Tân Cương – Wikipedia tiếng Việt

20/04/2023 admin

Tân Cương (tiếng Duy Ngô Nhĩ: شىنجاڭ, chuyển tự Shinjang; tiếng Trung: 新疆; bính âm: Xīnjiāng; Wade–Giles: Hsin1-chiang1; bính âm bưu chính: Sinkiang) tên chính thức là Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương là một khu vực tự trị tại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Năm 2018, Tân Cương là đơn vị hành chính đông thứ hai mươi tư về số dân với 24 triệu dân, tương đương với Cameroon[2], đứng thứ hai mươi sáu về kinh tế Trung Quốc và GDP danh nghĩa đạt 1.220 tỉ NDT (184,3 tỉ USD) tương ứng với Kazakhstan.[3] Tân Cương có chỉ số GDP đầu người đứng thứ mười chín, đạt 49.275 NDT (tương ứng 7.475 USD).[4]

Tân Cương là đơn vị chức năng hành chính cấp tỉnh lớn nhất của Trung Quốc với diện tích quy hoạnh lên tới 1,6 triệu km². Tân Cương có biên giới với Nga ( giáp vùng Altai ), Mông Cổ ( giáp những tỉnh Bayan-Ölgii, Khovd, Govi-Altai ), Kazakhstan ( giáp những tỉnh Đông Kazakhstan và Almaty ), Kyrgyzstan ( giáp những tỉnh Osh, Naryn và Issyk-Kul ), Tajikistan ( giáp tỉnh tự trị Gorno-Badakhshan ), Afghanistan ( giáp tỉnh Badakhshan ), Pakistan ( giáp những chủ quyền lãnh thổ Azad Jammu và Kashmir và Gilgit-Baltistan ) và Ấn Độ ( giáp chủ quyền lãnh thổ liên bang Ladakh ). Tân Cương có trữ lượng dầu mỏ và là khu vực sản xuất khí vạn vật thiên nhiên lớn nhất Trung Quốc. Tân Cương cũng quản trị về hành chính so với khu vực Aksai Chin, là nơi Ấn Độ cũng công bố chủ quyền lãnh thổ .Tân Cương nghĩa là ‘ biên cương mới ’, tên gọi này được đặt từ thời nhà Thanh. [ 5 ] Khu tự trị là nơi sinh sống của nhiều dân tộc bản địa khác nhau, những dân tộc bản địa chính hoàn toàn có thể kể tới là Uyghur ( Duy Ngô Nhĩ ), Hán, Kazakh, Hồi, Kyrgyz và Mông Cổ. Tân Cương cũng là nơi diễn ra nhiều vụ đấm đá bạo lực sắc tộc ngã xuống, như Bạo động tại Ürümqi, tháng 7 năm 2009. Tân Cương được chia thành Bồn địa Dzungarian ở phía bắc và Bồn địa Tarim ở phía nam. Chỉ có khoảng chừng 4,3 % diện tích quy hoạnh đất đai của Tân Cương thích hợp cho con người cư trú. [ 6 ]

Khu vực Tân Cương ngày nay từng được gọi với nhiều tên khác nhau trong thời kỳ đầu, bao gồm: 西域 (Xiyu, Tây Vực), Tartary thuộc Trung Hoa, Thượng Tartary, Đông Chagatay, Mugholistan, Kashgaria, Altishahr (‘sáu thành phố’ của Tarim), Tiểu Bokhara và Serindia.[7]

Tên gọi Tân Cương Open trong thời Nhà Thanh. Trong quy trình tiến độ đầu, triều đình nhà Thanh coi Tân Cương gồm có toàn bộ những khu vực từng thuộc đế quốc Trung Quốc từng bị mất nhưng nay được nhà Thanh tịch thu lại. Sau năm 1821, nhà Thanh đặt lại tên cho những khu vực tịch thu và Tân Cương trở thành tên của khu tự trị cho đến nay. [ 8 ]
Hồ Thiên Trì
Tân Cương chiếm khoảng chừng một phần sáu diện tích quy hoạnh toàn Trung Quốc và một phần tư chiều dài đường biên giới vương quốc. dãy núi Thiên Sơn ( Uyghur : غات ىرڭەت, Tengri Tagh ) chia tách khu tự trị thành hai bồn địa lớn : Bồn địa Dzungarian ở phía bắc và Bồn địa Tarim ở phía nam. Hầu hết bồn địa Tarim là sa mạc Taklamakan – điểm thấp nhất của Tân Cương, cũng như toàn Trung Quốc là Vệt lõm Turpan với cao độ 155 mét dưới mực nước biển, điểm trên cao nhất là K2, trên 8611 mét so với mực nước biển trên biên giới với Pakistan. Các dãy núi khác là Pamir ở phía đông nam, Karakoram ở phía nam và Dãy núi Altai ở phía bắc .Hầu hết Tân Cương có xây đắp địa chất trẻ, được tạo thành từ sự va đập của mảng Ấn Độ vào mảng Âu Á, định hình Thiên Sơn, Côn Lôn Sơn và dãy núi Pamir. Do vậy, Tân Cương là một khu vực động đất chính. Các hình thành địa chất cũ hơn Open đa phần ở khu vực cực bắc nơi Khối Junggar là một phần về mặt địa chất của Kazakhstan, và ở phía đông là một phần của Bình nguyên Hoa Bắc .Tân Cương với vị trí khác biệt và rất xa biển. Điểm khó tiếp cận nhất trên đại lục Âu Á có tọa độ ( 46 ° 16.8 ′ B 86 ° 40.2 ′ Đ ) nằm ở Sa mạc Dzoosotoyn Elisen, cách vùng biển gần nhất là 2648 km ( 1.645 mi ) theo đường thẳng .Dãy núi Thiên Sơn nằm trên biên giới Tân Cương-Kyrgyzstan có đèo Torugrat cao 3752 mét. Quốc lộ Karakorum ( KKH ) liên kết Islamabad, Pakistan với Kashgar trên Hành lang Khunjerab .Vì là điểm cực tây của Trung Quốc, người dân địa phương sử dụng thời hạn không chính thức là UTC + 6, mặc dầu múi giờ chính thức là UTC + 8 .

Ürümqi
Tân Cương được biết đến với những loại hoa quả và loại sản phẩm khác như nho, dưa, lê, bông, lúa mì, tơ lụa, quả óc chó và cừu. Tân Cương cũng có trữ lượng lớn về tài nguyên và dầu mỏ .
Phân bổ sắc tộc tại Tân Cương năm 2000
Những người di cư Đông Á đã tới điểm phía đông của bồn địa Tarim khoảng chừng 3000 năm trước, trong khi người Duy Ngô Nhĩ đã tới đây sau sự sụp đổ của Hãn quốc Hồi Hột tại Mông Cổ thời nay vào khoảng chừng năm 842. [ 9 ] [ 10 ]Tân Cương là nơi cư trú của nhiều nhóm dân tộc bản địa và tôn giáo khác nhau, tuy nhiên phần đông dân cư tại đây theo Hồi giáo. Trong số những dân tộc bản địa có đức tin Hồi giáo, đáng quan tâm nhất là những dân tộc bản địa Turk như Uyghur, Uzbek, Kyrgyz, Tatar và Kazakh, cũng có 1 số ít người Hồi giáo thuộc nhóm dân tộc bản địa Iran và người Hồi. Các dân tộc bản địa khác là Hán, Mông Cổ, Nga, Tích Bá và Mãn. Năm 1945, có khoảng chừng 70.000 người gốc Nga sinh sống tại Tân Cương. [ 11 ]Dân số Tân Cương ước tính vào tầm 1.180.000 người năm 1880 và tăng lên rõ ràng sau đó do những người di cư và bị lưu đày từ Tập Đoàn Cafe Trung Nguyên. [ 12 ] [ 13 ]Tỷ lệ người Hán tại Tân Cương đã tăng từ dưới 7 % vào năm 1949 [ 14 ] [ 15 ] lên tới 40 % theo số lượng chính thức lúc bấy giờ. [ 16 ] Số liệu này không gồm có những quân nhân hay mái ấm gia đình của họ và những người lao động di cư không ĐK. Những biến hóa này được cho là do Binh đoàn sản xuất và kiến thiết xây dựng Tân Cương, một tổ chức triển khai bán quân sự chiến lược của những người khai hoang đã thiết kế xây dựng những nông trường, thị xã và thành phố rải rác khắp Tân Cương. Sự biến đổi về mặt dân tộc bản địa được những người Uyghur ly khai coi là mối rình rập đe dọa so với văn hóa truyền thống địa phương của những dân tộc bản địa tại Tân Cương. Năm 1953, khoảng chừng ba phần tư dân cư sinh sống ở phía nam những dãy núi, thuộc bồn địa Tarim và dòng người Hán di cư thẳng tới Dzungaria ( phía bắc những dãy núi của bồn địa Tarim ) bởi nơi này có những tài nguyên vạn vật thiên nhiên. [ 17 ] Các dân tộc thiểu số tại Tân Cương không phải thi hành chủ trương một con .

