Giáo trình Côn trùng học đại cương

Phương thức sinh sản có sinh sản đơn tính và hữu tính .

– Hình thái của rệp loại hình sinh sản đơn tính không có cánh: Đầu có vòi dài 4 đốt,

có râu đầu 4 – 6 đốt. Đốt râu thứ nhất, thứ 2 ngắn và nhỏ, đốt thứ 2 dài nhất và trên đó cómột chút ít vòng lỗ cảm xúc ( so với rệp có cánh thì trên đốt thứ 3 có nhiều vòng lỗ cảmgiác ), trên đốt râu thứ 4 có 1 chùm vòng lỗ cảm xúc và trên đốt râu thứ 5 hoàn toàn có thể có 1vòng lỗ cảm xúc. Chỗ tiếp nối đuôi nhau đốt râu thứ 5 – 6 cũng có 1 vòng lỗ cảm xúc. Mảnh sống lưngngực trước thường rõ ràng hơn ngực giữa và sau. Nói chung bụng chia 8 – 9 đốt nhưngthường không rõ. Trên hai bên mép sau mảnh sống lưng đốt bụng thứ 6 có1 đôi ống bụng .- Hình thái của rệp sinh sản đơn tính có cánh : Đầu ngực bụng chia 3 phần rõ ràng .Có 3 mắt đơn. Số lượng vòng lỗ cảm xúc trên đốt thứ 3 nhiều hơn những đốt khác. Cánhbằng chất màng trong suốt. Cánh trước lớn hơn cánh sau. Cánh trước có một chút ít mạchcánh và một mắt cánh. Cánh sau có dJy móc câu móc lên cánh trước. Cánh khi xếp lạitựa hình mái nhà. Chân thường dài nhỏ. Bàn chân có 2 đốt. Có 1 đôi ống bụng ở gầncuối bụng .- Hình thái rệp sinh sản hữu tính. Rệp cái nói chung không có cánh. Cơ thể bé hơnrệp cái sinh sản đơn tính. Râu đầu ngắn nhỏ hơn những loài rệp thông thường. Đốt chày chânsau dẹp rộng. Vòi tăng trưởng hoặc không tăng trưởng. Mắt đơn không tăng trưởng. Rệp đực

có cánh hoặc không có cánh. Cơ thể bé nhỏ hơn rệp cái sinh sản đơn tính (nhất là bộ

phận bụng ). Cánh tương đối bé. Mạch cánh tương tự như loại sinh sản đơn tính .Các loài rệp muội dùng vòi chích vào trong mô cây ở những bộ phận non như lá non ,búp chồi non để hút nhựa. Bộ phận bị hại Open những điểm vàng hay thâm đen. Bộphận bị hại nặng hoàn toàn có thể quăn queo, dị hình, thậm chí còn khô héo. Rệp muội còn tiết nhữngdịch mật qua hậu môn tạo điều kiện kèm theo cho bệnh muội đen tăng trưởng trên mặt phẳng thân lá ,quả. Nhiều loài rệp là môi giới truyền bệnh virus cho cây cối. Rệp muội thường đẻ convà cũng hoàn toàn có thể đẻ trứng. Có nhiều loài có tính ăn rộng .

239 trang | Chia sẻ : trungkhoi17| Lượt xem : 324| Lượt tải : 0

Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Giáo trình Côn trùng học đại cương, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

oài ruồi kí sinh thuộc giống Tachina là thiên địch quan trọng của sâu hại đJ đ − ợc nhân nuôi để thả ra đồng ruộng. Nh − ng cũng có loài gây hại nh − loài ruồi Exorista bombycis kí sinh trên tằm nhà. Hình 3.126. Họ Ruồi vân đen ( theo Chu Nghiêu ) Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version – Trường ĐH Nụng nghiệp 1 – Giỏo trỡnh Cụn trựng học ủại cương ——————————— 127 Hình 3.127. Họ Ruồi kí sinh ( theo Thomas Eisner và E. O. Wilson ) Hình 3.128. Họ Nhặng xanh ( theo Chu Nghiêu ) 16. Họ Nhặng xanh ( CALLIPHORIDAE ) Gồm những loài có màu xanh lam hoặc xanh lục. Phần bụng có lông cứng ít hơn so với họ Sarcophagidae. Lông cứng trên lông của râu đầu rất nhiều, phân bổ suốt từ d − ới lên đến ngọn. Sâu non sinh sống trên xác chết động vật hoang dã hoặc trong phân. Ngoài phân và xác chết, nhặng còn tìm đến những loại thức ăn của ng − ời có mùi thơm, do đó chúng cũng là môi giới truyền bệnh tiêu hóa và hô hấp nguy hại cho con ng − ời. Giống th − ờng gặp là : Calliphora ; Chrysomgia. Câu hỏi gợi ý ôn tập 1. ý nghĩa sinh học và thực tiễn của việc điều tra và nghiên cứu phân loại côn trùng ? 2. Sự phong phú về thành phần loài đJ nói lên điều gì về lớp Côn trùng ? 3. So sánh những đặc thù tiến hóa của lớp phụ có cánh và lớp phụ không cánh của Côn trùng ? 