Nhà sàn Tây Nguyên: đặc điểm, chức năng và kiến trúc
Khi nhắc tới Tây Nguyên, chắc hẳn mọi người sẽ liên tưởng tới kiến trúc nhà sàn Tây Nguyên độc đáo và mang đậm bản sắc truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số nơi đây. Tuy là kiến trúc mang vẻ đơn sơ, mộc mạc nhưng lại vô cùng chắc chắn và đặc biệt. Hãy cùng Tre Trúc Thái Dương tìm hiểu về đặc điểm, chức năng và kiến trúc nhà sàn Tây Nguyên qua bài viết dưới đây bạn nhé!
Phân Mục Lục Chính
Nhà sàn tây nguyên là kiểu nhà như thế nào?
Đặc điểm chung
Nhà sàn Tây Nguyên thường được thiết kế và xây dựng bởi sự chung tay, góp sức của gia chủ và toàn thể cộng đồng từ những vật liệu tận dụng từ thiên nhiên. Những vật liệu thô sơ và quen thuộc với đồng bào như: lá tranh, cây lồ ô, tre nứa…
Mỗi dân tộc bản địa sẽ có một đặc trưng phong cách thiết kế nhà ở và có một mẫu mã riêng, đặc biệt quan trọng không sao chép hay làm theo ở bất kể nơi nào khác. Mỗi dân tộc bản địa có một phong cách thiết kế và cấu trúc khác nhau, nhưng hầu hết đều làm bằng gỗ, thế cho nên mùa hè thoáng mát và ấm cúng khi bạn đóng cửa vào mùa đông .
Nhà sàn cũng là một trong những thiết kế tạo nên sự phong phú của loại hình nhà gỗ mà người Việt có thể tự hào trên khắp thế giới. Việc xây dựng nhà ở Tây Nguyên không sử dụng vật liệu thép hoặc các chất kết dính khác, và các phương tiện được sử dụng để xây dựng nhà ở cũng rất cơ bản.
Bạn đang đọc: Nhà sàn Tây Nguyên: đặc điểm, chức năng và kiến trúc
Để có thể thiết kế hình dạng của ngôi nhà, bạn chỉ cần một cái cưa, một cái rìu và sự góp sức của cộng đồng. Gia chủ đã có thể tạo nên nhà sàn truyền thống mang đậm nét văn hóa đồng bào Tây Nguyên.
Chức năng
Do điều kiện kèm theo môi trường tự nhiên khắc nghiệt lắm mưa nhiều gió ở Tây Nguyên, nhà sàn của đồng bào thường được tạo ra theo hướng Bắc – Nam để không đón gió mát và bị nắng chiều hắt vào .Ngoài ra, những gian nhà thường được sử dụng để ship hàng những nhu yếu hoạt động và sinh hoạt hội đồng chung của đồng bào. Thêm vào đó, những liên hoan, họp bàn đều được tổ chức triển khai tại gian nhà sàn Tây Nguyên. Người dân cũng hoàn toàn có thể sử dụng những gian để chứa lương thực, thực phẩm khô sau khi thu hoạch .
>> Xem thêm bài viết: Nhà Rông – Biểu tượng văn hóa cộng đồng của người Tây Nguyên.
Kiến trúc nhà sàn Tây Nguyên
Vật liệu sử dụng làm nhà
Hầu hết những ngôi nhà sàn Tây Nguyên được xây dựng với sự chung tay góp sức của toàn thể cộng đồng anh chị em trong buôn làng. Hầu hết nhà được xây dựng bởi người dân trong làng, vật liệu tạo nên nhà sàn đều là vật liệu tự nhiên đơn sơ như tre, nứa, tranh và dây mây…
Tây Nguyên là vùng đất sinh sống của nhiều dân tộc thiểu số. Mỗi nhóm dân tộc bản địa có phong cách thiết kế nhà sàn riêng không liên quan gì đến nhau bộc lộ văn hóa truyền thống riêng của họ. Chính vì thế, những ngôi nhà của Tây Nguyên đều thoáng mát vào mùa hè và ấm cúng vào ngày đông, bởi đặc tính của gỗ rừng tự nhiên mang lại .Đặc biệt là khi phong cách thiết kế nhà sàn họ đã biết cách khôn khéo tận dụng những đặc thù của vạn vật thiên nhiên để bảo vệ mình. Việc sử dụng gỗ làm nhà sàn là một trong những phát minh sáng tạo của đồng bào Tây Nguyên .