Thời sơ khai[sửa|sửa mã nguồn]

Các cư dân đầu tiên tại Tân Cương là những người Mongoloid Trung Á, người Europoid đã nhập cư đến Tân Cương trong vài nghìn năm trước. Theo J.P. Mallory và Victor H. Mair, các nguồn Trung Hoa mô tả sự hiện diện của những “người da trắng với tóc màu phớt” hoặc người Bạch trong Sơn Hải Kinh, họ sinh sống bên ngoài biên giới tây bắc của Trung Hoa.[18]

trái: người tóc nâu và mắt xanh; phải: hòa thượng người Mongoloid, phía đông lòng chảo Tarim, thế kỷ IX–X.[19]
Các xác ướp Tân Cương có niên đại từ thế kỷ III TCN có tóc màu hung đỏ hoặc vàng hoe, nay được tọa lạc tại Bảo tàng Ürümqi ; những xác ướp này được phát hiện trong cùng khu vực lòng chảo Tarim. [ 20 ] Các bộ lạc du mục như Nguyệt Chi thuộc nhóm người nhập cư nói tiếng Ấn-Âu, nhóm người này định cư ở phía đông Trung Á ( hoàn toàn có thể xa đến tỉnh Cam Túc ). Văn hóa Ordos ở miền bắc Trung Quốc, nằm ở phía đông lãnh địa của người Nguyệt Chi, là một ví dụ khác .Các nền văn hóa truyền thống du mục như Nguyệt Chi được ghi chép tại khu vực Tân Cương sớm nhất là vào năm 645 TCN, đó là trong những quyển 73 : 78 : 80 : 81 của Quản Tử do Quản Trọng viết. Ông miêu tả Ngu Thị 禺氏, hay Ngưu Thị 牛氏 là một dân tộc bản địa đến từ tây-bắc, họ phân phối ngọc thạch đến Trung Quốc từ dãy núi Ngu Thị ở không xa thuộc Cam Túc. [ 21 ] Việc phân phối ngọc thạch [ 22 ] từ lòng chảo Tarim từ thời cổ cũng được chứng tỏ trải qua khảo cổ học : ” Người ta biết rằng những quân chủ Trung Quốc cổ đại gắn bó mật thiết với ngọc thạch. Toàn bộ những đồ ngọc thạch được khai thác từ Phụ Hảo mộ từ thời nhà Thương, gồm có trên 750 miếng, đến từ Hòa Điền thuộc Tân Cương thời nay. Ngay từ giữa thiên niên kỷ thứ nhất TCN, người Nguyệt Chi đã tham gia vào việc giao thương mua bán ngọc thạch, trong đó những người tiêu thụ chính là những vị quân chủ tại Nước Trung Hoa nông nghiệp. ” [ 23 ]Các bộ lạc du mục Nguyệt Chi được ghi chép chi tiết cụ thể trong thư tịch lịch sử vẻ vang Nước Trung Hoa, đặc biệt quan trọng là trong ” Sử ký ” của Tư Mã Thiên, trong đó nói rằng họ ” thịnh vượng ” tuy nhiên liên tục có xung đột với bộ lạc Hung Nô láng giềng ở phía đông bắc. Theo những ghi chép này :

Người Nguyệt Chi khởi đầu sống tại khu vực giữa Kỳ Liên và Đôn Hoàng, sau khi bị Hung Nô vượt mặt thì họ chuyển dời ra xa [ về phía tây ], đi qua Uyên, tây kích người Đại Hạ, toại đô ở phía bắc Quy Thủy ( 媯水, tức Amu Darya ). Lập vương đình. Một bộ phận nhỏ người dân không hề thực thi cuộc hành trình dài về phía tây đã tìm cách tị nạn ở chỗ người Khương tại Nam Sơn, hiệu ” Tiểu Nguyệt Chi “. [ 24 ]

Thời kỳ tranh chấp Hung Nô và nhà Hán[sửa|sửa mã nguồn]

Từ thế kỷ thứ II TCN, sau khi Hán Vũ Đế phái Trương Khiên đi sứ Tây Vực, nhà Hán và Hung Nô đã thực thi nhiều cuộc cuộc chiến tranh lê dài hơn bảy mươi năm tại Tây Vực .Theo Hán thư ghi chép thì đồn điền khởi đầu vào năm 101 TCN, năm đó Nhị Sư tướng quân Lý Quảng Lợi lần thứ hai viễn chinh nước Đại Uyển thắng lợi. Tiếp thu lời răn dạy về sự khó khăn vất vả trong việc cấp dưỡng lương thực trong những cuộc viễn chinh, nhà Hán khởi đầu lập đồn điền ở Tây Vực, đặt quan chuyên môn quản trị việc làm đồn điền .Đánh chiếm nước Đại Uyển xa xôi là một đại chiến có ý nghĩa quyết định hành động nhằm mục đích củng cố vị thế của nhà Hán tại Tây Vực. Nước Đại Uyển nằm ngoài Cao nguyên Pamir, trường kỳ bị người Hung Nô khống chế, so với việc ngoại giao thời nhà Hán như vậy là mạo phạm. Năm 104 TCN, Hán Vũ Đế phái đặc sứ đi Đại Uyển để mua đổi ngựa quý, nhưng bị cự tuyệt và sứ giả bị làm nhục. Tin tức truyền đến Trường An, Hán Vũ Đế tức giận bèn lệnh cho Đại tướng Lý Quảng Lợi xuất chinh. Nước Đại Uyển có thành tên là Nhị Sư, sản sinh ngựa quý. Hán Vũ Đế lấy tên là Nhị Sư tướng quân ban cho Lý Quảng Lợi bộc lộ quyết tâm chinh phục Đại Uyển .Nhị Sư tướng quân suất lĩnh 6 ngàn kỵ binh và hàng vạn quân sĩ ra Ngọc Môn quan hướng tây chinh phạt. Khi đến vùng đất phèn ở La Bố thì mọi người đều stress, yếu sức. Sau đó trên đường tiến về cao nguyên Pamir lại gặp quân Hung Nô sách động những nước nhỏ đánh lén, cắt đứt xe lương, đại quân trên đường tiến đến Đại Oản đã mất hết lợi thế. Năm 102 TCN, Nhị Sư tướng quân bị thất bại phải rút lui về Đôn Hoàng, đám tàn quân chỉ còn lại một, hai phần mười .Ông sai sứ trình thư về triều đình nhu yếu bãi binh, trong thư viết : ” Đường sá xa xôi, vận lương, khó khăn vất vả, binh lính không sợ chiến đấu mà chỉ lo đói khát, người ít không đủ đánh thắng Đại Uyển “. Hán Vũ Đế nghe Lý Quảng Lợi thua trận rút lui rất lấy làm tức giận, hạ lệnh : ” Kẻ bại trận bước vào Ngọc Môn quan, chém “. Đồng thời tại triều, quan văn nào chủ trương đinh chiến, hòa hoãn cũng bị trị tội. Nhà vua hạ quyết tâm dốc toàn lực tăng cường tinh binh viễn chinh một lần nữa .Năm 101 TCN, Nhị Sư tướng quân chinh phạt miền tây lần thứ hai. Ông suất lĩnh 6 vạn binh sĩ, ba ngàn chiến mã và hơn một vạn trâu / bò, lừa, ngựa, lạc đà chuyển vận lương thảo và khí giới. Một đội quân hùng mạnh hơn khi nào hết ào ào tiến về phía tây, những tiểu quốc dọc đường đều chấn kinh, tranh nhau dâng cấp rượu thịt. Đại quân thủ thắng sau hơn 40 ngày vây chặt thành Đại Uyển. Nước Đại Uyển bại trận phải dâng Tặng Ngay ngựa quý hàng chục con, ngựa tốt hàng ngàn con. Hán Vũ Đế không tiếc sức người, sức của cả nước đi viễn chinh Đại Uyển, nếu nói là để lấy về ngựa quý thì tại sao không nói là để đẩy lùi thế lực của người Hung Nô ở Tây Vực, tăng cường uy thế của nhà Hán tại đây. Từ trước đến nay, ở Tây Vực bất kể là Đại Uyển hoặc những tiểu quốc khác đều bị sự khống chế và ảnh hưởng tác động của Hung Nô dưới nhiều mức độ khác nhau .Sau lần viễn chinh này, vị trí của nhà Hán ở Tây Vực được củng cố hơn lên, quan viên quân sự chiến lược, hành chính khởi đầu đặt trụ sở lâu bền hơn ở Tây Vực, đồng thời cũng cho lập đồn điền bảo vệ việc cấp dưỡng lương thực cho quan viên, quân sĩ tại đây. Hán thư có ghi : ” Từ sau khi Nhị Sư tướng quân chinh phạt Đại Uyển thành công xuất sắc, toàn xứ Tây Vực lo ngại, nhiều nước sai sứ triều cống, người Tây Vực nào có công sẽ được ban chức … Luân Đài, Cừ Lê đều có hàng trăm lính canh điền, đặt hiệu úy trông coi … “Luân Đài và Cừ Lê đời Hán nay là vùng trung được lưu vực sông Tarim thuộc Nam Tân Cương, nằm trên tuyến giữa của Con đường tơ lụa, đất cát phì nhiêu, nước nôi sung túc, khí hậu ôn hòa, theo báo cáo giải trình của những quan đại thần nhà Hán và Tang Hoằng Dương thì những đồn điền Luân Đài và Cừ Lê sau 10 năm khai khẩn, đất canh tác có đến năm ngàn khoánh, trồng ngũ cốc bội thu và chín cùng với lúa ở Cafe Trung Nguyên .Với tầm nhìn to lớn của Tang Hoằng Dương, ông đưa ra kế hoạch từng bước lan rộng ra đồn điền tại Tây Vực lên vua Hán Vũ Đế. Ông đề xuất khảo sát, xem xét địa hình, khai thác nguồn thủy lợi, sửa mương đào rãnh, phổ cập kinh nghiệm tay nghề canh tác ở trong nước. Ông còn đề xuất binh sĩ sau khi khai khẩn tạo được thành tích hoàn toàn có thể cho di dân từ trong nước đến để sửa chữa thay thế và làm tiếp .Các đề xuất của Tang Hoằng Dương không được triều đình bấy giờ đồng ý, phải đợi đến 10 năm sau mới được Hán Chiêu Đế tiếp thụ. Hán Chiêu Đế chỉ định Thái tử nước Vu Di làm Hiệu úy tướng quân chủ quản việc làm đồn điền ở khu vực Luân Đài. Về sau, việc lập đồn điền mở ra khắp những nơi ở Tây Vực, nổi tiếng nhất là những đồn điền ở Thổ Lỗ Phồn, Cáp Mật, Cát Mộc Tát Nhĩ, Khố Nhĩ Lặc, A Khắc Tô … thậm chí còn còn lan qua vùng phụ cận hồ Issyk Kul thuộc địa phận Kyrgyzstan ngày này .Tùy vào sự tăng trưởng đồn điền, những nông cụ bằng sắt và nghề rèn được truyền vào Tây Vực, ngoài những, công tác làm việc thủy lợi tưới tiêu và kỹ thuật đào giếng cũng được thông dụng. Công cụ và kỹ thuật sản xuất tiên tiến và phát triển ở trong nước lần lượt được gia nhập vào Tây Vực, đời sống kinh tế tài chính của nhân dân ở đây và những ảnh hưởng tác động canh tác nông nghiệp mang lại đã có những bước tiến rõ ràng và thâm thúy .Đến đời Hán Tuyên Đế, vào năm Thần Tước năm thứ hai ( năm 60 TCN ), vua Hung Nô là Nhật Trục Vương dẫn đại binh đầu hàng nhà Hán, bấy giờ nhà Hán mới chính thức thiết đặt việc đô hộ Tây Vực, cử trưởng quan tối cao thống lĩnh địa hạt Tân Cương. Năm 60 TCN, triều đình phong kiến nhà Hán mở màn thay thế sự thống trị của chính sách chủ nô Hung Nô ở Tây Vực, chọn Ô Lũy ( nay là huyện Luân Đài, Tân Cương ) làm TT thiết lập Tây Vực đô hộ phủ đại diện thay mặt cho vương triều hành xử chủ quyền lãnh thổ vương quốc từ hồ Balkash đến phía đông Cao nguyên Pamia. Từ đó, sự thông thương của Con đường tơ lụa được bảo vệ bảo đảm an toàn. Lúc đó Bắc lộ Thiên Sơn vẫn còn một phần đất thuộc Hung Nô. Đến năm 58 TCN, hàng loạt vùng đất này mới thường trực chính quyền sở tại TW nhà Hán. Những năm đầu đời Đông Hán, khu Tân Cương xảy ra tình hình cát cứ, bắc Tân Cương bị người Hung Nô chiếm lại. Chính quyền Đông Hán một lần nữa phải tiến đánh mới thu phục lại hàng loạt Tân Cương. Cảnh Cung là viên quan chấp chưởng quân sự chiến lược của triều đình Đông Hán được phái đến đóng quân ở Bắc Thiên Sơn. Quân Hung Nô quấy nhiễu vùng Xa Sư Hậu quốc, ông cố thủ thành Kim Mãn ( nay là Jimsar ) và đẩy lui quân địch .

