Sự hội tụ của nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc – Tạp chí Kiến Trúc

Kiến trúc là một ngành nghệ thuật rất thú vị và tuyệt vời vì nó chứa đựng cả hai phẩm tính khoa học và nghệ thuật. Nghệ thuật kiến trúc dung hợp nhiều môn nghệ thuật khác như: Hội họa, nghệ thuật trang trí, nghệ thuật thủ công… và đặc biệt là điêu khắc.

Khi những họa sỹ tiền phong ( avant-garde ) cổ súy tư tưởng và ngôn từ nghệ thuật khả dĩ thích hợp với những dịch chuyển của thời đại công nghiệp trải qua những hình – khối hình học kỷ hà thì ngay lập tức, điều này mê hoặc cả những nhà kiến trúc và điêu khắc để hưởng ứng cho “ niềm tin thời đại ” ( Spirit of the Age ). Một kỷ nguyên mới cho sự quy tụ giữa những ngành nghệ thuật này đã thật sự mở ra. Trong bài khảo cứu này, chúng tôi muốn trình diễn về sự quy tụ của nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc trong nghệ thuật đương đại .

1. Mở đầu

Giới thiệu chung

Ở thời kỳ chuyển giao giữa hai thời đại thủ công nghiệp và công nghiệp, các nhà nghệ thuật có tư tưởng tiền phong – những người có một nhãn quan siêu việt về một thế giới trừu tượng, đã cổ súy cho một thứ ngôn ngữ nghệ thuật thích hợp với biến động của thời đại công nghiệp bằng những hình khối hình học kỷ hà. Họ lập luận rằng, nhiếp ảnh đã làm lu mờ Nghệ thuật Cổ điển mà vai trò của sự tả thực là quan trọng, phép viễn cận, nét, hình, khối, sự vờn khối và bóng đổ… là những công cụ hết sức hữu hiệu.

Bạn đang đọc: Sự hội tụ của nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc – Tạp chí Kiến Trúc

Những nghiên cứu liên quan có trước

Những nội dung được đề cập trong bài sẽ ra mắt những chuyển biến có đặc thù cách mạng khởi xướng từ nửa đầu của thế kỷ XX, đó cũng là nguyên do tất yếu dẫn đến sự quy tụ ngày càng ngày càng tăng về mặt ngôn từ biểu lộ giữa kiến trúc và điêu khắc. Đề tài điều tra và nghiên cứu này trên trong thực tiễn chưa từng được công bố bởi những tác giả khác .

Phương pháp luận

Phương pháp luận mà chúng tôi sử dụng để thực thi đề tài này được dựa trên giả thiết là : Thực tiễn tăng trưởng của kiến trúc và điêu khắc đã và đang cho thấy có những sự tương đương nhiều hơn dị biệt, trong khi vẫn bảo tồn được giá trị đặc trưng của chúng như : Công năng, kỹ thuật và nghệ thuật …

