được phong cách thiết kế bởi các kiến trúc sư nên hiệu quả những công trình được người Pháp kiến thiết xây dựng đều mang giá trị ý thức và chất “ cổ điện ” không bị lạm dụng .

Giai đoạn sau Giải phóng và thống nhất đất nước, một lượng lớn “du học sinh”, “nghiên cứu sinh” có cơ hội được sang Nga, các nước Đông Âu hay Hoa Kỳ rồi trở về xây dựng, theo ý kiến chủ quan thì đây có lẽ là lý do chính mà Tân cổ điển được thịnh hành trở lại sau Đổi mới. Mặc dù vẫn có nhiều công trình theo phong cách Hiện đại nhưng việc Nhà nước khuyến khích xây dựng nhà ở tư nhân mà không có một chỉ dẫn cụ thể hay ban hành quy chuẩn, những mẫu biệt thự được tinh giản hóa dần vẫn mang hơi hướng cổ điển nhưng tiêu chuẩn về tỷ lệ, không gian, vật liệu dường như không còn được như nguyên bản.

Xem thêm: Dọn Nhà Đón Tết Đúng Cách Theo Phong Thủy | Công Ty Phương Đông

Biệt thự cổ số 110 – 112 Võ Văn Tần (quận 3, TP.HCM) mang dáng dấp kiến trúc Tân cổ điển nhưng đã được địa phương hóa để phù hợp với văn hóa, khí hậu Việt Nam.
Ảnh: sưu tầm internet

Theo tập khách
hàng yêu thích phong cách Tân cổ điển, thì điều đầu tiên chiếm được cảm tình của
họ là “vẻ đẹp vượt thời gian”, “sự kết hợp
tuyệt vời giữa vẻ đẹp sang trọng, đẳng cấp, sự trang nhã, tinh tế, tỷ lệ cân đối,
hài hòa cho không gian sống”. “Những chi tiết trang trí mang tới sự mềm mại cho
không gian”. Vẻ đẹp của Tân cổ điển
là về tỷ lệ và sự cảm thụ đến từ những chi tiết tinh xảo nhưng hợp lý, vừa đủ.
Vượt thời gian bởi vì nó đã là quá khứ nên không thể lỗi mốt hơn được nữa. Thêm
một lý do làm nó càng được ưa chuộng là vì lối quảng bá phô trương từ nhà thầu, kiến trúc sư theo trường phái này, rằng “Tân cổ điển là
thể hiện cho sự xa hoa, hoành tráng, lộng lẫy và giàu có.”Còn gia chủ, đôi
khi không phải vì hiểu biết mà lựa chọn phong cách này, chỉ chọn vì thấy người
nọ làm, người kia cũng làm nên bắt chước nhau hay nghe thuyết phục Tân cổ điển
mới là đẹp. Điều này cho thấy sự nhận thức
về thẩm mỹ, xu hướng kiến trúc vẫn còn hạn chế ở đại bộ phận công chúng.
Tôi không phủ nhận nghệ thuật cổ điển có nét cuốn hút riêng, điểm mấu chốt cần
giải đáp là thực sự nó có đang được thực hành đúng cách khi áp dụng tại Việt
Nam?