4. Nhận xét khái quát những đặc thù của 2 bộ phụ và những tổng họ trong bộ Cánh đều ? 5. Dựa vào đặc thù nào để phân loại thành 2 bộ phụ Ngài và B − ớm trong bộ Cánh vẩy ? 6. Phân tích vai trò của bộ Cánh màng trong sản xuất nông nghiệp ? 7. Sự phân loại 2 bộ phụ Râu dài và Râu ngắn có tương quan gì đến chiều h − ớng tiến hóa ở bộ Hai cánh ? 8. Phân tích vai trò của bộ Cánh cứng trong sản xuất nông nghiệp và đời sống tự nhiên ? Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version – Trường ĐH Nụng nghiệp 1 – Giỏo trỡnh Cụn trựng học ủại cương —————————— 128 Ch − ơng IV Giải phẫu và sinh lý côn trùng I. Định nghĩa và trách nhiệm môn giải phẫu và sinh lý côn trùng Giải phẫu và sinh lý côn trùng là môn học nghiên cứu và điều tra về cấu trúc và sự hoạt động giải trí của những cỗ máy bên trong khung hình côn trùng. Đó là da, hệ cơ, cỗ máy tiêu hóa, cỗ máy bài tiết, cỗ máy tuần hoàn, cỗ máy hô hấp, cỗ máy sinh sản và cỗ máy thần kinh. Nghiên cứu về giải phẫu và sinh lý côn trùng không riêng gì để thấy mối quan hệ thích nghi giữa cấu trúc, tính năng của những cỗ máy trong khung hình với môi tr − ờng sống mà còn đi sâu tìm hiểu và khám phá ảnh h − ởng của 1 số ít yếu tố ngoại cảnh đến những hoạt động giải trí sinh lý của côn trùng. Những hiểu biết này là cơ sở thiết yếu để đề xuất kiến nghị những giải pháp kỹ thuật thích hợp nhằm mục đích khống chế những loài sâu hại cũng nh − để nhân nuôi và bảo vệ tốt những loài côn trùng có ích. II. DA CÔN TRùNG 2.1. Cấu tạo chung Da côn trùng do tầng phôi ngoài hình thành. Đó là một lớp vỏ t − ơng đối cứng, ngoài tính năng bảo phủ bảo vệ còn giữ cho khung hình có cấu trúc vững chãi, đồng thời làm chỗ bám cho những cơ thịt bên trong. Với công dụng này, da côn trùng đ − ợc xem nh − bộ x − ơng ngoài của lớp động vật hoang dã này. Tuy vậy đây không phải là một lớp vỏ có độ dày và độ cứng giống hệt mà tùy theo vị trí và bộ phận của khung hình, có chỗ là những tấm cứng, ống cứng, có chỗ là da mềm. Kiểu cấu trúc này giống nh − bộ áo giáp của những chiến binh thời x − a. Căn cứ theo những đ − ờng ngấn, lớp vỏ khung hình côn trùng gồm khoảng chừng 200 – 250 tấm cứng và ống cứng. Song trong thực tiễn chỉ có khoảng chừng 60 – 80 tấm và ống cứng cử động đ − ợc, còn lại chỉ cử động chút ít hoặc đJ gắn chắc với nhau. Về mặt giải phẫu, da côn trùng có cấu trúc rất phức tạp, gồm nhiều lớp nh − ở sơ đồ sau ( Hình 4.1 ). Hình 4.1. Sơ đồ cấu trúc da côn trùng Nh − đJ thấy ở sơ đồ, da côn trùng gồm 3 lớp chính từ ngoài vào trong là biểu bì, nội bì và màng đáy. D − ới đây là cấu trúc khái quát của những lớp này ( Hình 4.2 ). Biểu bì Nội bì Màng đáy Biểu bì trên Biểu bì ngoài Biểu bì trong Lớp men Lớp sáp Lớp Polyphenol Da côn trùng Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version – Trường ĐH Nụng nghiệp 1 – Giỏo trỡnh Cụn trựng học ủại cương ——————————— 129 2.1.1. Biểu bì Biểu bì hay cuticun là loại sản phẩm tiết của lớp tế bào nội bì nên không có cấu trúc tế bào, tuy nhiên đây là lớp có cấu trúc phức tạp nhất và vững chãi nhất của da côn trùng nên thực ra lớp cuticun chính là lớp vỏ cứng của khung hình côn trùng. Biểu bì da côn trùng lại đ − ợc chia làm 3 lớp nhỏ nh − sau : 2.1.1. 1. Biểu bì trên Là lớp ngoài cùng, mỏng dính nhất, chỉ chiếm khoảng chừng 1-7 % độ dày của da. Tuy mỏng dính nh − ng lớp này có cấu trúc rất phức tạp, hoàn toàn có thể gồm 3 lớp từ ngoài vào trong là lớp men, lớp sáp, lớp Polyphenol. Thành phần hóa học đa phần của biểu bì trên là những hợp chất Lipoprotein nên lớp này có tính năng ngăn ngừa n − ớc và những chất hòa tan từ bên ngoài thấm vào khung hình côn trùng đồng thời hạn chế sự thoát hơi n − ớc của khung hình ra ngoài. 