Kết cấu nhà
Do đặc thù chung là chung sống nhiều thế hệ nên những căn nhà sàn Tây Nguyên thường được phong cách thiết kế từ 3-7 gian, tùy theo số lượng mái ấm gia đình. Kích thước : Rộng 5,6 m đến 7 m, thường thì 3 m một gian, tùy theo số lượng gian .Làm nhà sàn tốn rất nhiều thời hạn, công sức của con người và cần sự chung tay góp phần của cả hội đồng. Về phần nguyên vật liệu, gỗ pơ mu thường được để nguyên, thẳng, không có dây buộc vào thân cây. Các cột, kèo có đường kính từ 35 cm đến 40 cm được đặt chồng lên nhau hoặc ghép mấu để tạo cấu trúc vững chãi .Cầu thang đi lên nhà thường được làm bằng những thân cây lớn với bảy bậc thang được chạm khắc bằng tay thủ công. Mái nhà là mái tranh hoặc được thay bởi mái tôn và mái ngói do một phần vật tư mái tranh khá quý và hiếm .
Điêu khắc hoa văn trong nhà
Cầu thang nhà sàn bên trái được chạm khắc mặt trăng khuyết và đôi bầu vú, điều này tượng trưng cho sự nuôi dưỡng của cha mẹ. Hình chạm khắc con rùa được đặt ở bên phải hình tượng của sự vĩnh cửu vĩnh cửu .
Nhà sàn Tây Nguyên còn là nơi thể hiện nghệ thuật tạo hình trên cột, xà với những tác phẩm điêu khắc chạm nổi, vẽ nên những hình ảnh quen thuộc với cư dân vùng rừng núi như chim, voi, rùa, mặt trời… Những biểu tượng này là sự tôn thờ thiên nhiên và mong ước cuộc sống ấm no, hạnh phúc của người dân Tây Nguyên.
Phân loại nhà sàn Tây Nguyên theo mức độ kiên cố
Nhóm nhà sàn thuộc dạng kiên cố
Nhóm nhà sàn dạng vững chắc thường là người Sê đăng, Jrai hay Êđê sinh sống, đặc thù của dạng kiến trúc này là cột nhà đều được người dân lựa chọn từ những thân cây gỗ lớn, sàn thường được làm rất cao. Điều này giúp cho người dân bảo đảm an toàn và tránh được sự thú dữ trong rừng xâm nhập .
Nhóm nhà sàn thuộc dạng bán kiên cố
Nhóm nhà sàn dạng bán vững chắc còn được gọi là nhà mu rùa, những ngôi nhà này thường của những tộc người Jẻ, Catu, Mnâm, Ka Dong … Người dân sử dụng cột bằng những cây gỗ loại vừa bền vững và kiên cố nhà ở .Nhà thường sẽ là mái tranh và được phong cách thiết kế như hình Ovan, có hai kiểu đầu mái là gỗ nhọn tượng trưng cho sừng trâu. Sàn nhà thường thấp và được lợp bởi những tấm ván truyền kiếp .
Nhóm nhà sàn tạm
Nhóm nhà sàn tạm hay còn được gọi là nhà vòm, được phong cách thiết kế cho nhóm người dân tộc bản địa phía Nam Tây Nguyên ở như : Stieng, Mnông … Do đặc trưng về tập quán du dân nên nhà sàn đều được phong cách thiết kế dạng nhà trệt bằng những vật tư không được bền chắc, những cột nhà chỉ được làm tạm bợ bằng những loại cây nhỏ bằng bắp tau .Điểm đặc biệt quan trọng là mái nhà sàn tạm được lợp tranh và rủ xuống sát mặt đất. Nhà có hai cửa ra vào và phong cách thiết kế hình Ovan .
Phân loại nhà sàn Tây Nguyên theo nhóm ngôn ngữ
Kiến trúc Sàn Tây Nguyên nhà dài Êđê, Jrai (nhóm ngôn ngữ Nam Đảo)
Nhà sàn Tây Nguyên của nhà dài Êđê, Jrai thường dài dưới 10m và rộng khoảng 3m. Đặc điểm nổi bật của nhà sàn của quần thể này là tầng cao thường cách mặt đất 0,6-0,8m, tầng dưới chủ yếu để chứa củi.
