Kiến trúc cảnh quan truyền thống ở Việt Nam: Tôn trọng tối đa, can thiệp tối thiểu vào hình thái tự nhiên – Tạp chí Kiến Trúc

Ở Việt Nam, từ ngàn đời nay thiên nhiên trở thành cái nền cho kiến trúc, kiến trúc như những bông hoa tô điểm cho thiên nhiên đã thành một truyền thống tạo dựng kiến trúc cảnh quan từ thủa ông cha. “Thiên nhiên bao giờ cũng đẹp mà kiến trúc thì không phải bao giờ cũng thế. Thiên nhiên luôn chứa đựng trong nó sự đa dạng phong phú và khả năng sáng tạo đến vô cùng, vô tận… Trong khi tất cả những gì Kiến trúc làm được vẫn chỉ là những ngôi nhà vuông vắn, ngay ngắn… Ngay cả lăng tẩm, đền đài kỳ vĩ lớn lao và phức tạp nhất cũng không thể sánh được với vẻ tinh xảo đa dạng và kỳ bí mà thiên nhiên ban tặng. Ý thức được điều này, con người đã sớm biết cách sử dụng thiên nhiên, lợi dụng thiên nhiên để tô điểm thêm cho các sáng tạo nghệ thuật của mình’’[1].

Điều này hoàn toàn có thể thấy rõ nét nhất ở những hoàng cung, lăng tẩm ở Huế, hay còn sót lại ở diện mạo nhiều TP khác. Ở Huế, sự khôn khéo mưu trí về tạo dựng cảnh quan của ông cha đã tạo nên nét đẹp thơ mộng, lãng du với “ Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo ’ ’, mỗi góc phố, mỗi cung đường đều chứa đầy sức hấp dẫn. Một phần quan trọng chính là nhờ cái nhân văn, nhân bản thâm thúy của tâm hồn Việt. Có thể thấy ở lăng Tự Đức là một mô thức hoàn hảo nhất, một bài thơ về cách làm Kiến trúc cảnh quan truyền thống cuội nguồn. Đến cả người Pháp khi lựa chọn giải pháp Kiến trúc cầu Tràng Tiền, cũng đã rất ấn tượng với cảnh sắc nơi đây, vậy nên quy mô mà họ chọn cho đến ngày này, sau hàng trăm năm cũng không hề phai lạc về tính kết nối hữu cơ đầy chất thơ với cảnh quan. “ Những ngôi đình, ngôi chùa của miền Bắc cũng vậy, cứ như những cây cổ thụ mọc lên từ sườn núi, mé sông. Nếu không có cái thế đó, thì họ cũng biết tạo nên một mặt nước phía trước, một bờ đất, một rặng tre phía sau, một cây cổ thụ trùm bóng mát lên khoảnh sân góc mái. Kiến trúc như một phần của vạn vật thiên nhiên ’ ’ [ 2 ]

Tổ chức cảnh quan ở môi trường ở dân gian – Tôn trọng tuyệt đối địa hình và cảnh quan thiên nhiên

Loại hình này chiếm một tỷ suất áp đảo trong kiến trúc truyền thống lịch sử của Việt Nam. Đối với khu công trình do người Việt tạo dựng thì điều này gần như là tâm niệm hiển nhiên. Có thể thấy điều này biểu lộ rất rõ ở tổ chức triển khai khoảng trống mọi làng quê nước ta từ Bắc chí Nam. Ở miền núi phía Bắc, đó là những bản làng cheo leo trên sườn núi hay trong thung lũng, có sự kết nối vô cùng hài hòa với cảnh sắc địa phương. Dường như mọi thung đồi, khe suối ở đây đều được tôn trọng, giữ gìn tuyệt đối. Những ngôi nhà ở của đồng bào chỉ như những chấm phá điểm tô thêm cho khung cảnh hữu tình, với hình hài thật thanh nhã, vật tư địa phương kết nối. Vào trong từng khuôn viên, từ thực thể ngôi nhà, đến sân, vườn, ao, tổng thể đều bắt nguồn cải dựng khôn khéo từ vạn vật thiên nhiên. Đặc biệt là bản thân những khuôn viên đó như là sự kết phát tự nhiên của vạn vật thiên nhiên. Một điều mê hoặc nữa là, sự liên kết thành chuỗi, khóm của nhà tại và những khu công trình hội đồng đều rất rõ nét ở mỗi làng xã. Thêm vào đó, những con đường quanh co uốn lượn mòn theo năm tháng ăn nhập với tầng bậc địa hình, thật sự đã góp nên những họa đồ vạn vật thiên nhiên điệu đàng .