2.1.1. 2. Biểu bì ngoài Là lớp cứng nhất của da côn trùng do lớp này có chứa kitin phối hợp với loại protein hóa cứng ( sclerotin ) theo cấu trúc mạng l − ới. Ngoài ra lớp này hoàn toàn có thể chứa thêm canxi nên độ cứng càng đ − ợc tăng c − ờng. Hình 4.2. Cấu tạo da côn trùng a. Biểu bì trong với nhiều lớp mỏng dính ; b. Biểu bì ngoài ; c. Biểu bì trên ; d. Lông cứng ; e. Đ − ờng ống trong da ; f. Đ − ờng ống dẫn của tuyến nội bì ; g. Màng đáy ; h. Tế bào nội bì ; i. Tế bào lông ; k. Tế bào màng nguyên thủy ; l. Tế bào màu ; m. Tế bào máu bám ở màng đáy ; n. Tế bào tuyến trong lớp nội bì ( theo Wigglesworth ) Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version – Trường ĐH Nụng nghiệp 1 – Giỏo trỡnh Cụn trựng học ủại cương —————————— 130 2.1.1. 3. Biểu bì trong Là lớp dày nhất của biểu bì tuy nhiên không cứng nh − biểu bì ngoài mà có tính dẻo và đàn hồi do ở đây kitin phối hợp với loại protein đàn hồi ( resilin ) ở thể phân tán. Với cấu trúc nh − trên, biểu bì da côn trùng không chỉ có độ cứng thiết yếu mà còn có tính dẻo và đàn hồi tốt, có lợi cho đời sống của chúng. Tùy theo loài và tiến trình sinh tr − ởng, kitin chỉ chiếm khoảng chừng 25-60 % trọng l − ợng khô của biểu bì nh − ng đây là vật chất đặc tr − ng của da côn trùng. Kitin là một polysaccharid có chứa đạm ( N ) với hợp chất chính là Acetylglucosamine và có công thức hóa học là ( C8H13O5N ) x. Kitin tuy mềm dẻo nh − ng là một chất rất vững chắc, không tan trong n − ớc, r − ợu, axit yếu, kiềm loJng và 1 số ít dung môi hữu cơ. Nó cũng không bị phân giải bởi men tiêu hóa của động vật hoang dã có vú tuy nhiên hoàn toàn có thể bị phân giải bởi men tiêu hóa của chính lớp côn trùng, một số ít loại ốc sên và nhất là loài vi trùng phân giải kitin ( Bacillus chitinivorus ) sinh sống nhiều ở trong đất. Nh − vậy kitin không quyết định hành động độ cứng mà là tính mềm dẻo và bền chắc của vỏ khung hình côn trùng. 2.1.2. Nội bì Là một lớp tế bào đơn th − ờng có dạng hình tròn trụ. Đây là lớp có vai trò quyết định hành động sức sống và những tính năng của da côn trùng. Nh − đJ nói ở trên, lớp tế bào nội bì tiết ra vật chất để hình thành lớp biểu bì. Chúng còn tiết ra dịch lột xác để phân hủy lớp biểu bì trong tr − ớc khi côn trùng lột xác, đồng thời hấp thu lại một số ít chất đJ phân giải để tái tạo lớp biểu bì mới. Có thể thấy hàng loạt ống dẫn nhỏ đ − ợc hình thành bởi nguyên sinh chất của những tế bào nội bì xuất phát từ đây xuyên qua lớp biểu bì. Ngoài ra lớp nội bì cũng là nơi sản sinh ra vật chất hàn gắn những vết th − ơng trên da côn trùng. Trong lớp nội bì, xen kẽ với những tế bào thông dụng có tính năng nói trên là 1 số ít tế bào có công dụng đặc biệt quan trọng khác. Đó là những tế bào tuyến, tế bào cảm xúc và tế bào hình chùm nho. Những tế bào này th − ờng có kích th − ớc lớn hơn những tế bào nội bì bình th − ờng. Tế bào hình chùm nho ( Oenocyte ) là kiểu tế bào rất đặc tr − ng với nhiều sắc tố nh − nâu, đỏ, vàng, xanh hoặc không màu nên còn gọi là tế bào màu. Chức năng của nhóm tế bào này vẫn còn ch − a rõ ràng. Có quan điểm cho rằng chúng sản sinh ra chất béo trong biểu bì, hoặc đ − ợc xem là nơi sản sinh ra dịch lột xác ở côn trùng. Nhóm những tế bào tuyến và tế bào cảm xúc sẽ đ − ợc nói ở phần sau. 2.1.3. Màng đáy Nh − tên gọi, đây là lớp màng mỏng mảnh nằm sát ngay d − ới lớp nội bì và có cấu trúc không định hình. Nguồn gốc hình thành cũng nh − công