Tân cổ điển biến tướng tại Việt Nam

Ngoài những công trình hiện vẫn đang sống sót từ thế kỷ 18, 19 tại châu Mỹ, Nga, châu Âu và những công trình trụ sở được xây tại Nước Ta thời kỳ Pháp thuộc được gọi đúng chuẩn là Tân cổ điển thì có bao nhiêu công trình ngoài kia được xây lên cả thiết kế bên ngoài lẫn nội thất bên trong giữ được chính xác định nghĩa và niềm tin của phong thái này ? Chỉ cần gõ cụm từ “ kiến trúc tân cổ điển ” “ phong cách thiết kế tân cổ điển ” trên mục tìm kiếm, hàng loạt website trực tuyến hiện ra với lời mời chào phong cách thiết kế biệt thự cao cấp, thành tháp “ sang chảnh ” nhưng hình ảnh “ cổ điển không ra cổ điển ”, “ Tây không ra Tây ” “ Ta không ra Ta ”, chắp vá cả “ mái Thái ”, cột đặt không đúng chỗ, phào chỉ bị sử dụng vô lý, ra một tác dụng dị hợm. Đáng nói hơn một số ít phong cách thiết kế nội thất bên trong không bảo vệ diện tích quy hoạnh sử dụng vì quá chú trọng trang trí, khoảng trống ngột ngạt vì chi tiết cụ thể quá mức và thiếu ánh sáng tự nhiên. Đây thực sự là phần nổi và là yếu tố nhức nhối khi nhắc tới phong cách Tân cổ điển lúc bấy giờ .
Một biệt thự được cho là “Tân cổ điển” đang trong quá trình hoàn thiện. Họ cho rằng đây mới là đẹp, đây mới là đẳng cấp? Những chi tiết rối mắt, không gian không đủ ánh sáng liệu có phù hợp với nhu cầu nhà ở? Đây chỉ là một ví dụ trong hàng trăm, hàng nghìn biến thể vẫn đang được xây dựng hàng ngày.
Ảnh: sưu tầm internet
Mái vòm trên một lâu đài dát vàng trên đường Hoàng Quốc Việt ( Hà Nội) với lối kiến trúc không thể định nghĩa, có lẽ là sự hòa trộn của Đông – Tây, kim cổ kết hợp, từ Cổ điển, Art Deco. (Theo Khỏe và Đẹp)
Ảnh: sưu tầm internet
Nếu nhìn nhận trên những gì đang trôi trên thị trường và những hình ảnh mắt thấy, thì hoàn toàn có thể mạnh dạn đưa ra nhận xét rằng “ Loại hình đang được gọi là Tân cổ điển ngoài kia là những phong cách thiết kế chưa tới hoặc quá phô trương. Bắt chước những chi tiết cụ thể phào chỉ mà không chú ý đến tỷ suất, size nên không làm điển hình nổi bật được đặc thù thẩm mỹ và nghệ thuật của mô hình kiến trúc này. Hơn thế nữa, với khí hậu Nước Ta, những công trình như vậy không còn tương thích. Đặc biệt với những yếu tố bảo trì, sửa chữa thay thế cũng như vệ sinh hàng ngày. Ngoài ra còn một yếu tố nữa là vật tư. Nếu công trình gốc sử dụng đá cẩm thạch, đá trắng làm tăng vẻ sang chảnh cho công trình thì việc đắp vữa, đắp thạch cao, thợ kinh nghiệm tay nghề thấp làm cái chất cổ điển chưa tới thành ra tác dụng nửa vời. Hầu hết những phong cách thiết kế quảng cáo Tân cổ điển đều mắc một lỗi lớn là sắp xếp khoảng trống tù túng, thiếu ánh sáng, quá nhiều chi tiết cụ thể thừa. ”
Một công trình biệt thự song lập trong khu đô thị mới theo phong cách Tân cổ điển được cải tạo bởi NGHIA-Architects vừa mang nét hiện đại, tính đương đại và những chi tiết trang trí cổ điển được đơn giản hóa. Nếu đặt cạnh hai biệt thự trên, với một người có tính thẩm mỹ, bạn sẽ chọn sống ở đâu?
Sản phẩm nội thất Tân cổ điển mang tính thẩm mỹ cao cùng tính thuần Việt cũng có, nhưng không phải ai cũng làm được.
Ảnh: Masonji Interior Design

Phong cách này liệu còn hợp lý trong thời
hiện đại?

Thế giới và công
nghệ xây dựng đang tiến lên từng ngày, những mẫu nhà đương đại với đủ tiện
nghi, thậm chí xu hướng “nhà ở thông
minh” sử dụng thiết bị tự động hay quản lý không dây đang rất được ưa chuộng
trên thế giới. Người ta bàn luận với nhau về ngôi nhà tràn ngập ánh sáng hay
nhà ở hòa với thiên nhiên, rất nhiều phát kiến hay giải pháp kiến trúc mới. Vậy
tại sao chúng ta lại xây dựng những công trình mà thế giới không còn xây dựng nữa?
Tại sao lại đi lùi với sự phát triển của nhân loại? Không ở đâu trên thế giới
xây mới một tòa nhà với kiểu thiết kế từ thế kỉ 18, bởi nó đã “lỗi thời”, cũng không ở đâu trên thế
giới xây nhà ở như lâu đài như ở Việt Nam ngoài trung tâm giải trí, mà đó thì
không gọi là nhà ở.

Xem thêm: Khám phá một số công trình kiến trúc từ thời Pháp thuộc ở Hà Nội – Hội Kiến Trúc Sư Việt Nam

Nhiều người cho rằng kiến trúc văn minh là nặng nề vì dùng quá nhiều bê tông, hay những tòa nhà kính thép bị chê vì tính mở nên vẫn trung thành với chủ với lối kiến trúc cổ, điều này trọn vẹn hoàn toàn có thể hiểu được. Yêu thích một phong thái kiến trúc là không sai, tham vọng được sống trong khoảng trống đó cũng không sai, mỗi người có quyền lựa chọn riêng nhưng hãy hiểu đúng. Thực tế, vẫn có rất nhiều công trình theo Tân cổ điển, hầu hết là nội thất bên trong được phong cách thiết kế rất chuẩn mực, hoàn thành xong đạt chất lượng nhưng không nhiều. Phong cách nào cũng có cái đẹp riêng, tất cả chúng ta không đổ lỗi cho nó, cái hay lẫn cái dở tùy vào quan điểm mỗi người nhưng kiến thiết xây dựng đẹp hay không lại tùy thuộc vào người phong cách thiết kế, xây đắp và gu của chủ nhà. Chỉ xin đừng biến thể, xào nấu nó như một trường hợp “ biến đổi gen ” mà lại nhận là nguyên bản .

Và cuối cùng, nếu
bạn tự nhận mình thích “Tân cổ điển”, hãy tự hỏi bản thân hai điều: 1. Bạn có hiểu về nó hay không? Và 2. Bạn
thực sự thích nó hay chỉ là theo xu hướng?

Ngọc Quỳnh

Nguồn tham khảo:

Source: https://suachuatulanh.edu.vn
Category : Nhà Cửa