Bạn đang đọc: Kiến trúc cảnh quan truyền thống ở Việt Nam: Tôn trọng tối đa, can thiệp tối thiểu vào hình thái tự nhiên – Tạp chí Kiến Trúc

Với khu vực đồng bằng miền Bắc, những ý niệm đó của ông cha cũng không hề bị mai một. Có ai đã ở, đã đến những làng quê ven sườn đồi, phía trước là cánh đồng bát ngát trồng lúa ngô khoai, hay hoàn toàn có thể cả thôn làng nằm giữa vùng đồng bằng bát ngát phẳng. Những ngôi nhà, khuôn viên ở đó như những bài thơ, tô điểm chung cho khung cảnh thanh thản no ấm. Những rặng tre, bờ xoan, vườn mít chuối, hàng cau … là sự bày sắp cảnh quan thật tự nhiên của người “ KTS – chủ nhà ”, để lại vô vàn những điều kỳ thú sâu xa về truyền thống. Khung cảnh làng, liên làng với cây đa, giếng nước, sân đình, cổng làng, hoa gạo thắm đỏ … hòa quyện với nhau thành những bức tranh tuyệt sắc, đến mức không hề phân rõ đâu là thiên tạo, đâu là tự tạo. Ngoài ra còn có những loại khu công trình công cộng rất đặc biệt quan trọng, sự góp phần hình hài và cách tổ chức triển khai khoảng trống cảnh quan của nó làm cho mỗi ngôi làng không còn đơn điệu, mà rất là phong phú và đa dạng hài hòa – Đó là đình, chùa, miếu mạo. Trong kiến trúc truyền thống lịch sử, những dạng khu công trình này được kiến thiết xây dựng thường đồ sộ hơn nhà tại, và khi nào cũng được chọn trên mảnh đất trống, có độ cao đã định sẵn, tôn trọng trọn vẹn, giữ nguyên những gì tự nhiên đã có ở xung quanh. Mạng lưới hạ tầng giao thông vận tải ở đây cũng tăng trưởng tự nhiên, thướt tha theo địa hình, phối hợp cùng khuôn viên khu công trình tôn tạo vạn vật thiên nhiên một cách tối đa .
Ở miền Nam, đi suốt một dải từ TP. Đà Nẵng đến Mũi Cà Mau tất cả chúng ta đều gặp hầu hết làng quê có tâm niệm tạo lập cảnh quan theo hướng như vậy. Tất nhiên, cái tài tình, thông tỏ của ông cha ta là ở chỗ, mỗi vùng miền, làng quê đều mang những sắc thái riêng, tương thích với khí hậu thổ nhưỡng. Vùng Miền Trung và Nam Trung bộ, những ngôi làng được tạo lập rất khoáng đạt, nhiều cây xanh, hình thái khuôn viên không có số lượng giới hạn rõ ràng, ngôi nhà đơn thuần hơn phía Bắc, làm từ vật tư tự nhiên là chính. Cây xanh cũng hữu dụng hơn để hái hoa, ăn quả và thường không to lớn như phía Bắc. Tất cả tạo ra khung cảnh dung hợp với lối sống .
Ở miền Tây Nam bộ với đặc trưng là vùng sông nước, những thôn ấp thường ít nóc nhà hơn. Khung cảnh ở vùng này thường được tạo lập rất phóng khoáng, không chia cách số lượng giới hạn, như cách sống hào hiệp nắng gió, tự do của đồng bào. Khuôn viên mỗi ngôi nhà hòa nhập trọn vẹn vào khoảng trống chung, nhiều khi đến không xác lập được đâu là số lượng giới hạn. Kiến trúc cảnh quan ở những vùng này thân thiện, xen kẽ với sông nước bao quanh, mênh mang, chứ không tĩnh tại bến nước sân đình như phía Bắc. Những khuôn làng, chợ nổi dập đềnh trên sông, cùng cánh lục bình tao nên một cảnh quan tự nhiên, đầy truyền thống hấp dẫn .
Vùng Tây nguyên xanh, giữa khung cảnh đại ngàn xanh mướt, những buôn làng cũng thật rực rỡ với những cảnh quan kết nối với tự nhiên đằm thắm. Những ngôi nhà dài như nét mày kẻ ngang đồi, những ngôi nhà rông cao ráo như nhấn mạnh vấn đề về sức sống của con người giữa vạn vật thiên nhiên hùng vĩ. Lạ thay, toàn bộ đều hòa quyện với cảnh sắc vạn vật thiên nhiên thật êm ái, uyển chuyển. Không hề thấy sự phá phách hay “ nhảy dù trên không ’ ’ thô bạo ở đây. Những nghệ sĩ phát minh sáng tạo cảnh quan dân gian Gia rai, Ba na, Ê đê, Mnông, Cơ ho, Xơ đăng … đã thành công xuất sắc trong việc tôn trọng tối đa vạn vật thiên nhiên, tích hợp với phát minh sáng tạo linh động, vận ứng, tương thích với khung cảnh đại ngàn. Cách tổ chức triển khai khuôn viên của buôn làng cũng mang rất nhiều truyền thống riêng, nhưng trọn vẹn không làm suy suyển khung cảnh vạn vật thiên nhiên nơi họ ngụ cư. Đặc biệt, Tây nguyên còn có dạng cảnh quan cho người đã khuất là nhà mồ, cũng rất thẩm mỹ và nghệ thuật và ấn tượng. Những loại khu công trình này, không hề làm những khu rừng tiềm ẩn nó bị mai một chất nguyên bản. Rẫy của người Tây nguyên cũng góp phần tích cực trong tạo lập cảnh quan cho vùng “ đồng bằng ’ ’ trên cao này .