dụng của màng đáy là ch − a thật rõ ràng. Song hoàn toàn có thể thấy vi khí quản và đầu mút những dây thần kinh cảm xúc phân bổ rất nhiều ở đây. 2.2. Vật phụ của da côn trùng Da côn trùng không phải trọn vẹn nhẵn bóng mà trên đó có nhiều vật phụ nh − lông, vẩy, gai, cựa, u lồi. Những vật phụ này hoàn toàn có thể không có cấu trúc tế bào nếu chúng Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version – Trường ĐH Nụng nghiệp 1 – Giỏo trỡnh Cụn trựng học ủại cương ——————————— 131 đ − ợc hình thành từ biểu bì, hoặc có cấu trúc tế bào khi có sự tham gia của lớp nội bì ( Hình 4.3. ). Vật phụ có cấu trúc tế bào hoàn toàn có thể do một hoặc nhiều tế bào nội bì hình thành nên. Loại có cấu trúc một tế bào th − ờng gặp nh − lông, vẩy. Còn loại có cấu trúc nhiều tế bào là những gai, hoặc cựa hoàn toàn có thể cử động đ − ợc chút ít nhờ có phần màng ở gốc. Gai và cựa là vũ khí tự vệ của nhiều loại côn trùng. Lông trên da côn trùng có nhiều loại. Những lông nối với tế bào cảm xúc gọi là lông cảm xúc, đó chính là bộ phận thụ cảm của những tế bào thần kinh cảm xúc phân bổ trong da côn trùng. Hình 4.3. Một số dạng vật phụ da côn trùng A, B. Vật phụ không có cấu trúc tế bào ; C, D. Vật phụ nhiều tế bào ; E. Vật phụ 1 tế bào nổi bật ( lông ) ; Alv. ổ chân lông ; Set. Lông ; Smb. Màng ổ chân lông ; Tmg. Tế bào màng nguyên thủy ; Trg. Tế bào lông ; Epd. Tế bào nội bì ; Exct. Biểu bì ngoài ; Enct. Biểu bì trong ; BMb. Màng đáy ( theo Snodgrass ) Tùy theo nhóm tế bào cảm xúc, những lông cảm xúc này hoàn toàn có thể cảm thụ đ − ợc những loại thông tin khác nhau nh − sự va chạm cơ học, âm thanh, mùi, vị chất hóa học, nhiệt độ, nhiệt độ và ánh sáng. Lại có những lông tiếp nối với tuyến độc phân bổ ở trong da, gọi là lông độc nh − những kiểu lông độc phân nhánh hoặc không th − ờng thấy ở bọ nẹt, sâu róm. Các lông độc ở côn trùng thực ra là những ống rỗng rất nhỏ chứa đầy dịch độc do tuyến độc tiết vào. Khi bị va chạm, những lông độc bị gẫy và dịch độc ở đây sẽ thấm vào da của đối t − ợng tiếp xúc gây đau đớn khiến chúng không hề liên tục tiến công những côn trùng này. Nh − vậy hoàn toàn có thể thấy những vật phụ của da côn trùng có vai trò quan trọng trong đời sống của chúng với công dụng là vũ khí tự vệ hoặc là cơ quan cảm nhận những nguồn thông tin thiết yếu từ môi tr − ờng sống xung quanh. Ngoài những loại vật phụ với tính năng đJ nói ở trên, nhiều loại lông, vảy, u lồi hoặc rJnh lõm trên da còn có ý nghĩa trong việc điều tiết nhiệt độ và nhiệt độ của khung hình côn trùng. Ví dụ những sợi lông mảnh cùng với rJnh lõm trên da là ” thiết bị ” lấy n − ớc từ không khí vào đêm hôm rất hiệu suất cao của một số ít loài bọ cánh cứng sinh sống trên sa mạc khô cằn. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version – Trường ĐH Nụng nghiệp 1 – Giỏo trỡnh Cụn trựng học ủại cương —————————— 132 2.3. Các tuyến của da côn trùng Tuyến là tổ chức triển khai sản sinh ra những chất tiết thiết yếu cho đời sống của sinh vật. Tùy theo chủng loại và công dụng, những tuyến của da côn trùng có kích th − ớc và cấu trúc rất khác nhau. Một số tuyến có kích th − ớc nhỏ chỉ gồm 1 tế bào nh − tuyến độc nằm trong lớp nội bì. Song cũng có tuyến có kích th − ớc lớn, do nhiều tế bào hình thành nh − tuyến n − ớc bọt, tuyến tơ nằm sâu trong xoang khung hình của côn trùng. Vì những tuyến đều có nguồn gốc từ một số ít tế bào nội bì nên chúng đ − ợc xem là tuyến của da côn trùng. Tuyến ở côn trùng gồm 2 loại chính là ngoại tiết và nội tiết. D − ới đây là 1 số ít tuyến ngoại tiết và nội tiết chính ở côn trùng ( Hình 