Sau thời Hán[sửa|sửa mã nguồn]

Triều Tây Tấn bị những sắc dân du mục phương Bắc tàn phá vào đầu thế kỷ thứ IV. Một số vương quốc thời Ngũ Hồ thập lục quốc đã tiếp nối đuôi nhau nhau quản lý phần Tây Bắc : Tiền Lương, Tiền Tần, Hậu Lương và Tây Lương. Sau khi nước Bắc Lương bị diệt, Thư Cừ Vô Húy và Thư Cừ An Chu đã tiến về phía tây để mong phục quốc, chiếm giữ một phần Tân Cương trong một thời hạn ngắn. Các nước này đều cố gắng nỗ lực duy trì chính sách bảo lãnh với khu vực Tân Cương với những mức độ thành công xuất sắc khác nhau. Sau khi Bắc Ngụy thống nhất miền Bắc Nước Trung Hoa, triều đại này trấn áp khu vực đông nam Tân Cương ngày này. Các quốc gia bản địa hoàn toàn có thể kể đến như Sơ Lặc, Vu Điền, Quỷ Tử, Thả Mạt, Cao Xương, Yên Kỳ, Quy Từ, Thiện Thiện .
Vào thế kỷ thứ V, Thổ Dục Hồn và Nhu Nhiên khởi đầu lan rộng ra trấn áp vào phía nam và bắc Tân Cương. Đến thế kỷ thứ VI thì người Đột Quyết xâm lăng vùng Altay, vượt mặt người Nhu Nhiên và xây dựng Đế chế Đột Quyết, trấn áp hầu hết vùng Trung Á từ biển Aral phía Tây tới hồ Baikal phía đông. Với Tùy – Đường ở Cafe Trung Nguyên, Tây Đột Quyết thường hay uy hiếp Tây Vực giống như người Hung Nô so với thời Lưỡng Hán .Đột Quyết là một dân tộc bản địa du mục cổ lão ở trên những sa mạc phía bắc Trung Quốc, từng liên minh Với bộ lạc Hung Nô, sau khi Hung Nô suy sụp thì bộ lạc này mới mở màn dùng tên gọi ” Đột Quyết ” và Open trên vũ đài lịch sử dân tộc. Vào khoảng chừng năm 552, nước Đột Quyết xây dựng, nhưng không lâu sau đó lại bị phân liệt thành Đông Đột Quyết và Tây Đột Quyết .Tây Đột Quyết khống chế một khu vực to lớn từ Bắc Thiên Sơn, Tây A Nhĩ Thái Sơn đến đông Hắc Hải. Vào thời cực thịnh của Tây Đột Quyết thì 1 số ít nước nhỏ ở Nam Thiên Sơn đều bị họ khống chế hoặc uy hiếp .Tây Đột Quyết và chính quyền sở tại TW nhà Đường có mối quan hệ quen thuộc. Nhiều đời vua Tây Đột Quyết chịu nhận sắc phong của nhà vua Đường và hàng năm về triều tiến cống. Sứ giả ngoại bang gọi người Tây Đột Quyết là người Trung Quốc và cho rằng chủ quyền lãnh thổ phía tây của Tây Đột Quyết là cương vực Tây bộ của Trung Quốc. Thế nhưng Tây Đột Quyết lại dùng quân cát cứ, nhiều lúc chống lại, thậm chí còn còn đem quân đánh lại nhà Đường .Là một bộ lạc du mục, nên sự thống trị của Tây Đột Quyết ở Tây Vực cực kỳ khắc nghiệt. Họ cướp bóc lương thực, súc vật của những nước nhỏ, đốt phá làng mạc, thành quách, bắt bớ tù binh, nô lệ. Thương khách lai vãng trên Con đường tơ lụa nhiều lúc cũng bị uy hiếp, cướp đoạt. Tây Đột Quyết còn mưu đồ lũng đoạn việc kinh doanh tơ lụa của Trung Quốc với phương Tây đến nỗi phá vỡ mối quan hệ hòa mục của người Ba Tư. Hàng loạt những hành vi bạo ngược của Tây Đột Quyết đã làm trở ngại sự văn minh của Tây Vực và sự phồn vinh của nền giao thương mua bán của phương Tây .
Sau khi nhà Đường thống nhất Cafe Trung Nguyên, những tiểu quốc ở Tây Vực và những vương quốc Tây Á sinh động cử sứ thần về triều nhu yếu nghiêm trị bọn Tây Đột Quyết để Phục hồi con đường tơ lụa. Thoạt đầu, nhà Đường đem quân tiễu trừ lực lượng tây Đột Quyết ở nam Thiên Sơn, vào năm 658, nhà Đường đặt An Tây Đô hộ phủ tại Quy Từ, xác lập vị trí vững chãi của chính quyền sở tại TW tại đây .Sự kiện này khiến Tây Đột Quyết cát cứ ở bắc Thiên Sơn phải chấn động. Sa Bát La khả hãn A Sử Na Hạ Lỗ không đánh mà hàng, đích thân đến Trường An triều kiến Đường Thái Tông và xin thần phục. Đường Thái Tông bèn lập Dao Trì Đô đốc phủ tại bắc lộ Thiên Sơn, giao A Sử Na Hạ Lỗ làm đô đóc, đóng trú sở tại Đình Châu ( nay là Jimusar ) .A Sử Na Hạ Lỗ là người đa mưu, ông sử dụng ngọn cờ của nhà Đường tự kiến thiết xây dựng thế lực, đến khi đủ hùng mạnh thì nổi dậy xưng vương, dời đô đến lưu vực sông Y Lê, đồng thời lần nữa đem binh tiến đánh nhà Đường .Sau khi ảo tưởng về một nền độc lập thống nhất Tây Vực của nhà Đường bị phá vỡ, khởi đầu từ năm 652, nhà Đường nhiều lần đem binh đánh giáp công A Sử Na Hạ Lỗ từ hai cánh nam bắc, rồi tổng công kích tại lưu vực sông Y Lê ; A Sử Na Hạ Lỗ đại bại đào thoát về phía tây, chạy thẳng đến Thạch Quốc và bị người Thạch Quốc bắt đem giao cho quân đội nhà Đường. Từ đó, Tây Đột Quyết xưng hùng xưng bá ở Tây Vực bị diệt vong, nhà Đường hoàn thành xong công cuộc thống nhất Tây Vực vào năm 657 .Nhà Đường thiết lập hai Đô hộ phủ ở Côn Lăng và Mông Trì tại bắc lộ Thiên Sơn, phân loại việc quản lý chủ quyền lãnh thổ vùng tây sông Toái Diệp. Năm 702, để tăng cường sự thống trị tại Bắc Lộ Thiên Sơn, nữ hoàng đế Võ Tắc Thiên lập Bắc Đình đô hộ phủ ở Đình Châu, quản hạt luôn hai Đô hộ phủ Côn Lăng và Mông Trì với số binh sĩ hơn hai vạn .Nhờ sự thiết lập Bắc Đình đô hộ phủ mà con đường thông vãng đông-tây ở bắc Thiên Sơn lại được khai thông. Sau khi thương khách trên con đường tơ lụa ra khỏi Đôn Hoàng, không những hoàn toàn có thể theo tuyến nam và tuyết bắc từ sa mạc Taklamakan đi về phía tây mà còn hoàn toàn có thể qua Ba Lý Khôn, Bắc Đình đi thẳng đến lưu vực sông Y Lê tiến lên phía tây để đến Ba Tư .Thời Thịnh Đường, biên giới phía tây xa đến tận Hàm Hải. Để quản lý khu tây-bắc to lớn ấy, triều đình nhà Đường đã thiết lập ở đây hai TT chính trị quân sự chiến lược : một là An Tây đô hộ phủ, đặt tại nước Quy Từ ( nay là huyện Khố Xa, Tân Cương ), quản lý từ vùng Thiên Sơn đến địa phận phía nam sông Toái Diệp ; và một là Bắc Đình đô hộ phủ, đặt tại Đình Châu ( nay là huyện Jimsar, Tân Cương ), quản lý từ bắc Thiên Sơn đến khu đông bộ Hàm Hải. Năm Trường An thứ 2 ( 702 CN ), nữ hoàng Võ Tắc Thiên mới thiết đặt Bắc Đình đô hộ phủ tại Đình Châu để quản lý vùng chủ quyền lãnh thổ bắc Thiên Sơn .Việc thiết lập An Tây Đô hộ phủ và Bắc Đình Đô hộ phủ ghi lại sự nghiệp to lớn của nhà Đường. so với sự thống nhất Tây Vực. Có một thời việc giao thương mua bán đông – tây trên con đường tơ lụa bị gián đoạn nay mới được Phục hồi và còn đạt đến trình độ phồn thịnh mà trước đó chưa từng có .