2. Nội dung

2.1. Những bước đi đầu tiên của Nghệ thuật Hiện đại

Đi tiên phong là Pablo Picasso ( 1881 – 1973 ) với hội họa Lập thể, Wassily Kandinsky ( 1866 – 1944 ) và Piet Mondrian ( 1872 – 1944 ) với hội họa Trừu tượng, Naum Gabo ( 1890 – 1977 ) với những điêu khắc theo phong thái Constructivism … đã tò mò cho thời đại ngôn ngữ biểu lộ mới qua những tác phẩm của mình. Đặc điểm chung của khuynh hướng nghệ thuật này là sự từ bỏ dứt khoát những gì sống sót trong quốc tế thực để hướng tới một sự khái quát cao độ chỉ với màu, hình, nét và khối kỷ hà .
Nhóm nghệ thuật De Stijl ở Hà Lan do Piet Mondrian sáng lập đã đưa ra những quan điểm nghệ thuật rất rực rỡ, có tầm vóc thời đại. Tin rằng mọi nghệ thuật đều phát xuất từ hội họa, niềm tin này bắt nguồn từ chủ nghĩa lập thể và trừu tượng. Theo đó, kiến trúc và điêu khắc cần tăng trưởng theo những nguyên tắc do những họa sỹ tạo ra. Mondrian đã tránh dùng những hình ảnh giống hoặc nhắc nhở đến hiện thực, họ tiến tới sử dụng chỉ toàn những đường thẳng dọc và ngang, những mảng màu nguyên chất được sản xuất sẵn trong những ống kẽm vì cho rằng đó là những thứ không hề thuộc về vạn vật thiên nhiên. Họ cho rằng nghệ thuật mới nên được phát minh sáng tạo theo nguyên tắc đó và do vậy, những tác phẩm của họ biểu lộ tính trừu tượng cao, khước từ việc miêu tả hiện thực, quy nạp hội họa về những hình thức tối giản của kỷ hà học và sắc tố nguyên thể. Các “ bức tranh ” của Mondrian hấp dẫn người ta bởi sự tò mò vốn có, và có vẻ như khó mà lý giải cho rõ ngọn ngành về những đường nét ngang bằng – sổ thẳng, những mảng màu vàng, đỏ, xanh, trắng, hình chữ nhật .

2.2. Kiến trúc Hiện đại

Quan niệm nghệ thuật này đã tác động ảnh hưởng trực tiếp lên việc phong cách thiết kế kiến trúc. Trong đó, những cấu kiện tính năng được quy về những hình cơ bản như : Khối lập phương, diện phẳng và đường thẳng. Tóm lại, nhu yếu cải cách hình khối được đặt lên số 1, nhằm mục đích diễn đạt công suất bằng một ngôn từ trong sáng, tạo ra một cách “ đọc ” kiến trúc rõ ràng, tránh được sự mờ nghĩa như Nhà ở của Schroder – Schrader ( 1924 ) tại Utrect, Hà Lan theo phong cách thiết kế của Gerrit Thomas Rietveld và Nhà hàng “ l’Aubette ”, Sttrasbourg ( 1926 ) với phong cách thiết kế của Theo Van Doesburg. Đó là những minh họa rõ nhất cho quan điểm nghệ thuật của De Stijl, cũng là xu thế có tác động ảnh hưởng can đảm và mạnh mẽ đến quan điểm của học phái Bauhaus sau này .

Kiến trúc của phe phái Bauhaus tiêu biểu vượt trội cho sự tiếp bước của những tư tưởng cải cách khởi đi từ hội họa và điêu khắc. Và điều trùng hợp là : Những nguyên tắc của công suất được tôn vinh trong Kiến trúc Hiện đại thường được trình diễn trải qua hình học kỷ hà. Đó cũng là hai di sản quan trọng nhất của Kiến trúc Hiện đại. [ 3, 4 ]

2.3. Điêu khắc Hiện đại

Tính chất tiền phong của những tư tưởng nghệ thuật này được cộng hưởng trong những điêu khắc gia khét tiếng như Naum Gabo biểu lộ qua cách “ nhìn ” độc lạ ; trong đó, tác phẩm điêu khắc biến thành một hợp thể kiến trúc – điêu khắc, một tư tưởng nghệ thuật mới lạ chưa từng có trong lịch sử dân tộc. Tư duy nghệ thuật của ông có quan hệ mật thiết với Trường phái Lập thể và hướng theo tính trừu tượng. Nó bộc lộ sự tương quan của những hình thức hình học đơn thuần và đúc rút hình ảnh của vạn vật thiên nhiên, theo khẳng định chắc chắn của Paul Cezanne : Trong tự nhiên mọi thứ đều hoàn toàn có thể quy về những hình khối như hình lập phương, hình cầu, hình nón, hình tròn trụ … Các “ bức tượng ” của Gabo do vậy mà trở thành sự thách đố trí tưởng tượng của công chúng bởi bố cục tổng quan của những hình kỷ hà với một loại vật tư trong quãng ( plastic ). Nó cho thấy tác phẩm như chập chờn hiện ra trong khoảng trống với những đường kẻ, dây căng đầy trừu tượng. Tất cả những gì mà người ta thấy được là đặc tính trừu tượng của khoảng trống hơn là những hình thể của những sự vật quen thuộc. [ 1 ]
Tác phẩm của Gabo là những thành phần có cấu trúc hình học kỷ hà đơn thuần và mới lạ, đó là những phác thảo tạo hình thuần túy và chúng nằm ở biên giới của kiến trúc và điêu khắc. Điều này cho thấy kiến trúc – điêu khắc là một mối quan hệ tích hợp, khó có được sự phân định rạch ròi, tín hiệu cho thấy sự quy tụ giữa hai nghệ thuật này đã thật sự Open .
Một tên tuổi lớn khác của nghệ thuật điêu khắc quốc tế là Calder ( 1898 – 1976 ), với những tác phẩm rực rỡ thuần túy là đường nét – hình khối trừu tượng .