4.4 ). Hình 4.4. Một số mô hình tuyến của da côn trùng 1. Tuyến đơn tế bào ; 2, 3. Tuyến đa tế bào ; 4. Tuyến hôi của bọ xít ; 5. Tuyến hôi ở sâu non họ B − ớm ph − ợng ( theo Chu Nghiêu ) 2.3.1. Tuyến ngoại tiết Là tuyến tiết chất tiết ra ngoài khung hình hoặc vào những khoang, hốc trong khung hình hay cơ quan nội tạng của côn trùng. Các tuyến ngoại tiết đều có lỗ tiết, ống dẫn và hoàn toàn có thể có túi chứa chất tiết. Có thể thấy một số ít tuyến ngoại tiết chính ở côn trùng nh − sau : – Tuyến n − ớc bọt : Còn gọi là tuyến môi d − ới, sản sinh ra n − ớc bọt cần dùng trong hoạt động giải trí tiêu hóa ở côn trùng. ở 1 số ít côn trùng cánh vẩy, cánh lông, tuyến n − ớc bọt đổi khác thành tuyến tơ, nhất là lúc sâu non đẫy sức sẵn sàng chuẩn bị hóa nhộng. – Tuyến sáp : Nhiều côn trùng trong bộ Cánh đều thuộc tổng họ Rệp sáp ( Coccoidea ) và họ Rệp muội có tuyến sáp rất tăng trưởng, phân bổ hầu khắp mặt phẳng khung hình. ở họ Ong mật, hai bên những đốt bụng của ong thợ từ đốt 2 đến đốt 4 về phía d − ới có 2 cụm tuyến sáp rất tăng trưởng. Miệng tuyến hôi Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version – Trường ĐH Nụng nghiệp 1 – Giỏo trỡnh Cụn trựng học ủại cương ——————————— 133 – Tuyến độc và tuyến hôi : Hai loại tuyến này tiết ra dịch độc hoặc dịch có mùi hôi, gây th − ơng tích hoặc xua đuổi quân địch nên chúng đ − ợc gọi chung là nhóm tuyến bảo vệ ở côn trùng. Có thể thấy một số ít tuyến độc nổi bật ở sâu róm, bọ nẹt, ong, kiến hoặc ở bọ ” xịt khói ” thuộc họ Chân chạy, mối mũi dài. Tuyến hôi rất phổ cập ở những loài bọ xít ( Hình 4.5 ). Hình 4.5. Một số biểu lộ tuyến độc ở côn trùng A. Dịch gây bỏng đ − ợc phóng qua lỗ hậu môn ở Bọ Chân chạy “ xịt khói ” Stenaptinus insignis ( theo J. Eisner và D. J. Aneshansley ) ; B. Sâu non một loài Cánh vẩy tiết dịch độc qua lông để ngăn ngừa ong ký sinh ( theo Peter Farb ) – Tuyến thơm : Nhiều loài côn trùng có tuyến sản sinh ra chất thơm nhằm mục đích mê hoặc đối t − ợng khác giới đến ghép đôi hoặc điều khiển và tinh chỉnh hành vi của những thành viên cùng loài. Khác với tuyến độc và tuyến hôi, chất thơm ở đây đ − ợc xem là chất thông tin cùng loài có tên chung là Pheromon, rất phổ cập ở lớp côn trùng. Ngoài những loại tuyến nói trên, những tuyến phụ sinh dục ở côn trùng cũng đ − ợc xem là tuyến ngoại tiết. 2.3.2. Tuyến nội tiết Là những tổ chức triển khai tiết ra những chất nội tiết tức Hormon để tinh chỉnh và điều khiển quy trình sinh tr − ởng, tăng trưởng và những hoạt động giải trí sống khác ở côn trùng. Loại tuyến này không có ống tiết hay lỗ tiết mà tiết thẳng Hormon vào máu để truyền đi khắp khung hình, đến những tổ chức triển khai, bộ phận chịu ảnh hưởng tác động. Các tuyến nội tiết quan trọng nhất ở côn trùng là thể bên cuống họng ( Corpora allata ) tiết ra Hormon điều tiết sinh tr − ởng, còn gọi là Hormon trẻ – Juvenile Hormone, và tuyến ngực tr − ớc ( Prothoracic Glands ) tiết ra Hormon lột xác biến thái – Ecdyson Hormone ). 2.4. Màu sắc da côn trùng Côn trùng là lớp động vật hoang dã có sắc tố rất nhiều mẫu mã và phong phú. Đó là hiệu quả của sự tác động ảnh hưởng qua lại giữa những sóng ánh sáng với thành phần hóa học và cấu trúc của da. Căn cứ vào nguồn gốc hình thành, sắc tố khung hình côn trùng đ − ợc chia thành sắc tố hóa học và sắc tố vật lý. A B Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version – Trường ĐH Nụng nghiệp 1 – Giỏo trỡnh Cụn trựng học ủại cương —————————— 134 Màu sắc hóa học là do những sắc tố quyết định hành động. Những sắc tố này hoàn toàn có thể phân bổ trong lớp biểu bì, nội