Vào thế kỷ thứ III trước CN, tổ tiên người Duy Ngô Nhĩ gọi là bộ lạc Đinh Linh ( hoặc người Thiết Lặc ) sống bằng nghề du mục ở lưu vực sông Ngạc Nhĩ Hồn và sông Sắc Lăng Cách thuộc trong nước Mông Cổ. Hai sông này phát nguyên từ dãy núi Hàng Ái và chạy vào hồ Bối Gia Nhĩ ( tức hồ Bunnur ). Tùy thư và Đường thư đều nói người Hồi Hột ” không có tù trưởng, ăn ở không không thay đổi, tùy thuộc vào nguồn nước và cỏ mà thiên di “. Gọi là không có tù trưởng tức là không có chế độ thế tập ( truyền nối ) như những bộ lạc khác .Năm 647 CN, thủ lĩnh Hồi Hột Thổ Mật Độ tự xưng là Khả hãn và nhận sách phong của nhà Đường với thương hiệu : ” Hoài Nhân Đại tướng quân kiêm Hãn Hải Đô đốc “. Và trong lịch sử vẻ vang có lần một vương quốc Hồi Hột cường thịnh được hình thành. ( Có thuyết cho rằng nước Hồi Hột được kiến lập vào năm 744 dựa trên sách phong thủ lĩnh Cốt Lực Bùi La nước Hồi Hột làm ” Hoài Nhân khả hãn ” trực tiếp thừa nhận ông ta là quốc vương chứ không phong tước hiệu nữa ) .Người Hồi Hột vốn lấy du mục làm chính, nhưng với sự trợ giúp của thợ thuyền người Hán, họ đã bắt chước người Hán kiến thiết xây dựng nhiều thành thị. Người Hồi Hột còn học chữ Hán. Năm 788, một thượng thư nhà Đường người Hồi Hột xin đổi tên tuổi thành ” Hồi Cốt ” có ý nghĩa là người Hồi nhanh gọn như chim ưng, điều này cho thấy những tầng lớp tri thức người thiểu số tinh thông Hán học .Khi có loạn An Sử, nhà Đường đã từng nhu yếu nước Hồi Hột đem đội kỵ binh tiến vào Cafe Trung Nguyên giúp quân binh nhà Đường bình định bọn An Lộc Sơn và Sử Tư Minh. Để cảm tạ công lao trợ chiến ấy, hằng năm nhà Đường đem Tặng Kèm cho Hồi Hột hai vạn tám lụa, đồng thời mua nhiều ngựa của người Hồi Hột với giá cao, mỗi con đổi được 40 tấm lụa. Do đó nền kinh tế tài chính Hồi Hột trở nên thuận tiện. Hồi Hột còn giúp nhà Đường duy trì bảo vệ đường giao thông vận tải giữa Trung Quốc và phương Tây .Khi nước Thổ Phồn chiếm Hành lang Hà Tây và cắt đứt đường giao thông vận tải giữa nhà Đường và Tây Vực, viên chức nhà Đường và thương nhân đều phải mượn đường qua nước Hồi Hột để đi lại .Với sự trợ giúp của người Chiêu Vũ cửu tính, giỏi kinh doanh kinh doanh thương mại, Hồi Hột đã từng là cầu nối mậu dịch quan trọng giữa Trung Quốc và Tây Vực .Họ nhận những quà biếu từ nhà Đường đồng thời trải qua việc trao đổi lụa – ngựa họ cũng thu về nhiều tơ lụa, trừ ngân sách ra, họ cũng có 1 số ít cống phẩm tương tự với những khách thương kinh doanh qua lại trên những thị trường vùng Tây Vực .Đến cuối thế kỷ thứ VIII, nước Hồi Hột khởi đầu suy thoái và khủng hoảng, thế kỷ thứ IX xảy ra lục đục nội bộ, năm 840 thì bị người Điểm Giáp tàn phá .Sau khi nước Hồi Hột bị diệt vong, người Hồi Hột mở màn một cuộc đại sơ tán về miền tây nổi tiếng trong lịch sử dân tộc .Một bộ phận định cư ở hiên chạy Hà Tây ( Cam Túc ), gọi là ” Cam Châu Hồi Cốt “, một bộ phận khác thì định cư ở Tân Cương, phần đông tại khu vực Nam Thiên Sơn. Một chi khác lấy đất Thổ Lỗ Phồn làm TT kiến lập ra nước Cao Xương của người Hồi Cốt, có cương vực đông giáp Tửu Tuyền, tây giáp Khố Xa, nam gặp đại sa mạc Taklamakan .Còn một chi nữa thiên di về Dãy núi Pamir và lập ra nước Ca La, lãnh vực gồm có phần nhiều vùng Nam Cương và một phần đất thuộc Trung Á .Người Hồi Cốt tại vùng lòng chảo Thổ Lỗ Phồn, lòng chảo Tarim và trên dãy Thông Lĩnh chung sống vĩnh viễn với dân cư địa phương, kết hôn lẫn nhau, từ từ hình thành tộc người Duy Ngô Nhĩ lúc bấy giờ .Vương triều Kalahan là chính quyền sở tại được xây dựng bởi người Đột Quyết và người Hồi Hột vào khoảng chừng thế kỷ X, cương vực gồm có vùng đông và nam hồ Balkhash và vùng tây bộ Tân Cương ngày này .Các thủ lĩnh của Vương triều Kalahan thường chứng tỏ mình là người Trung Quốc. Đầu họ đội mũ có dòng chữ đề : ” Đào hoa Thạch Hãn ” tức có nghĩa là ” vua Trung Quốc “. Vương triều này có hai TT chính trị, một là Bát La Sa Cổn mà sử sách Trung Quốc gọi là Bùi La Tướng quân, và một là Ca Thập Hát Nhĩ .Vương triều Kalahan là vương triều tiên phong theo tín ngưỡng đạo Hồi. Bắt đầu từ thế kỷ X, những thủ lĩnh của vương triều nhiều lần dùng đấm đá bạo lực cưỡng ép truyền bá đạoHồi và nhiều lúc còn triển khai những cuộc ” thánh chiến “. Ca Thập Hát Nhĩ vừa là TT chính trị của Vương triều Kalahan, vừa là một trong những TT Hồi giáo lớn nhất ở Tây Vực .
Khi nhà Liêu của người Khiết Đan bị nhà Kim của người Nữ Chân hủy hoại, một thành viên của hoàng tộc Liêu là Da Luật Đại Thạch đã dẫn một bộ phận người Khiết Đan tiến về phía tây, thủ lĩnh người Duy Ngô Nhĩ của Cao Xương Hồi Cốt cũng cam kết lòng trung thành với chủ của mình với ông. Da Luật Đại Thạch tăng cường lực lượng của mình, từ từ lan rộng ra quyền thế đến khu vực Qayaliq và Almaliq. Nỗ lực bắt đầu nhằm mục đích chiếm Kashgar của lực lượng Da Luật Đại Thạch đã thất bại khi người quản lý của Khách Lạt hãn quốc ( Kara-Khanid ) tại đó đẩy lùi cuộc tiến công. Tuy nhiên, người quản lý tại Balasaghun, gặp khó khăn vất vả với những đội quân du mục của người Cát La Lộc ( Karluk ) và Khương Lý ( Qanqli ), đã nhờ Đại Thạch giúp sức và mời đội quân của ông đến. Đại Thạch thay vào đó đã chiếm thành phố, theo sử gia Ba Tư Ata-Malik Juvayni, ” lên ngai vàng mà không mất gì. “. [ 25 ] Đại Thạch sau đó đã thiết lập quyền lực tối cao của mình tại Kashgar, Khotan, Kirghiz, và TT của người Duy Ngô Nhĩ tại Beshbalik. Tuy nhiên, một nỗ lực nhằm mục đích tái lập triều Liêu tại Trung Quốc đã thất bại. Da Luật Đại Thạch mất năm 1143 khi đang là gia chủ của phần nhiều vùng Trung Á. Khi ông mất, đế quốc Tây Liêu bao trùm những khu vực Transoxiana, Ferghana, Semirechye, Lòng chảo Tarim và Dzungaria. Năm 1211, phò mã người Nãi Man Khuất Xuất Luật đã buộc Da Luật Trực Lỗ Cổ phải nhường ngôi. Khuất Xuất Luật lên nắm quyền, ông được ghi chép là đã triển khai một chủ trương chống Hồi giáo. Theo sử gia Ba Tư Ata-Malik Juvayni, ông nhu yếu dân cư theo Hồi giáo của một thị xã lựa chọn cải sang Cảnh giáo hoặc Phật giáo, hoặc mặc phục trang Khiết Đan, dân cư đã lựa chọn mặc phục trang Khiết Đan. [ 26 ] Khuất Xuất Luật đã tiến công thành Almaliq ( A Lực Ma Lý ), và người Cát La Lộc ( Karluk ) tại đây đã nhu yếu Thành Cát Tư Hãn trợ giúp. [ 27 ] Năm 1216, Thành Cát Tư Hãn cử tướng Triết Biệt ( Jebe ) đến truy kích Khuất Xuất Luật. Người Mông Cổ tiên phong tới Almaliq, sau đó tiến vào kinh đô Balasaghun gần nơi họ đã vượt mặt 30.000 quân Tây Liêu. Khuất Xuất Luật chạy về phía nam đến Kashgar, tuy nhiên hành vi cướp bóc và đốt phá trước đây khi ông chiếm được thành, chủ trương chống Hồi giáo của ông, cũng như việc quân đội của ông trú chân tại những hộ dân địa phương, đã khiến người dân Kashgar trở nên đối kháng với ông. [ 28 ] Khi quân Mông Cổ tiếp cận Kashgar, Khuất Xuất Luật đã không hề tìm được sự trợ giúp tại đây và lại phải chạy trốn một lần nữa. Theo Ata-Malik Juvayni, người dân Kashgar sau đó đã giết chết binh sĩ của ông. Ông liên tục đi về phía nam để đến dãy núi Pamir, ở đầu cuối đến ranh giới giữa Badakhshan và Wakhan vào năm 1218. [ 29 ]