Tổ chức cảnh quan truyền thống tại các tổ hợp công cộng, thành quách dinh thự, lăng tẩm

Đối với những khu công trình, cụm khu công trình công cộng truyền thống cuội nguồn, kiến trúc cảnh quan tuy hầu hết được phong cách thiết kế thiết kế xây dựng, với giải pháp nhân tạo phối hợp, có khi chiếm tỷ suất nhiều hơn tự nhiên, quy mô thường khá lớn. Tuy nhiên, ý niệm tạo lập cũng tuân thủ nguyên tắc giữ lại tối đa khung cảnh vạn vật thiên nhiên, đặc biệt quan trọng là cây xanh và địa hình. Có thể thấy điều này rõ ở những cụm chùa, đền khác biệt ở mọi vùng miền toàn nước. Ở đó, những khu công trình, từ ngôi đình đền miếu, đến những loại lăng, tháp … được quy hoạch khôn khéo trên những vùng đất trống, ít cây cối, địa hình thuận thế, dựa trên một sự thỏa hiệp linh động giữa tử vi & phong thủy với điều kiện kèm theo thực tiễn. Đồng thời, phần cảnh quan ngoài khu công trình hướng tới khai thác tối đa thực trạng có tôn tạo, tương thích ý đồ người phong cách thiết kế và phong tục tín ngưỡng, như hồ thì nắn chỉnh lại hồ sẵn có, núi thì gọt dũa thêm núi hiện hữu … Do đó những khu công trình này khi kiến thiết xây dựng xong, vẫn mang được cảm xúc truyền cảm quen thuộc, hầu hết không bị xung đột cảnh sắc tự nhiên .
Với dạng khu công trình hoàng cung, dinh thự, lăng tẩm, đây là loại khu công trình thường có quy mô đồ sộ nhất trong những khu công trình truyền thống cuội nguồn. Việc tạo lập cảnh quan ở đó gắn liền với kiến thiết xây dựng những tổng hợp khu công trình. Thoạt tiên, việc điều tra và nghiên cứu kỹ địa hình địa mạo để giữ nguyên cấu trúc tự nhiên luôn được đặt ra. Đó chính là thế khu đất, nói theo cách của thầy địa lý. Trong quy trình kiến thiết xây dựng, hoàn toàn có thể toàn khu đều bị đụng chạm vào, tạm đổi khác hình thái, nhưng khi triển khai xong, việc trả lại nguyên bản phần nhiều luôn được đặt ra và thực thi. Như lăng tẩm ở kinh đô Huế, hay dinh vua Mèo Vương Chí Sình ở Quản Bạ Hà Giang là những ví dụ. Tất nhiên, việc đổi khác một phần khung cảnh ở những loại khu công trình này là điều không tránh khỏi, nhưng cảnh quan được giữ lai đúng chuẩn hồn cốt cơ bản, không hề biến hóa. Việc bổ trợ này đều mang tính tôn vinh chứ không phải bác bỏ, như hàng sa mu trồng ở Dinh vua Mèo là mang từ nơi khác đến, nhưng làm cho cảnh quan toàn khu có đặt dinh thự trở nên hùng vĩ, đẹp tươi hơn ; hay bố cục tổng quan hoàn mỹ của lăng tẩm Huế mỗi vị trí một khác cho thấy rõ điều đó. Ông cha ta còn có một giải pháp “ linh hoạt cảnh quan ” rất hay nữa là sắp xếp cây trong chậu, hồ cá nhân tạo, non bộ tô dựng .. cách làm này trọn vẹn không có ở những cảnh quan nổi tiếng châu Âu .