bì, cơ thịt, thể mỡ hay trong máu của côn trùng. Khi sắc tố phân bổ ở lớp biểu bì sẽ cho loại sắc tố hóa học t − ơng đối vững chắc, còn nếu phân bổ ở những bộ phận khác, sắc tố có đ − ợc sẽ chóng bị phân giải sau khi côn trùng chết. Cũng tùy theo hình thức phân bổ của sắc tố hoặc đều khắp hoặc theo một số ít vị trí trên khung hình mà tạo nên những kiểu sắc tố đồng đều hoặc dạng vân, đốm điển hình nổi bật th − ờng thấy ở nhiều loài côn trùng ngoài tự nhiên. D − ới đây là 1 số ít loại sắc tố chính th − ờng thấy ở côn trùng : – Melanin : Là loại sắc tố ở biểu bì, tạo nên màu nâu tối, màu đen ở côn trùng. Melanin là mẫu sản phẩm trùng hợp của Tyroxin d − ới sự ảnh hưởng tác động của men Tyroxinaza. – Carotenoids : Là nhóm sắc tố thực vật đ − ợc hấp thu vào khung hình côn trùng qua thức ăn. Nhóm sắc tố này tạo ra nhiều sắc tố bùng cháy rực rỡ ở côn trùng từ màu xanh lá cây đến vàng, da cam và đỏ. – Pteridins : Là dẫn xuất của Pyrimidin – Pyrazin hoặc là mẫu sản phẩm tích tụ của sự chuyển hóa acid uric trong máu. Sắc tố này không riêng gì tạo nên 1 số ít màu của khung hình nh − trắng, vàng nhạt cho đến đỏ, tím sẫm mà còn phối hợp với sắc tố mắt ( Ommochrome ) tạo nên màu mắt đa dạng và phong phú ở côn trùng. Máu của côn trùng không chứa huyết hồng tố ( Hemoglobin ) ngoại trừ giống muỗi chỉ hồng ( Chironomus ) do đó chỉ thấy loại sắc tố này tạo ra màu hồng ở ấu trùng giống muỗi nói trên. Màu sắc vật lý ở côn trùng là do cấu trúc vật lý của da quyết định hành động. Với nhiều lớp mỏng mảnh của da có chiết suất không như nhau sẽ làm cho những tia sáng chiếu đến bị khúc xạ, phản xạ và giao thoa với nhau tạo nên sắc tố vật lý. Điển hình là kiểu sắc tố lấp lánh lung linh ánh sắt kẽm kim loại của một số ít loài ong và bọ cánh cứng. Ngoài ra sắc tố vật lý cũng hoàn toàn có thể biểu lộ d − ới hình thức khác. Ví dụ ở loài cánh cứng Dynastes hercules hoàn toàn có thể đổi khác rất nhanh từ màu vàng sang màu đen và ng − ợc lại. ở loài côn trùng này, d − ới lớp biểu bì trên trong suốt của mặt trên đôi cánh cứng là một lớp xốp rất mỏng dính. Khi lớp xốp này chứa không khí thì đôi cánh có màu vàng, tuy nhiên nếu thấm đầy n − ớc thì cánh lập tức chuyển sang màu đen. Khác với sắc tố hóa học, sắc tố vật lý nói chung bền vững và kiên cố hơn, chừng nào cấu trúc vật lý của da vẫn đ − ợc duy trì. Màu sắc hóa học và vật lý tuy có thực chất khác nhau tuy nhiên chúng không trọn vẹn tách biệt nhau. Trong thực tiễn sắc tố quan sát thấy ở côn trùng là màu phối hợp của 2 loại sắc tố này. Ví dụ sắc tố sặc sỡ của cánh b − ớm là sự phối hợp giữa những đốm, vân đ − ợc tạo nên bởi sắc tố với ánh biếc có nguồn gốc vật lý của những lông, vẩy và biểu bì cánh. Màu sắc khung hình côn trùng có tính đặc tr − ng cho từng loài, thậm chí còn cho từng tuổi, từng pha tăng trưởng của loài thế cho nên ng − ời ta hoàn toàn có thể dựa vào đặc thù sắc tố để miêu tả, phân biệt những loài côn trùng và những pha tăng trưởng của chúng. Tuy vậy sắc tố này cũng hoàn toàn có thể biến hóa với mức độ khác nhau d − ới ảnh h − ởng của một số ít điều kiện kèm theo ngoại cảnh sau đây : Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version – Trường ĐH Nụng nghiệp 1 – Giỏo trỡnh Cụn trựng học ủại cương ——————————— 135 – Thức ăn : Liên quan đến nguồn sắc tố, loại thức ăn khác nhau cũng hoàn toàn có thể làm đổi khác sắc tố của côn trùng. Loài sâu khoang Spodoptera litura th − ờng có màu nâu xanh khi ăn trên cây rau họ Hoa chữ thập nh − ng lại có màu nâu hồng khi ăn lá cây điền thanh và chúng sẽ chuyền sang màu nâu đen khi ăn lá