Xem thêm: Thuê Giúp Việc Nhà Theo Giờ Quận Tân Phú Ở Đâu Uy Tín? – bTaskee

Những tư tưởng nghệ thuật và tác phẩm của những nghệ sĩ Avant-Garde là sự khởi đầu cho một thời kỳ thật sự quy tụ giữa kiến trúc và điêu khắc. Ngôn ngữ bộc lộ mới của kiến trúc và điêu khắc đã được thiết lập và khoảng cách giữa chúng về mặt ngôn từ trước đó đã trọn vẹn bị xóa bỏ. [ 6 ]

2.4. Sự hội tụ của kiến trúc – điêu khắc trong Nghệ thuật Đương đại

Trong nghệ thuật đương đại, sự quy tụ của kiến trúc – điêu khắc đã trở nên rõ ràng hơn khi nào hết. Điều này không riêng gì đem lại cho nghệ thuật những kỳ vọng mới mà thực sự đã đạt được những thành tựu đầy ấn tượng. Có thể tóm tắt bộc lộ này trải qua hai phương pháp sau : Kiến trúc ( được ) điêu khắc hóa ( Sculpturization Architecture ) và điêu khắc ( được ) kiến trúc hóa ( Architecturization Scuplture ) : [ 6 ]
Kiến trúc ( được ) điêu khắc hóa là một xu thế đã Open từ rất truyền kiếp. Hiện tượng này không phải là mới nếu so sánh những hình khối kiến trúc của Kim Tự tháp Ai cập cổ đại với những tác phẩm “ điêu khắc tân tiến ” cùng ngôn từ của kho lưu trữ bảo tàng Louvre. Tuy nhiên, những KTS đương đại đã có những tác phẩm biểu lộ sự quy tụ một cách cực kỳ độc lạ và tân tiến. Điển hình là Frank O ’ Gehry được ví là “ Picasso của kiến trúc ”. Kiến trúc tòa nhà Bảo tàng Guggenheim ở Bilbao có hình dáng kỳ lạ của một “ con cá ” như chính ông tự so sánh. Hình ảnh lấp lánh lung linh của tấm vỏ sắt kẽm kim loại tạo thành từ sự phản chiếu giống như những chiếc vảy cá trong vạn vật thiên nhiên là một thành công xuất sắc đáng ngưỡng mộ của ông. Những tấm sắt kẽm kim loại này được uốn cong như “ con thuyền triển lãm ” ( boat gallery ) và cho thấy hình ảnh của một khối kiến trúc tương tự như một tác phẩm điêu khắc khổng lồ. Hình tượng khoảng trống vuông vức, đơn điệu quen thuộc của kiến trúc đã được sửa chữa thay thế bằng những hình thể “ tự do bay lượn ” của điêu khắc đã khiến công chúng bị mê hoặc vì vẻ đẹp mới lạ và văn minh. [ 4, 5, 6 ]
Các phong cách thiết kế của Zaha Hadid – một KTS đam mê hình học và nghệ thuật – là sự phối hợp giữa toán học cấp cao, công nghệ tiên tiến tin học và nghệ thuật điêu khắc để tạo cho kiến trúc những hình thức theo nguyên tắc của kiến trúc tham số ( parametricism ). Lối phong cách thiết kế này đã phá vỡ cấu trúc và nguyên tắc tổng hợp thường thì của kiến trúc để có được những hình khối mềm mại và mượt mà, uyển chuyển như sự tuôn chảy của dòng nham thạch núi lửa xuống mặt đất. Kiến trúc của Hadid có vẻ như được đục đẽo, xoay chuyển, uốn nắn dưới “ bàn tay ” của một “ phù thủy ” – điêu khắc gia trừu tượng. Những đường cong mang đặc tính điêu khắc này là hiệu quả hoạt động giải trí trực tiếp của máy tính và toán học. Kiến trúc của Hadid đã bộc lộ sự biểu cảm của hình khối trong cái đẹp tương ứng với điêu khắc. [ 8 ]