Tạo lập cảnh quan đô thị truyền thống

Đô thị Việt Nam có thể xác định là đã hình thành đã khá lâu, “Nhưng bắt đầu được định danh là TP thì từ thời Pháp thuộc thế kỷ 19, với số lượng 21. Có 3 TP cấp 1 là Hà Nội, Sài Gòn và Hải Phòng; 3 TP cấp 2 là Chợ Lớn, Đà Nẵng, Nam Định; 16 TP cấp 3 là Đà Lạt, Thái Nguyên, Hải Dương, Vinh-Bến Thuỷ, Bạc Liêu, Cần Thơ, Mỹ Tho, Rạch GIá, Thái Bình, Thanh Hoá, Huế, Quy Nhơn, Phan Thiết, cập Xanh Giác (nay là Vũng Tàu), Long Xuyên, Bắc Ninh, Đồng Hới”[3]. Đến thời kỳ cách mạng, năm 70 của thế kỷ trước, nước ta vẫn mới có 3 TP trực thuộc trung ương, 11 TP trực thuộc tỉnh, chưa đến trăm thị trấn thị tứ – “Nhưng đến tháng 7/2021, số lượng đô thị Việt Nam đã đạt tới gần 850. Với 2 đô thị loại đặc biệt, 22 đô thị loại I, 32 đô thị loại II, 48 đô thị loại III, 88 đô thị loại IV, gần 700 đô thị loại V. Với tỷ lệ đô thị hoá khoảng 40%. Đóng góp GDP của khu vực đô thị đến hơn 70%”[4]. Dân cư tại các đô thị thực tế đã chiếm hơn 50 % số dân cả nước, kể cả định cư và vãng lai. Tốc đô đô thị hoá nhanh và mạnh đang diễn ra theo từng năm. Như vậy, thực chất việc quy hoạch xây dựng đô thị, trong đó có thiết kế xây dựng kiến trúc cảnh quan, đóng vai trò quyết định sự thành bại của phát triển về mặt đầu tư xây dựng của một quốc gia, đồng thời cũng đóng vai trò quyết định cho hội nhập toàn cầu. Khi thiết kế những không gian quy hoạch xây dựng đô thị truyền thống, ông cha ta từ khởi phát đã dựa vào sự hội tụ hợp lý cao nhất của diện mạo và điều kiện tự nhiên từng vùng, miền để lựa chọn. Hà Nội, nơi thế núi thế sông sáng láng, toàn mỹ đã được chọn làm kinh đô trong hầu hết chiều dài lịch sử. Sài Gòn – TPHCM mới có lịch sử đô thị hơn 300 năm, nhưng thực chất đã trở thành nơi quần hội sầm uất của miền Nam hàng trăm năm trước đó. Hải Phòng, cửa ngõ giao thương quốc tế quan trọng cũng đã được lựa chọn ngay từ đầu với tầm nhìn như vậy.