Thời kỳ người Mông Cổ quản lý[sửa|sửa mã nguồn]

Sau khi Thành Cát Tư Hãn thống nhất Mông Cổ và khuếch trương chủ quyền lãnh thổ, nhà nước Duy Ngô Nhĩ ở vùng Turfan-Urumqi đã quy phục Mông Cổ vào năm 1209, góp phần thuế và quân lính cho quân Mông Cổ, đổi lại những vị quân chủ Duy Ngô Nhĩ duy trì quyền lực tối cao quản lý vương quốc của họ. Dưới thời Đế quốc Mông Cổ, Tân Cương bị phân loại giữa triều Nguyên và Sát Hợp Đài hãn quốc, sau đó Sát Hợp Đài hãn quốc trấn áp hầu hết khu vực. Đến giữa thế kỷ XIV, Sát Hợp Đài hãn quốc bị chia cắt thành những hãn quốc nhỏ hơn, Tân Cương do nhiều hãn Mông Cổ bị Ba Tư hóa đồng thời quản lý, gồm có Mogholistan ( với sự trợ giúp của những Emir Dughlat địa phương ), Uigurstan ( sau là Turpan ), và Kashgaria. Các thủ lĩnh này giao chiến với nhau và với triều Timur tại Transoxania ở phía tây và người Ngõa Lạt ( Mông Cổ Tây ) ở phía đông. Mặc dù khu vực đã tăng trưởng nền văn hóa truyền thống Ba Tư ở mức độ cao trong quy trình tiến độ này, tuy nhiên những cuộc tranh giành quyền kế vị và phân liệt nội bộ ( Kashgaria bị tách làm hai trong hàng thế kỷ ) đồng nghĩa tương quan với việc có ít tác phẩm viết về khu vực vào thế kỷ XVI và XVII. [ 30 ]Vào thế kỷ XVII, một nhánh của người Mông Cổ là người Chuẩn Cát Nhĩ đã lập ra một đế quốc bao trùm hầu hết Tân Cương. Người Chuẩn Cát Nhĩ nguyên là một vài bộ lạc Ngõa Lạt, họ đã xây dựng và duy trì một trong những đế quốc du mục ở đầu cuối trong lịch sử dân tộc. Hãn quốc Chuẩn Cát Nhĩ chiếm cứ khu vực cùng tên và trải dài từ cực tây của Vạn Lý Trường Thành đến phía đông Kazakhstan thời nay, và từ phía bắc Kyrgyzstan thời nay đến phía nam Siberia. Hãn quốc Chuẩn Cát Nhĩ sống sót từ giữa thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ XVIII, khi nó bị triều Thanh chinh phục .
Nhà Thanh đã giành quyền trấn áp đông bộ Tân Cương sau những đại chiến lê dài với người Chuẩn Cát Nhĩ, mở màn thế từ thế kỷ XVII. Năm 1755, với sự trợ giúp của thai cát Ngõa Lạt A Mục Nhĩ Tát Nạp, quân Thanh đã tiến công Y Ninh, bắt được khả hãn của Chuẩn Cát Nhĩ. Sau khi thỉnh cầu được sách phong là khả hãn Chuẩn Cát Nhĩ tuy nhiên chưa được chuẩn thuận, A Mục Nhĩ Tát Nạp đã nổi dậy chống nhà Thanh. Hai năm sau đó, quân Thanh đã hủy hoại dư bộ của Hãn quốc Chuẩn Cát Nhĩ và nhiều người Hồi đã chuyển đến khu vực. [ 31 ]Người Chuẩn Cát Nhĩ chịu tổn hại nặng nề từ cuộc chiến tranh và dịch bệnh đậu mùa. Một nhà văn là Ngụy Nguyên đã diễn đạt cảnh tượng tan hoang tại khu vực nay là bắc bộ Tân Cương : ” một vùng phẳng phiu trống không hàng nghìn lý, không có yurt của dân Ngõa Lạt ngoại trừ những nơi đã đầu hàng. ” [ 32 ] Người ta ước tính rằng có đến 80 % trong tổng số 600.000 ( hoặc hơn ) người Chuẩn Cát Nhĩ đã bị chết vì dịch bệnh và cuộc chiến tranh, [ 33 ] và phải mất hàng thế hệ để hồi sinh. [ 34 ]Sau khi vượt mặt Chuẩn Cát Nhĩ, triều Thanh đã lập những thành viên của một gia tộc sufi shaykhs được gọi là những ” hòa trác ” ( Khoja ) làm những người quản lý ở phía tây lòng chảo Tarim, phía nam Thiên Sơn. Tuy nhiên, vào những năm 1758 – 59, những cuộc làm mưa làm gió chống lại sự sắp xếp này đã nổ ra ở cả phía bắc và phía nam Thiên Sơn. Triều đình Thanh sau đó đã bắt buộc phải thiết lập một hình thức quản lý quân sự chiến lược trực tiếp so với cả Dzungaria ( Bắc Cương ) và lòng chảo Tarim ( Nam Cương ). Người Mãn đặt hàng loạt khu vực dưới quyền quản trị của Y Lê tướng quân, người này thiết lập trị sở tại Huệ Viễn, 30 km về phía tây của Y Ninh ( Yining ) .

Sau năm 1759, khi hình thành nên các đồn điền, “đặc biệt là ở lân cận Urumqi, nơi đất đai màu mỡ và có nguồn nước tưới phong phú trong khi chỉ có ít cư dân.” Từ năm 1760 đến 1830, ngày càng có nhiều đồn điền được mở ra và người Hán tại Tân Cương tăng nhanh chóng, lên đến khoảng 155.000 người.[35]

Quang cảnh chiến dịch của quân Thanh chống những người nổi dậy tại Đông Turkestan, 1828

Bành trướng Tân Cương[sửa|sửa mã nguồn]