Nhà dài là một khu công trình kiến trúc độc lạ của người Êđê, Jrai, phân bổ hầu hết ở phía đông nam của tỉnh. Ngôi nhà không chỉ là nơi hoạt động và sinh hoạt của mái ấm gia đình mà còn là nơi hội họp khi cần xử lý việc của làng ( nhà của già làng, trưởng bản ). Các hoạt động giải trí gặp gỡ này thường diễn ra trong gian khách .
Khi làm nhà dài, người Jrai thường dùng cây gỗ để làm cột, kèo, ván sàn, sử dụng cỏ tranh lợp mái nhà, tre, nứa dùng để làm vách… Điểm nhấn kiến trúc của nhà dài bộ tộc Jrai là cầu thang. Mỗi ngôi nhà dài có một cầu thang chính ở đầu hồi chính của ngôi nhà và một cầu thang phụ ở phía sau. Họ làm những cầu thang phụ khác để đi lên và xuống cửa phụ khi đang làm việc hoặc thực hiện các nghi lễ thờ cúng. Loại cầu thang này rất dễ làm chỉ bằng những đoạn tre hoặc cây nhỏ.
Đầu cầu thang có phần cong và mềm mịn và mượt mà, có hình dạng giống như hai bầu vú, cánh hoa hay vầng trăng. Những họa tiết này được xem là hình tượng cho sức mạnh và quyền uy của phụ nữ trong văn hóa truyền thống mẫu hệ của người Jrai .
Kiến trúc Nhà Sê Đăng ( nhóm ngôn ngữ Nam Á )
Nhà Sê Đăng có từ 8 đến 10 cây cột, tùy thuộc vào kích cỡ của ngôi nhà. Các mạng lưới hệ thống cột được link với nhau bằng những “ đà ” gỗ, những thanh xà được sắp xếp đều trên một mặt phẳng và có tính năng làm bệ đỡ trên sàn. Cột chính link với cột phụ bằng những kèo .
Sàn nhà Sê Đăng thường được làm bằng cây tre lồ ô. Cây lồ ô được người dân chặt với chiều dài phù hợp với chiều dài ngôi nhà, sau đó vật liệu này được đập dập và trải cố định thành sàn nhà.
Vách nhà là những tấm gỗ được cưa mỏng dính dựng san sát nhau, đóng dựng bao quanh nhà. Cửa nhà mở về phía trước, và có một khu vườn to lớn ở đó. Cầu thang lên xuống nhà được làm bằng những thân gỗ lớn, nhà có cấu trúc gồm 2 mái chính lợp bằng cỏ tranh hay lá mây được dân bỏ nhỏ đặt san sát nhau thành từng hàng và xếp dần lên trên đỉnh tạo thành mái che nắng mưa hàng ngày .Trong nhà Sê Đăng, bạn hoàn toàn có thể thấy những bức tượng gỗ và hoa văn chạm nổi với những họa tiết như hoa Pơ lang, chim muông và hoa gạo. Người dân Sê Đăng chỉ sử dụng ba màu : trắng, đen và đỏ với ý niệm cho rằng màu đen tượng trưng cho tà ma, màu trắng tượng trưng cho lòng trung thành với chủ và màu đỏ tượng trưng cho thắng lợi .
>> Xem thêm: Nhà sàn Tây Bắc: đặc điểm chức năng và các loại kiến trúc đặc trưng.
Lời kết
Đến đây, chắc hẳn bạn đã cảm nhận chân thực được về kiến trúc độc đáo của nhà sàn Tây Nguyên. Bằng những bàn tay khéo léo kết hợp cùng các nguyên liệu mộc mạc đơn sơ trong tự nhiên nhưng lại rất chắc chắn, nhà sàn của người dân vùng Tây Nguyên tạo nên những nét đẹp văn hóa riêng biệt của mình.
Nếu khách hàng muốn tìm hiểu và sở hữu cho mình lối kiến trúc độc đáo mang đậm nét văn hóa dân tộc vùng núi Tây Nguyên, hãy liên hệ ngay Tre Trúc Thái Dương để được chia sẻ và tư vấn vật liệu chất lượng và nhanh chóng bạn nhé!
5/5 – ( 1 nhìn nhận )
Source: https://suachuatulanh.edu.vn
Category : Nhà Cửa