Xem thêm: Dịch Vụ Dọn Vệ Sinh Nhà Ở Giá Rẻ Tại Bình Dương | Báo Giá [12/2022]

Kiến trúc cảnh quan ở những đô thị này, đều được tạo lập khởi đầu từ kinh nghiệm tay nghề truyền đời của ông cha ta về cách chọn vị trí, kiến thiết xây dựng trên cơ sở tôn trọng tử vi & phong thủy, địa hình, địa mạo, ít can thiệp nhất vào khung cảnh tự nhiên. Việc lựa chọn từng khu đất tương thích với công dụng tương ứng trong đô thị cũng biểu lộ một tầm nhìn thông tỏ uyên bác của ông cha. Những sự lựa chọn đó, cho đến giờ vẫn nguyên giá trị về sự thích dụng, tươi mới và tương thích cảnh quan .
Trong những “ tiểu khu vực ’ ’, việc sắp xếp và phối kết cảnh quan lại biểu lộ càng rõ sự khôn khéo. Lựa chọn và thiết kế xây dựng những cửa ô TP. Hà Nội bộc lộ rõ cho những ý tưởng sáng tạo này. Hay TT Sài gòn – TPHCM ví dụ điển hình, càng tăng trưởng càng thấy sự lựa chọn này thật xác đáng. Nhân đây cũng xin nói thêm, TP. Hồ Chí Minh một thời kỳ vọng Thủ Thiêm là TT mới, nhưng sau khi điều tra và nghiên cứu sâu kỹ những lý lẽ ông cha để lại, thời tạo lập và tăng trưởng TP, Thủ Thiêm trở về đúng vị trí là TT phụ trợ cho cực chính bên này sông Hồ Chí Minh. Chính những thâm thúy về kiến trúc cảnh quan, kết nối hòa quyện và tôn trọng vạn vật thiên nhiên đã tạo những nét đặc trưng cho từng đô thị : TP. Hà Nội là TP của những mặt hồ lộng lẫy ; Hồ Chí Minh – TPHCM là TP của sông nước kênh rạch ; Hải Phòng Đất Cảng là TP của cảng sông, cảng biển ; Đà Lạt là TP của ngàn thông, ngàn hoa …
Khi mỗi đô thị đã hình thành hàng triệu triệu khu công trình tích đọng lại theo thời hạn, đang và sẽ có hàng vạn vạn khu công trình mới sửa chữa thay thế cái cũ – Nếu không có một niềm tin cốt lõi về ý niệm vận dụng cảnh quan làm chỗ dựa, đô thị sẽ trở thành một mớ hỗn độn không truyền thống, điều này trọn vẹn hoàn toàn có thể xảy ra cho mọi TP lớn nhỏ. Nếu cứ vậy, sau đó tất cả chúng ta còn gì của hồn cốt linh, truyền thống riêng ? – “ Kiến trúc cảnh quan là cái gạch nối giữa những gì do con người tạo nên với những cái do vạn vật thiên nhiên tạo nên ’ ’. Mỗi đô thị với niềm tin nơi chốn của mình, cần tạo lập cái riêng trên ý thức tôn trọng giữ gìn vạn vật thiên nhiên vùng đất. “ Cái riêng đó xuất phát từ truyền thống cuội nguồn, truyền thống vốn có, mà ta phải ghi nhận phát huy bằng cách tân tiến hóa nó lên và cái riêng đó cũng hoàn toàn có thể có từ sự tìm tòi những cái mới lạ, tạo nên từ tâm hồn, tính cách người Việt Nam ” [ 5 ] .