Trong khoảng chừng thời hạn 1850 trở đi, Đế quốc Nga không ngừng chăm sóc đến Tân Cương. Vùng Turkestan và Đông Siberi thì bị nước Nga rình rập đe dọa xâm lăng. Năm 1868, Tả Tông Đường được triều đình phái đến Cam Túc không thay đổi tình hình ở đây, đến năm 1873 Tả Tông Đường đã nhờ Ngân hàng Hối Phong Hồng Kông Thượng Hải ( Anh Quốc ) trợ giúp số tiền 5 triệu lạng bạc làm quân phí, dẫn quân băng qua sa mạc tiến vào vùng Tarim đàn áp cuộc khởi nghĩa do thủ lĩnh A Cổ Bách ( Yaqub Beg, 1820 – 1877 ) chỉ huy ở Tân Cương, và chiếm miền Y Lê từ tay người Nga .Trong thời hạn này nhà Thanh tiêu tốn quân phí rất tốn kém. Từ năm 1875 đến 1878, mặt trận phía Tây ( Turkestan, thuộc Tân Cương ) tốn mất 51 triệu lạng bạc trong đó 14 triệu lạng bạc được những ngân hàng nhà nước của Anh cho vay, triều đình phân phối 26,7 triệu lạng bạc trong vòng 3 năm .Năm 1865 Hão Hãn Cổ quốc A Cổ Bá xâm nhập vùng Tân Cương chiếm giữ những vùng biên giới phía nam Tân Cương, xây dựng nên Triết Đức Sa Nhi hãn quốc. Năm 1870, A Cổ Bá đem quân tiến lên phía bắc đánh chiếm Ô Lỗ Mộc Tề .Tháng 5 năm 1872 A Cổ Bách ký kết với Đế quốc Nga điều ước cắt nhượng đất đai cho Nga. Hai nước Anh và Nga ganh đua trong việc ủng hộ A Cổ Bách, trong đó Anh đưa đến hàng vạn khẩu súng từ Ấn Độ đến. Chỉ trong một chuyến hàng đưa sang từ Ấn Độ, số lượng vũ khí đã lên tới 22.000 khẩu súng, 8 đại bác, 2000 đạn pháo. Đế quốc Ottoman cũng công nhận A Cổ Bách là lãnh tụ chính trị Hồi giáo và gửi đến 12.000 súng trường, 8 khẩu đại bác. Quân số của A Cổ Bách lên tới 45.360 người được người Thổ Nhĩ Kỳ huấn luyện và đào tạo .Năm 1875 Tả Tông Đường được thăng Khâm sai đại thần Đốc biện Tân Cương quân vụ, Văn Hoa điện Đại học sĩ, trước đó Tả Tôn Đường đã dữ thế chủ động sẵn sàng chuẩn bị binh lương .Năm 1866, Tả Tông Đường mở màn thiết lập một mạng lưới hệ thống tiếp vận. Trước hết, ông xây 5 TT hậu trạm tại Trung Hoa chia đều từ đông nam đến tây-bắc ( gồm ở Thượng Hải tại tỉnh Giang Tô, Thiên Tân thuộc tỉnh Hà Bắc, Phần Châu ở Sơn Tây, Bao Ninh và Thuận Tân ở Tứ Xuyên ) và từ đó lương thực, vũ khí và những loại khí cụ khác được mua để chở tới mặt trận. Các trạm đáp ứng dịch vụ quân đội ở gần hay tại mặt trận như ở Tây An vùng Thiểm Tây, Thiên Thủy vùng Cam Túc được xây dựng để nhận vật tư chở từ hậu trạm tới và phân phối cho lực lượng ở trận tiền bằng cáng, xe hay lạc đà xuyên qua hàng ngàn cây số sa mạc. Giữa những trạm dịch vụ chính và hậu trạm có một hay nhiều trạm trung gian để nhận và giao đồ vật. Hán Khẩu ví dụ điển hình dùng làm hậu trạm phân phối thóc gạo cho mặt trận Thiểm Cam, từ đó tiếp liệu được chở tới Tây An theo nhiều đường khác nhau. Với mạng lưới hệ thống cung ứng như vậy, Tả Tông Đường hoàn toàn có thể giữ cho tiếp vận không bị gián đoạn. Ông cho người đến Lương Châu, Túc Châu, Ninh Hạ, Bao Đầu và cả nước Nga thu mua lương thực, chia đường chở đến Cáp Mật và nhiều vùng khác xa đến hàng ngàn dặm. Hàng đoàn người và xe luân chuyển lương thảo có quan binh bảo vệ vượt qua sa mạc tập trung chuyên sâu về Cáp Mật. Sau 2 năm, số lương thực tại Cáp Mật đã lên tới hơn 1.000 tấn, những nơi khác cũng có đến hàng trăm tấn, tích trữ đủ quân lương .Cho quân đồn trú khám phá đất hoang : Ngoài việc thiết lập đường tiếp liệu từ những khu vực duyên hải, Tả Tông Đường còn theo đuổi một kế hoạch cổ xưa để xử lý những yếu tố lương thực. Ông ra lệnh cho quân sĩ khám phá những đất hoang trong khu vực doanh trại để sản xuất thóc gạo cho riêng họ. Chiến lược này vốn dĩ dùng từ thời nhà Hán trong thế kỷ thứ nhất và thứ hai cho đến cuối thế kỷ XVIII khi nhà Thanh đóng quân ở Tân Cương .Khai phá đất hoang tại những vùng biên giới đa phần là một kế hoạch xử lý những yếu tố tiếp liệu nhưng cũng có những tác động ảnh hưởng xã hội – kinh tế tài chính đáng kể. Thay vì đóng quân để khai hoang, có khi triều đình cho hạt giống, nông cụ, gia súc và chia đất cho nông dân rồi để họ cày cấy. Sau mùa gặt, nhà nước mua hoa màu thặng dư để nuôi quân. Chính sách đó gọi là Dân Đồn nghĩa là để cho dân làm ruộng. Việc đó giúp cho chính quyền sở tại thường trực bình định được nông dân và tái lập trật tự .Ngoài ra, Tả Tông Đường cũng ra lệnh cho quân sĩ của ông tu sửa những mạng lưới hệ thống thủy lợi, đắp đường và trồng cây. Trong suốt chiến dịch này, quân của ông đã tìm hiểu và khám phá được hơn 19.000 mẫu, trồng 568.000 cây, làm được 96 cái cầu, đắp 800 dặm đường và sửa 13 mạng lưới hệ thống dẫn nước và sông rạch. Những khu công trình đó không những khiến cho cuộc chinh phạt thành công xuất sắc mà còn giúp cho phục sinh được trật tự chính trị và xã hội – kinh tế tài chính thời hậu chiến. Chiến lược đó đã có ảnh hưởng tác động đáng kể trên mạng lưới hệ thống quân sự chiến lược tân tiến .Để có quân phí, Tả Tôn Đường vay tiền Ngân hàng Hối Phong Hồng Kông Thượng Hải, giao cho Hồ Tuyết Nham lo liệu vật tư và quân trang thiết yếu cho đội quân Tây chinh, cấp cho ông khoản tiền tiếp vận ; thời cơ thứ tư là lệnh cho ông nhập vũ khí tân tiến thiết yếu từ bên ngoài để thu phục Tân Cương .Tả Tôn Đường chỉnh đốn quân vụ, những ai không muốn tham gia quân Tây chinh đều được trở về quê, còn những ai ở lại phải chấp hành nghiêm minh kỷ luật không được tự ý dời doanh trại. Tả Tôn Đường lệnh cho Lưu Cẩm Đường chiêu mộ thêm tinh binh từ Hồ Nam nâng tổng số người gốc Hồ Nam trong quân Tây chinh lên tới 17.000 người, cộng thêm 16 đạo quân của Trương Diệu tạo thành lực lượng nòng cốt của quân Tây chinh, tiếp theo quân Thục, quân Hoài cũng gia nhập đội quân Tây chinh, nâng tổng số quân lên tới 8 vạn người .Năm 1873 Tả Tôn Đường xây dựng Lan Châu cơ khí cục, tái tạo quân khí theo kiểu của Đức, mua hàng ngàn súng trường và đại bác của hãng Krupp .

Tả Tông Đường Tây chinh[sửa|sửa mã nguồn]

Tả Tông Đường xây dựng quân Tây chinh gồm nhiều sắc tộc Hán, Mãn, Hồi. Quân Hán và Hồi do Đổng Phúc Tường chỉ huy, quân Mãn do Ngạc Nhĩ và Khánh Nhạc chỉ huy. Tả Tông Đường giáo dục ý thức chiến đấu cho binh sĩ ông nói ” Tân Cương từ thời Hán đã thuộc về Trung Quốc, còn người A Cổ Bá chỉ là dị tộc. Cuộc cuộc chiến tranh này là để tịch thu biên cương cho Tổ quốc do đó những tướng sĩ phải có ý thức quân dân một nhà ” .Tiến chậm nhưng hành vi nhanh : Để cho tương thích với sự khó khăn vất vả của tiếp liệu, Tả Tông Đường phải chọn một kế hoạch đặc biệt quan trọng. Chiến lược đó gọi là Hoãn Tiến Tốc Chiến nghĩa là ” vận động và di chuyển chậm nhưng quyết định hành động nhanh trong chiến đấu “. Nói một cách khác, kế hoạch của ông là dùng nhiều thời hạn để chuẩn bị sẵn sàng cho những hành vi quân sự chiến lược. Ông chỉ dùng lực lượng sau khi tiếp liệu đã rất đầy đủ. Khi mọi sự chuẩn bị sẵn sàng, ông tiến công nhanh vào những vị trí đã chọn và hủy hoại địch càng nhanh càng tốt. Cho nên, về phương diện kế hoạch là một đại chiến lê dài nhưng trên phương diện giải pháp là một chuỗi những cuộc tiến công nhanh và chắc như đinh vào quân địch .Trước khi đại bác được dùng thoáng rộng trong cuộc chiến tranh, giải pháp cốt yếu của Nước Trung Hoa muốn chiếm một vị trí hiểm yếu là vây hãm rồi cắt đường lương thực nhiều tháng hay năm cho địch chết đói và làm cho họ phải ra ngoài đánh. Chiến lược vây hãm lê dài này được dùng nhiều trong những chiến dịch đánh giặc Tỉnh Thái Bình của Tăng Quốc Phiên. Chẳng hạn như khi đánh Nam Kinh, thủ phủ của giặc Tỉnh Thái Bình, Tăng Quốc Thuyên đã dùng khoảng chừng 50,000 quân vây hãm thành trì vững chắc này hơn 2 năm trước khi hạ được thành năm 1864 khi quân Tỉnh Thái Bình phải phá vòng vây .Nếu Tả Tông Đường dùng giải pháp tựa như như thế trong chiến dịch chinh phạt ông sẽ gặp khó khăn vất vả rất nhiều về việc tiếp vận. Vì thế ông phải chọn giải pháp đánh nhanh. Chiến thuật phối hợp hành vi của nhiều đơn vị chức năng trong chiến đấu là một chiêu thức xuất sắc để thực thi việc đánh nhanh trong cả chiến dịch. Tả Tông Đường thường tập trung chuyên sâu đại pháo và kỵ binh vào những mặt trận chính phối hợp với bộ binh. Đánh đêm hôm và đánh giật mình là những giải pháp tiêu biểu vượt trội dùng trong những trận quyết định hành động .Pháo binh cũng đã được nhóm Vạn Thắng quân dùng nhiều trong cuộc chiến tranh ở Trung Quốc thời đó để chống Thái Bình Thiên Quốc. Tương quân cũng theo cách đó. Tuy nhiên không một lực lượng nào của Nước Trung Hoa đã dùng nhiều trong chiến đấu để sau này thành một giải pháp mới đáng kể như về sau này. Chiến thuật tiêu biểu vượt trội của quân đội Tả Tông Đường để chiếm những vị trí vững chắc là đem đại pháo ra trước lúc trời tối cho thật gần rồi bắn phá trước khi trời sáng .Sau khi oanh kích sẽ tiến công bất ngờ bằng bộ binh. Thường thì họ chiếm được chiếc đồn đổ nát ấy mà không mấy thiệt hại .Việc phối hợp hành vi trong hành quân và việc dùng nhiều đại pháo để tiến công đã giảm được nhiều thời hạn chiến đấu và cả chiến dịch chinh phạt .Theo Lư Phụng Các, Tả Tông Đường dùng khoảng chừng 6 năm để chuẩn bị sẵn sàng cho việc tây chinh nhưng ông chỉ mất một năm rưỡi là triển khai xong việc tịch thu cả Tân Cương ngoại trừ Y Lê vẫn do Nga chiếm đóng và chỉ trả lại cho Trung Quốc sau khi thương thuyết một thời hạn dài .Sau một thời hạn chuẩn bị sẵn sàng kỹ càng, tháng 3 năm 1876 Tả Tôn Đường đặt bộ tư lệnh quân Tây chinh ở Túc Châu. Tháng 8 năm 1876, quân Thanh khởi đầu xuất phát với mục tiêu tiến chậm đánh thắng. Binh sĩ hành quân hơn 2 tháng vượt 2000 dặm gặp địch là đánh, khẩu phần ăn chỉ có 8 ngày nên trong hành trang ai cũng phải mang theo khoai lang. Mỗi binh sĩ đeo mười mấy cân khoai chạy trên sa mạc nóng bỏng, niềm tin chiến đấu quyết tử quên mình. Quân Thanh do Lưu Cẩm Đường Đạo đài Tây Ninh chỉ huy tiếp cận thành Ô Lỗ Mộc Tề đến tháng 11 thì công hãm thành Mã Nạp Tư Nam ( Manasi ), hủy hoại quân A Cổ Bá ở dải biên giới phía bắc, sau đó quân Thanh từ Ô Lỗ Mộc Tề tiến xuống phía nam công hãm thành Đạt Bản, nơi A Cổ Bá tập trung chuyên sâu nhiều quân tinh nhuệ nhất, hủy hoại quân nòng cốt của A Cổ Bá tại đây. Sau đó quân Thanh do Trương Diệu chỉ huy tiến đến Khắc Thác Khắc Tôn, Thổ Lỗ Phan. A Cổ Bá tại Khố Nhĩ Lạc ( Korla ) thế cùng phải tự sát. Tháng 1 năm 1878, Đổng Phúc Tường chiếm lại Vu Điền. Quân Thanh liên tiếp tịch thu những thành Khố Xa, A Khắc Tô ( Aksu ), Hòa Văn … đến năm 1878 biên giới phía nam trọn vẹn thuộc về Trung Quốc .