khoai lang, khoai n − ớc. – Nhiệt độ : Nhiệt độ môi tr − ờng có ảnh h − ởng rõ ràng đến sắc tố khung hình côn trùng. Nói chung sâu bọ th − ờng có màu nhạt hơn khi sống trong điều kiện kèm theo nhiệt độ cao và sẽ sẫm lại khi nhiệt độ hạ thấp. – Độ ẩm : Độ ẩm không khí cũng có ảnh h − ởng đến sắc tố khung hình côn trùng. Khi nhiệt độ không khí cao, côn trùng th − ờng có màu sẫm hơn so với lúc sống trong điều kiện kèm theo khô ráo. – ánh sáng : Là yếu tố vật lý môi tr − ờng có ảnh h − ởng lớn nhất đến sắc tố khung hình côn trùng. Ví dụ d − ới ánh sáng vàng ( 5.500 – 6.000 Ao ) khung hình loài Châu chấu đàn thiên về màu vàng, tuy nhiên với b − ớc sóng ngắn hơn chúng có màu xám, còn với ánh sáng có b − ớc sóng dài chúng lại ngả sang màu nâu tối. Về mối quan hệ giữa ánh sáng với sắc tố khung hình côn trùng thì sắc tố phản xạ từ môi tr − ờng cũng có ảnh h − ởng đến sắc tố khung hình côn trùng. Điều này hoàn toàn có thể thấy ở những họ b − ớm Pieridae và Nymphalidae. Nhộng của chúng có năng lực biến hóa sắc tố cho gần giống với sắc tố của giá thể nơi chúng hóa nhộng. So với những lớp động vật hoang dã khác, lớp côn trùng có sắc tố rất phong phú và kỳ thú. Điều này chứng tỏ sắc tố giữ một vai trò quan trọng trong quy trình tiến hóa của chúng. Phần lớn côn trùng có sắc tố dễ lẫn với môi tr − ờng nơi chúng sinh sống. Đó là hình thức ngụy trang giúp cho chúng khó bị quân địch phát hiện và tiến công. ở một mức tăng trưởng cao hơn, không riêng gì có sắc tố mà cả cấu trúc hình thái của khung hình côn trùng cũng có những đổi khác rất phức tạp khiến chúng rất giống với những vật thể th − ờng gặp trong tự nhiên nh − mẩu cành khô, chiếc lá mục … nhờ đó thoát khỏi sự chú ý quan tâm của quân địch. Đây là hiện t − ợng giả dạng ( Mimicry ) đ − ợc nói đến nhiều ở côn trùng. Cần nói thêm là sự giả dạng không chỉ theo h − ớng lẩn trốn quân địch mà còn có cả ý nghĩa cảnh báo nhắc nhở quân địch khi chúng giống với những ” nguyên mẫu ” có năng lực tự vệ mạnh. Chẳng hạn 1 số ít loài ruồi, ngài có hình thức bề ngoài rất giống với ong, 1 số ít loài ngài, b − ớm có những đốm nh − mắt rắn ở trên cánh ( Hình 4.6 ). Với vẻ bên ngoài đầy rình rập đe dọa này chúng đJ buộc quân địch phải dè chừng không dám tiến công. Rõ ràng những kiểu sắc tố này có ý nghĩa bảo vệ so với côn trùng. Ngoài ra 1 số ít loài côn trùng còn dùng sắc tố sặc sỡ của chúng để mê hoặc đối t − ợng khác giới khi ghép đôi. Cùng với cấu trúc của mặt phẳng khung hình, những loại màu sáng, tối hay lấp lánh lung linh ánh sắt kẽm kim loại đều có tương quan đến năng lực hấp thu hay phản xạ nhiệt l − ợng từ ánh sáng mặt trời. Vì vậy sắc tố da côn trùng cũng có vai trò nhất định trong việc điều tiết thân nhiệt của chúng. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version – Trường ĐH Nụng nghiệp 1 – Giỏo trỡnh Cụn trựng học ủại cương —————————— 136 Hình 4.6. Hiện t − ợng giả dạng ở côn trùng 1. Loài B − ớm lá khô Kallima chinensis Swinth. ) ( theo Chu Nghiêu ) 2. Đốm mắt rắn trên cánh sau một loài Ngài ( theo Thomas Eisner và E. O. Wilson ) 3. Một loài Ngài giả ong ( theo Peter Farb ) 2.5. Hiện t − ợng lột xác ở côn trùng Trong quy trình sinh tr − ởng, kích th − ớc và khối l − ợng khung hình sâu non của côn trùng tăng lên rất nhiều. Nh − ở loài tằm dâu, tính từ lúc tằm mới nở cho đến lúc đẫy sức, khối l − ợng khung hình của chúng đJ tăng lên 13.000 – 14.000 lần. Nh − đJ biết, da côn trùng ít có năng lực đàn hồi nên đến một lúc nào đó côn trùng phải lột bỏ lớp da cũ để thay bằng lớp da mới có kích th − ớc lớn hơn, tương thích với sự tăng