Ở những đô thị nhỏ hơn, việc tận dụng và khai thác tối đa cảnh quan vạn vật thiên nhiên, đã được xác lập là một yếu tố cơ bản để tăng trưởng bền vững và kiên cố. Những đô thị xuất phát từ địa hình đồi núi như vùng Tây Bắc, Việt Bắc, thượng nguồn miền Trung, vùng Tây Nguyên, việc tận dụng địa hình tự nhiên đồi núi để tạo lập những hình thái cảnh quan rực rỡ đã được triển khai ngay từ khi đô thị hình thành. Một số chương trình “ sắp xếp lại giang sơn ’ ’ được ngăn ngừa kịp thời. Cảnh quan kiến trúc ở những đô thị này từ truyền thống cuội nguồn đến hiện tại cơ bản là giữ được sự rực rỡ cội nguồn. Tất nhiên ở đó, dù đều xuất phát từ đồi núi, sông suối, chênh cao … nhưng không đô thị nào bị trùng lặp cảnh quan với đô thị khác. Chỉ tiếc là kiến trúc khu công trình tại những đô thị này lúc bấy giờ đều bị xóa nhòa tính địa phương khá rõ. Do đó, hình hài cảnh quan khoảng trống kiến trúc bị đồng nhất lẫn nhau. Đối với vùng miền Tây Nam Bộ, cảnh quan đô thị gắn chặt với sông nước, cũng được ông cha ta luôn xem là thế mạnh để bảo tồn, gìn giữ hướng tăng trưởng đã có từ ngàn đời. Vấn đề sinh thái xanh phong phú và mê hoặc cũng được tiếp biến trên cơ sở nghiên cứu và điều tra thận trọng sâu kỹ. Quả thực, “ Thiết kế đô thị hoàn toàn có thể định nghĩa như thể một quy trình tạo lập khoảng trống đô thị, một thẩm mỹ và nghệ thuật tạo dựng những nơi chốn khác nhau trong TP … Tập trung vào việc bộc lộ những khu vực quy hoạch về mặt hình thể. Dáng vẻ của những khu công trình, hay quần thể những khu công trình cũng như khoảng trống và cảnh quan xung quanh ’ ’ [ 6 ]. Truyền thống Việt Nam về hình thành và tăng trưởng, kiến thiết xây dựng đô thị hoàn toàn có thể đi đến đúc rút : “ Xây dựng đô thị dù lớn, dù nhỏ không có nghĩa là tàn phá, tái tạo, ép buộc vạn vật thiên nhiên – Đô thị và vạn vật thiên nhiên phải luôn cùng song song sống sót và bổ trợ cho nhau vì mục tiêu ship hàng tốt nhất con người ’ ’ [ 7 ] .