Chiếm được Y Lê[sửa|sửa mã nguồn]

Y Lê (Ili) là tên gọi một vùng đất xung quanh lưu vực sông Y Lê (Ili river). Sông này bắt nguồn trong dãy núi Thiên Sơn, chảy về phía đông một đoạn ngắn rồi đột ngột quay về phía tây, sau đó vượt hơn một nghìn cây số trước khi đổ vào hồ Balkhash. Miền Y Lê nằm về phía bắc dãy Thiên Sơn, cư dân chủ yếu là người Uyghur (Duy Ngô Nhĩ) và người Kazazh (Cáp Tát Khắc). Dưới thời nhà Thanh, miền Y Lê hoàn toàn thuộc về Trung Quốc; người Nga chiếm Y Lê năm 1871, sau đó vài năm Tả Tông Đường chiếm lại một nửa phía đông Y Lê. Biên giới hai nước được định lại như ngày nay vào năm 1881, và ngày nay miền Y Lê xưa kia nằm trên lãnh thổ nước Kazakhstan và miền tự trị Tân Cương thuộc Trung Quốc. Do nằm về phía bắc dãy Thiên Sơn, nên miền Y Lê đời Thanh còn thường được gọi là Thiên Sơn Bắc Lộ. Thực ra vùng đất Y Lê đã nằm dưới ảnh hưởng Trung Quốc từ thời nhà Hán, nhà Đường, khi ấy thường gọi là Luân Đài (là tên cũ của Urumqi). Trong các bài thơ Đường tả cảnh biên tái thường nhắc đến miền này với những cảnh hoang vu gió tuyết. Sầm Tham có câu: “Luân Đài đông môn tống quân khứ, khứ thì tuyết mãn Thiên Sơn lộ“, hùng tráng tuyệt vời! Vào thời Tống, Nguyên, Minh, Trung Quốc không kiểm soát được miền này. Vào thời nhà Thanh, Y Lê là miền đất xa nhất về phía tây thuộc về Trung Quốc, thủ phủ là Ô Lỗ Mộc Tề (Urumqi). Thời nhà Thanh hay nghe cụm từ “đày đi Y Lê“, đó là một hình phạt nặng, vì đi từ Bắc Kinh đến Y Lê phải mất vài tháng mới tới nơi.

Năm 1871 Nga viện cớ thu hồi những vùng đất trước đây đã bị nhà Thanh chiếm, tiến quân vào Y Lê (I-Li), tuyên bố “tạm chiếm Y Lê, đợi khi nào Thanh đình có đủ khả năng thống trị miền đó thì sẽ trả lại“. Nhưng 7 năm sau khi Tả Tôn Đường đã bình định được Tân Cương rồi, nhà Thanh xin Nga trả lại Y Lê, Nga thản nhiên nuốt lời, bắt Công sứ Sùng Hậu của nhà Thanh phải ký Điều ước Livadia năm 1879 gồm 18 khoản mà các khoản chính là Thanh phải bồi thường quân phí 280 vạn lạng bạc cho Nga, và cắt nhường Nga miền phú nguyên duy nhất của Y Lê chiếm tới 70% diện tích của Y Lê, cho Nga mở 3 tuyến đường thương mại làm cho dư luận triều đình và dân chúng bất bình. Trương Chi Động dâng sớ phản đối kịch liệt. Từ Hi Thái Hậu lúc đó cầm quyền, không chịu, bãi nhiệm chức vụ của Sùng Hậu, chuẩn bị chiến tranh với Nga, cung cấp thêm 25,6 triệu lạng bạc chiến phí cho Tả Tôn Đường.

Mùa hè năm 1880 Tả Tôn Đường lúc đó đã 68 tuổi điều quân từ Túc Châu tiến công Cáp Mật, sĩ khí quân Thanh rất cao. Thế tiến công của quân Thanh đã tương hỗ rất nhiều cho ngoại giao nhà Thanh đàm phán với Nga .Nhờ vào kĩ năng của nhà ngoại giao Tăng Kỷ Trạch ( Công sứ Trung Quốc tại Anh và Pháp ) vào ngày 24 tháng 2 năm 1881, hai nước ký kết bản Hiệp ước tại St. Petersburg, theo đó Nga bị bắt buộc hoàn trả cho Trung Quốc 1 số ít phần đất kế hoạch nằm trong vùng Ili, sau khi đã bị nhượng bởi chữ ký không được cố vấn tốt của Công sứ Sùng Hậu trong Điều ước Livadia năm 1879. Sự thành công xuất sắc vào dịp này của Tăng Kỷ Trạch một phần nhờ ở sự thắng lợi quân sự chiến lược của Tả Tôn Đường tại Tân Cương và ở sự hậu thuẫn mãnh liệt của Tả Tôn Đường và những nhân vật khác trong những cuộc thương thảo tại Nga .

Sau khi dẹp yên các cuộc khởi nghĩa Tả Tôn Đường đề xuất lên triều đình nhiều chủ trương chính sách thúc đẩy kinh tế văn hóa vùng Tân Cương có tác dụng tích cực đối với việc khai phá vùng biên giới, thành lập các cơ sở sản xuất kiểu mới ở vùng Tây Bắc như: Lan Châu cơ khí chức ni cục (là xưởng dệt len cơ khí đầu tiên của Trung Quốc dùng máy móc của Đức, thành lập năm 1878), Tổng cục tơ tằm A Khắc Tô, Lan Châu chế tạo cục thành lập năm 1871, Tây An cơ khí cục thành lập năm 1869. Nhờ công lao này, Tả Tôn Đường được thăng tước hầu, bổ nhiệm Quân cơ đại thần.

Thời kỳ Dân Quốc[sửa|sửa mã nguồn]

Quốc kỳ của Đệ Nhất Cộng hòa Đông Turkestan, chính thể chỉ tồn tại từ 1933-1934 tại khu vực quanh Kashgar.