tr − ởng khung hình của chúng. Hiện t − ợng này là sự lột xác ở côn trùng. Theo quy − ớc, sau mỗi lần lột xác sâu non côn trùng 2 3 1 Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version – Trường ĐH Nụng nghiệp 1 – Giỏo trỡnh Cụn trựng học ủại cương ——————————— 137 sẽ lớn lên thêm 1 tuổi. Để chuẩn bị sẵn sàng lột xác, côn trùng ngừng ăn, hoạt động chậm rãi và th − ờng tìm nơi ẩn nấp kín. Lúc này với sự tác động ảnh hưởng của dịch lột xác vừa đ − ợc khung hình sản sinh, lớp biểu bì trong bị phân hủy khiến cho lớp biểu bì tách khỏi lớp nội bì. Đồng thời lúc này lớp nội bì nhanh gọn dJn rộng cùng với sự tăng kích th − ớc phần đầu cơ thể nhờ áp lực đè nén máu và không khí làm cho lớp biểu bì cũ bị bung ra theo ngấn lột xác. Qua kẽ nứt vừa đ − ợc tạo ra, khung hình côn trùng sẽ từ từ thoát ra ngoài, để lại lớp vỏ lột xác lại phía sau ( Hình 4.7 ). Nh − vậy khi lột xác, thực ra côn trùng chỉ sửa chữa thay thế lớp biểu bì cũ. Khi vừa lột xác, khung hình sâu còn rất mềm yếu, sắc tố nhợt nhạt do lớp biểu bì mới ch − a đ − ợc hoàn hảo, nhất là lớp biểu bì ngoài và biểu bì trên. Đây là lúc khung hình của chúng rất dễ bị tổn th − ơng bởi những tác nhân hóa, lý từ môi tr − ờng. Thông th − ờng phải sau một vài giờ, lớp da mới của côn trùng mới có cấu trúc khá đầy đủ, có độ cứng và sắc tố đặc tr − ng của loài. Hình 4.7. Hiện t − ợng lột xác ở Gián ( theo Thomas Eisner và E. O. Wilson ) Trong quy trình sống của côn trùng, biểu bì cũng là nơi tích tụ một số ít chất phế thải của khung hình, thế cho nên khi lột xác, sự vứt bỏ lớp biểu bì cũ cũng đ − ợc xem nh − một hình thức bài tiết ở côn trùng. Số lần lột xác tương quan đến số tuổi của sâu là đặc tr − ng cho từng loài côn trùng. Tuy vậy khi gặp điều kiện kèm theo sống bất lợi nh − thiếu thức ăn, nhiệt độ thấp. v.v. thời hạn sống của côn trùng th − ờng bị lê dài dẫn đến số lần lột xác của côn trùng hoàn toàn có thể tăng thêm. III. Hệ cơ ở côn trùng Côn trùng là lớp động vật hoang dã − a hoạt động giải trí và có năng lực hoạt động giải trí rất nhanh gọn và can đảm và mạnh mẽ. Điều này cho thấy hệ cơ của chúng rất tăng trưởng. Căn cứ vào vị trí phân bổ và công dụng, cơ hay bắp thịt của côn trùng gồm có 2 nhóm. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version – Trường ĐH Nụng nghiệp 1 – Giỏo trỡnh Cụn trựng học ủại cương —————————— 138 – Cơ vách ( hay cơ vỏ ) : Là nhóm cơ vận động, một đầu bám vào vách trong của vỏ khung hình, đầu kia gắn với bộ phận hoạt động nh − chân, cánh, hàm, râu đầu, lông đuôi v.v… Hoặc cả hai phía gắn với vỏ khung hình nh − những bắp thịt ở ngực và bụng. Cơ vách chiếm tỷ suất lớn trong khung hình với những bắp thịt rất tăng trưởng ( Hình 4.8 ). – Cơ nội tạng : Là nhóm cơ thuộc những cỗ máy bên trong và màng ngăn khung hình. So với cơ vách, cơ nội tạng chiếm tỷ suất ít hơn nhiều, phân bổ d − ới dạng những sợi cơ riêng không liên quan gì đến nhau hoặc xếp thành mạng. Về mặt cấu trúc, cơ hay bắp thịt gồm có nhiều thớ sợi dọc gọi là sợi cơ có tính đàn hồi cao. Cơ ở côn trùng phần nhiều trong suốt không màu hoặc có màu xám, cũng có chỗ có màu vàng nhạt, nâu nhạt nh − những cơ vận động cánh. Khác với động vật hoang dã có x − ơng sống, ở côn trùng hiếm thấy kiểu cơ trơn mà đa phần là cơ vân. Đây là kiểu cơ mà thành phần protein cơ không phân bổ đều theo chiều dọc sợi cơ mà sắp xếp thành từng giải nằm ngang tạo nên vân đậm, nhạt xen kẽ. Có thể xem cơ vân là kiểu cơ đặc
Các file đính kèm theo tài liệu này :

• giao_trinh_con_trung_hoc_dai_cuong.pdf

Source: https://suachuatulanh.edu.vn
Category : Nhà Cửa