Những nguyên tắc có thể rút ra từ cách tạo lập Kiến trúc cảnh quan truyền thống

1. Đối với các vùng nông thôn:

• Lựa chọn kỹ lưỡng vị trí xây dựng công trình để đảm bảo tiện nghi sử dụng gắn liền với giữ vững khung cảnh quan chung;
• Tôn trọng tối đa cảnh quan tự nhiên khi xây dựng công trình;
• Tái lập toàn thể hoặc những bộ phận cảnh quan phải đảm bảo: Ưu tiên khôi phục tối đa cảnh quan nguyên thuỷ; phần tạo dựng bổ sung phải hoà nhập, gắn kết với cảnh quan hiện hữu;
• Tạo lập cảnh quan mới theo yêu cầu sử dụng: Cần phải nghiên cứu địa hình địa mạo để cảnh quan mới không được lấn át, làm ảnh hưởng xấu đến khung cảnh quan chung;
• Tăng cường sử dụng giải pháp cảnh quan nhân tạo, có thể thay thế, di chuyển, điều chỉnh bố cục theo công năng, có thể thay đổi theo mùa.

2. Đối với các đô thị:

• Không được phá vỡ toàn diện hay từng bộ phận cảnh quan tự nhiên, nếu không thực sự bắt buộc. nếu có sự phá vỡ nào dó thật cần thiết trong quá trình xây dựng thì cần kèm theo giải pháp phục hồi tối đa sau xây dựng;
• Cần tìm cách nghiên cứu để tái tạo những cảnh quan đã mất, nhất là các cảnh quan có giá trị đặc thù, quan trọng, tạo nên tính riêng cho đô thị;
• Việc giải toả, thay thế phải chú trọng đến sự khả thi của dân sinh. Sự thay thế phải xem xét tính toán phù hợp, không được phá vỡ cảnh quan và ý nghĩa lịch sử văn hoá truyền thống khu vực. Đảm bảo cảnh quan sau thay thế có thể tốt hơn;
• Việc xây dựng những kiến trúc mới cần chú trọng khai thác bản sắc văn hoá vùng miền. Kiến trúc mới phải hài hoà với kiến trúc cũ và định hình không gian hiện hữu, không lấn át, làm hỏng không gian và các kiến trúc hiện có;
• Với các đô thị lớn, cần quan niệm các trung tâm khu vực đô thị không phụ thuộc vào địa giới hành chính, mà chủ yếu là phục vụ cho các chức năng và vùng ảnh hưởng;
• Tại các đô thị lớn, việc tạo lập kiến trúc cảnh quan cần phải có xác định trọng tâm, phân theo tầng bậc. nhưng không cần có giới hạn rõ ràng, mà phải đạt được yêu cầu liên kết trong cảm nhận thị giác;
• Các cảnh quan riêng tạo lập cho từng công trình, cụm công trình có thể mang tính chủ đề, phong cách riêng, nhưng phải hoà nhập được với cảnh quan chung. Không phá vỡ, làm ảnh hưởng theo chiều hướng xấu đến cảnh quan chung;
• Tại những không gian có giới hạn cụ thể, là các điểm nhấn của TP, nghệ thuật công cộng – “Là các tác phẩm nghệ thuật Kiến trúc, hội hoạ, điêu khắc… được các nhà kiến trúc, hoạ sĩ và nhà thiết kế chuyên ngành khác… sáng tác, đem đặt để hình thành bố cục bằng các ngôn ngữ: dạng khối, đường nét, màu sắc… biểu đạt nội dung lịch sử, văn hoá, xã hội, phản ánh cuộc sống của con người, nhằm kiến tạo thẩm mỹ không gian đô thị, giáo dục cảm nhận cho cộng đồng”[8]. Cvhính là hạt nhân quyết định bộ mặt Kiến trúc cảnh quan.

Một vài nhận xét về thiết kế Kiến trúc cảnh quan của Việt nam trong thời gian vừa qua

• Các cảnh quan tôn trọng thiên nhiên được ưu tiên ngày càng chiếm tỷ trọng lớn. Đây là một thành công của kiến trúc cảnh quan;
• Các không gian tái tạo ở những khu vực đa dạng, ở các quy mô khác nhau đã đạt nhiều kết quả khả thi, góp phần giữ gìn bản sắc vùng miền, TP một cách hữu hiệu;
• Các kiến trúc cảnh quan sáng tạo mới dạng kế thừa tiếp biến hình thái dân gian, kết hợp giữ gìn bản sắc đã đạt rất nhiều thành công;
• Các không gian cảnh quan thiết kế, xây dựng mới, xu hướng hiện đại đã có nhiều đột phá sáng tạo. Nhiều không gian cảnh quan khi hình thành góp phần rất trọng lượng để tăng tiện nghi sống, giá trị tài sản, nâng cao sức khoẻ, độ an toàn… thu hút khách hang một cách bền vững;
• Các không gian cảnh quan chú trọng đến đa diện công năng, kể cả những công năng dẫn dắt đã phát huy được nhiều hiệu quả;

Về điểm yếu kém, hoàn toàn có thể thấy còn khá nhiều những cảnh quan can thiệp thô bạo vào địa hình, khung cảnh tự nhiên ; nhiều cảnh quan xa hoa lộng lẫy tốn kém không thiết yếu ; nhiều cảnh quan lại quá sơ sài, không ăn nhập tôn tạo vẻ đẹp cho khoảng trống chung, thậm chí còn ảnh hưởng tác động xấu đi. Còn có những loại cảnh quan phù phiếm, trưởng giả, hoặc sao chép ngoại lai không tương thích với văn hóa truyền thống, văn minh Việt Nam ; những cảnh quan đặt lạc vị trí ; truyền thống riêng về vùng miền cho một tỷ suất không nhỏ cảnh quan chưa biểu lộ rõ ; vai trò nhận diện của cảnh quan còn rất mờ nhạt …