Năm 1912, triều Thanh bị Trung Hoa Dân Quốc sửa chữa thay thế, tuần phủ Viên Đại Hóa ( 袁大化 ) chạy trốn. Một thuộc hạ của Viên Đại Hóa là Dương Tăng Tân ( 楊增新 ), đã nắm quyền trấn áp Tân Cương và nhậm chức trưởng quan nhân danh Trung Quốc Dân Quốc vào tháng 3 cùng năm. Thông qua những thủ đoạn chính trị và khôn ngoan cân đối giữa những cử tri đa sắc tộc, Dương Tăng Tân duy trì quyền trấn áp Tân Cương cho đến khi ông bị ám sát vào năm 1928 .Khởi nghĩa Cáp Mật và những cuộc khởi nghĩa khác chống lại người tiếp sau là Kim Thụ Nhân ( 金樹仁 ) đã diễn ra vào đầu thập niên 1930 trên khắp Tân Cương, với sự tham gia của người Duy Ngô Nhĩ cùng những sắc dân Đột Quyết khác, cũng như người Hồi. Kim Thụ Nhân đã dùng Bạch vệ để dập tắt cuộc khởi nghĩa. Tại vùng Kashgar vào ngày 12 tháng 11 năm 1933, Cộng hòa Đông Turkestan đã công bố xây dựng, sau khi có những tranh luận về việc quốc hiệu nên là ” Đông Turkestan ” hay ” Uyghuristan. ” [ 36 ] [ 37 ] Khu vực Cộng hòa Đông Turkistan về mặt triết lý gồm có Kashgar, Khotan và Aksu ở tây nam Tân Cương. [ 38 ] Sư đoàn 36 của quân đội Quốc Dân đảng gồm hầu hết là người Hồi đã hủy hoại quân đội của Đệ Nhất Cộng hòa Đông Turkestan trong trận Kashgar ( 1934 ), nước Cộng hòa chấm hết sống sót sau khi quân Hồi hành quyết hai Emir của Cộng hòa là Abdullah Bughra và Nur Ahmad Jan Bughra. Liên Xô đã xâm lược Tân Cương vào năm 1934. Trong Chiến tranh Tân Cương ( 1937 ), hàng loạt tỉnh nằm dưới quyền trấn áp của quân phiệt Tây Bắc Thịnh Thế Tài ( 盛世才 ), ông quản lý Tân Cương trong thập niên sau đó với sự ủng hộ mật thiết từ Liên Xô. Liên Xô duy trì một địa thế căn cứ quân sự chiến lược tại Tân Cương và tiến hành một số ít cố vấn quân sự chiến lược và kinh tế tài chính tại khu vực. Thịnh Thế Tài đã mời một nhóm người Cộng sản Trung Quốc đến Tân Cương, gồm có em của Mao Trạch Đông là Mao Trạch Dân, tuy nhiên vào năm 1943 do sợ hãi sẽ xảy ra một thủ đoạn, Thịnh Thế Tài đã cho hành quyết những người cộng sản này, gồm có cả Mao Trạch Dân .
Đệ Nhị Cộng hòa Turkestan sống sót từ năm 1944 đến 1949 với sự trợ giúp của Liên Xô tại khu vực nay là châu Ili ở bắc bộ Tân Cương. [ 36 ] Nước cộng hòa này chấm hết sống sót khi Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc tiến vào Tân Cương năm 1949. [ 37 ] Năm nhà chỉ huy của nước cộng hòa đã thiệt mạng trong một tai nạn thương tâm máy bay trong không phận nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kazakhstan vào năm 1949, trước khi họ hoàn toàn có thể đàm phán thực trạng sau cuối của Đông Turkestan với chính quyền sở tại Bắc Kinh. [ 39 ] Tướng người Hồi Bạch Sùng Hy của Quốc Dân đảng đã ngăn ngừa việc Liên Xô tràn ngập Tân Cương bằng cách giải tán binh lính. [ 40 ]Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương được xây dựng vào ngày 1 tháng 10 năm 1955, sửa chữa thay thế tỉnh Tân Cương. [ 37 ]Vụ thử thử nghiệm vũ khí hạt nhân tiên phong của Trung Quốc được thực thi tại Lop Nur, Tân Cương, vào ngày 16 tháng 10 năm 1964. Một nhà điều tra và nghiên cứu Nhật Bản suy đoán rằng hoàn toàn có thể đã có từ 100.000 đến 200.000 người thiệt mạng do bức xạ từ vụ thử nghiệm hạt nhân, [ 41 ] mặc dầu khu vực Lop Nur đã không có người định cư lâu dài hơn từ thập niên 1920, [ 42 ]. Phương tiện tiếp thị quảng cáo Trung Quốc phản bác Tóm lại này tuy nhiên không phân phối số lượng sửa chữa thay thế. [ 43 ]Trong chia rẽ Trung-Xô, thực trạng stress giữa hai bên đã dẫn đến những vụ xung đột biên giới có ngã xuống và ủng hộ quân địch của đối phương. Khi những người cộng sản Afghanistan thân Liên Xô đoạt lấy quyền lực tối cao vào năm 1978, mối quan hệ giữa Trung Quốc và những người cộng sản Afghanistan nhanh gọn chuyển sang thù địch. Những người cộng sản thân Liên Xô Afghanistan ủng hộ Nước Ta trong cuộc xung đột với Trung Quốc và cáo buộc Trung Quốc tương hỗ những chiến sỹ chống cộng Afghanistan. Trung Quốc phản ứng với việc Liên Xô xâm lăng Afghanistan bằng việc ủng hộ những chiến binh Mujahideen Afghanistan và thiết lập sự hiện hữu quân sự chiến lược gần Afghanistan tại Tân Cương. Trung Quốc mua thiết bị quân sự chiến lược từ Hoa Kỳ để phòng vệ trước Liên Xô. [ 44 ]
Vào những năm sau khi Nga sinh ra, Tổng thống Nga Boris Yeltsin khi đó đã triển khai cuộc cải tổ quan hệ Nga-Trung mà Gorbachyov từng làm. Tuy vậy, dưới thời Boris Yeltsin, quan hệ Nga-Trung vẫn phát sinh sự không tương đồng về người Duy Ngô Nhĩ, khi chính phủ nước nhà thân phương Tây của Yeltsin cáo buộc Trung Quốc ” đàn áp sắc dân thiểu số “. Trung Quốc không đồng ý chấp thuận và nhiều lần gây tranh cãi với cơ quan chính phủ Yeltsin, mặc kệ Nga vẫn có được sự ủng hộ của Trung Quốc và phương Tây về yếu tố Chechnya, một xứ quốc ly khai ở phía nam nước Nga vùng Kavkaz. Song, khi Vladimir Putin lên cầm quyền từ năm 2000, cơ quan chính phủ Nga ủng hộ Trung Quốc về yếu tố Tân Cương, và phản đối người Duy Ngô Nhĩ ” gây bạo loạn ” vào năm 2009. Tuy vậy, Nga vẫn được cho phép người Duy Ngô Nhĩ lưu vong lẩn trốn ở Nga .
Hệ thống chính trị Tân Cương được tổ chức triển khai theo quy mô thời Xô viết với một chút ít đổi khác mang chất Trung Quốc. Từ năm 1979 đến nay, chính trị Tân Cương trọn vẹn tổ chức triển khai theo quy mô Trung Quốc. Thủ trưởng hành chính Tân Cương là quản trị nhà nước Nhân dân Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương, tương tự với vị trí Tỉnh trưởng nhà nước Nhân dân thường là người địa phương, đứng đầu tối cao Tân Cương là Bí thư Khu ủy Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương, tương tự với cách gọi chung là Bí thư Tỉnh ủy, là người Hán. [ 45 ]
Bản đồ hành chính Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương

a. ^ Không bao gồm dân số của địa khu Altay và địa khu Tháp Thành.

Tôn giáo tại Tân Cương ( 2010 )
 Hồi giáo[47] (58%)Hồi giáo ( 58 % )

 Tôn giáo truyền thống Trung Hoa (41%)

 Công giáo[48] (1%)Công giáo ( 1 % )Hiện nay, Tân Cương vẫn là một khu vực gồm nhiều tôn giáo, nhưng Đạo Hồi vẫn có ảnh hưởng tác động lớn trong đời sống xã hội của Tân Cương. Hiện nay, toàn khu vực Tân Cương tổng số có hơn 23 nghìn Thánh đường Hồi giáo và nơi tổ chức triển khai hoạt động giải trí tôn giáo khác như : chùa Lạt-ma, nhà thời thánh Thiên chúa giáo v.v, phân phối khá đầy đủ nhu yếu của dân cư những dân tộc bản địa theo đạo. Tổ chức tôn giáo của Tân Cương đa phần có Thương Hội Hồi giáo, Học viện kinh Islam, Thương Hội Phật giáo v.v.Hiện nay tại Tân Cương, khoảng chừng 10 dân tộc bản địa trở lên trong đó có người Uyghur ( đa phần ), người Kazakh, người Hồi, người Iran, người Tạng Hồi giáo, người Mông Cổ, người Tatar, người Kyrgyz, người Pakistan, người Tajik, người Uzbek v.v đều theo đạo Hồi, quần chúng theo đạo hơn 10 triệu người, chiếm 56,3 % dân số Tân Cương .Người Mông Cổ ở Tân Cương hầu hết theo Phật giáo Tây Tạng và một số ít theo Hồi giáo ( do chịu ảnh hưởng tác động từ dân Trung Á ), tổng số có khoảng chừng 80 nghìn người, Tân Cương có 40 chùa Phật giáo Tây Tạng, gần 30 nghìn người theo Cơ Đốc giáo với 24 nhà thời thánh. Hiện nay Tân Cương có hơn 4000 người theo Thiên Chúa giáo, 25 nhà thời thánh và nơi hoạt động giải trí Thiên Chúa giáo. Ngoài ra, Tân Cường còn có hơn 100 người Nga theo Chính Thống giáo, có hai nhà thời thánh .

Giao thông vận tải đường bộ[sửa|sửa mã nguồn]

Nói chung giao thông vận tải vận tải đường bộ ở Tân Cương gặp nhiều trở ngại do thời tiết khắc nghiệt, điều kiện kèm theo hoang mạc ở vùng này. Hiện nay, những tuyến đường cao tốc xuyên Tân Cương đang được kiến thiết xây dựng để trở thành những tuyến đường huyết mạch Giao hàng dầu mỏ và bảo đảm an toàn giao thông vận tải trong vùng. Song tình hình khắc nghiệt vẫn cản trở hoạt động giải trí tăng trưởng giao thông vận tải ở đây .

  • Hồ Thiên Trì.Hồ Thiên Trì .
  • Nhà máy điện sức gió.Nhà máy điện sức gió .
  • Thôn làng người Tuvas.Thôn làng người Tuvas .
  • Giếng dầu lộ thiên.Giếng dầu lộ thiên .
  • Khu núi Hỏa Diệm Sơn.Khu núi Hỏa Diệm Sơn .
  • Một cảnh trong kanas.Một cảnh trong kanas .

Văn hóa Tân Cương[sửa|sửa mã nguồn]

Các khu công trình kiến trúc tại Tân Cương[sửa|sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Sửa Tủ Lạnh

Trung Tâm Bảo Hành

Alternate Text Gọi ngay