Thay lời kết

Có thể tạm tóm lược, thiết kế cảnh quan cùng với thiết kế quy hoạch, thiết kế công trình, thiết kế nội thất, là những trụ cột chính của công tác thiết kế kiến trúc xây dựng. Với các đô thị, thiết kế cảnh quan càng có tầm quan trọng, vì đó là không gian kết nối các thực thể kiến trúc, tác phẩm nghệ thuật và các loại thực thể khác để cấu trúc thành không gian đô thị. Trước đây, khi nền kinh tế nước ta còn nghèo nàn lạc hậu, thì mảng thiết kế này chưa được phân định và để ý. Nhưng trong thực tế, từ truyền thống tạo dựng nơi cư trú, hoạt động lao động và nghỉ ngơi, ông cha ta đã liên tục “làm thiết kế” cảnh quan, coi đó là một mắt xích hiển nhiên, gắn kết với dựng xây công trình nhà cửa. Chính vì vậy, ngày nay chúng ta đã được thừa hưởng những cơ ngơi mang đầy chất sinh thái và nhân văn, góp phần vô cùng hữu ích cho đời sống con người phấn chấn thăng hoa, đảm bảo sức khoẻ, chu toàn hạnh phúc và an toàn trong sinh sôi, bảo tồn nòi giống. Việc tiếp biến chặng đường ông cha tạo lập kiến trúc cảnh quan là một nhiệm vụ rất hệ trọng và cần thiết cho thế hệ KTS và cộng đồng hôm nay, trong nhiệm vụ xây dựng nền Kiến trúc hiện đại, đậm đà bản sắc.

Xem thêm: Thuê Giúp Việc Nhà Theo Giờ Quận Tân Phú Ở Đâu Uy Tín? – bTaskee

Khi đổi khác khí hậu, thiên tai, dịch bệnh đang hiện hữu và ngày càng quyết liệt, sự hội nhập với những hoạch định từ “ tương lai thuộc về châu Á ” [ 9 ] càng tạo ra nhiều thời cơ và thử thách cho người làm nghề. Phát triển Kiến trúc cảnh quan thật sự quan trọng, có tương lai, đầy phát minh sáng tạo, không thay đổi và bền vững và kiên cố. Trong khuôn khổ hạn hẹp của bài viết, những yếu tố được nêu mới chỉ dừng ở mức rất khái lược. Hi vọng sắp tới, khi ngành Kiến trúc Cảnh quan Việt Nam được đặt đúng vị trí, sự tăng trưởng nâng tầm, với nhiều tác dụng ngày càng khả thi là một điều hiển nhiên. Sự tăng trưởng đó, cũng cần song hành cả mặt điều tra và nghiên cứu lý luận và tiến hành thực tiễn .

TS.KTS Phan Đăng Sơn
Chủ tịch hội KTS Việt Nam – Tổng biên tập Tạp chí Kiến trúc
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 07-2021)

Tài liệu tham khảo:
[1].KTS Nguyễn Cao Luyện – Từ những mái nhà tranh cổ truyền. NXBKĐ2007;
[2], [5], [7]. KTS Lưu Đức Hải – Từ những góc nhìn về Kiến trúc cảnh quan. NXBVN. 2006;
[3], [4]. Internet. Wikipedia tiếng Việt;
[6]. KTS Vũ Hiệp – Đô thị Việt Nam, góc nhìn từ những nơi chốn. NXBXD2016. Tr12;
[8]. TS Nguyễn Thị Lan Hương, PGS. TS Nguyễn Văn Dương – Những cơ sở khoa học về nghệ thuật công cộng. Kỷ yếu HTKH nghệ thuật công cộng kiến tạo điểm đến du lịch. Hà nội 2020, tr130;
[9]. Parac Khanna – Tương lai thuộc về châu Á – Thương mại, xung đột, và văn hoá trong thế kỷ 21. NXBT.2020 (bản dịch Mai Chí Trung);

Source: https://suachuatulanh.edu.vn
Category : Nhà Cửa