Điêu khắc ( được ) kiến trúc hóa : Là từ ngữ đề cập đến phát minh sáng tạo của những điêu khắc gia có khuynh hướng tạo nên những tác phẩm có ngôn từ tạo hình gần với một khu công trình kiến trúc – nếu xét về cấu trúc và khoảng trống ( theo nghĩa rộng ). Cuối những năm 1950 đến 1960, nhiều thử nghiệm bằng những vật tư và những cách tiếp cận mới để tạo ra tác phẩm nghệ thuật. Tác phẩm điêu khắc Open trong những hình ảnh trọn vẹn trừu tượng, với những mặt phẳng và vật tư mới đã trở thành đặc trưng của nghệ thuật điêu khắc mới. Tuy nhiên, tiềm năng và giá trị của những cấu trúc trong tác phẩm của họ không phải là công suất để sử dụng như kiến trúc mà là sự cảm thụ mới lạ cần phải được triển khai hàng loạt những đặc thù ngôn từ tạo hình này :

• Sử dụng các hình thức hình học trừu tượng;
• Mô phỏng một bộ phận – cấu kiện của kiến trúc (bậc thang, cửa đi, của sổ…);
• Không có thông điệp hay lời giải thích nào từ tác giả. Người xem được tự mình tìm ra (hoặc không thể tìm ra) thông điệp hay lời giải thích;
• Tác phẩm thường có kích thước lớn để người tham quan đi vào “bên trong”, đi vòng quanh hay trèo lên tác phẩm để tự mình tương tác. Những động thái này không hề tồn tại trong quan niệm truyền thống về điêu khắc. [6]

Xin giới thiệu một số tác giả và tác phẩm tiêu biểu:

• Paul Kipps & Jack Diamond với tác phẩm “Olympic Arch” tại University of Calgary Public Art, 1988. [11]
• Anthony Caro VÀ tác phẩm “Goodwood Steps”, 1996. [8,9,13]

• Parabolic số 5 (Parabolic Sculpture-Fragment No. 5), 1992 của Richard Deacon được đặt trong Tokyo Midtown Park dường như là một bộ phận cơ khí được phóng lớn quá khổ để đem lại một sự cảm nhận VÀ kinh nghiệm về không gian hoàn toàn khác lạ. [12]

• Hàng loạt các sáng tạo của David Umemoto – KTS Canada gốc Á châu – là các Mini Brutalist Sculptures – mang “hình ảnh” kiến trúc một cách rõ ràng nhất với những “bậc thang” xuất hiện ở những vị trí không cần đến chúng và được đặt xoay với mọi chiều hướng trong không gian như trong Infrastructure. Yellowtrace thì khai thác hình ảnh của một “lõi thang” dang dở và không “dẫn” tới đâu, không có một chức năng cụ thể nào có thể được thực hiện. [10]

3. Kết luận

Trên thực tiễn, kiến trúc và điêu khắc chưa khi nào trọn vẹn “ tách biệt ” về ngôn từ bộc lộ. Ngay cả khi mà kiến trúc nhấn mạnh vấn đề những nguyên tắc tổng hợp, bố cục tổng quan thuần túy dựa trên mẫu cổ xưa Hy Lạp – La Mã thì sự tuyệt vời và hoàn hảo nhất, hoàn mỹ của những thức đầu cột cũng cho thấy mong ước điêu khắc hóa những hình tượng trong thực tiễn của hoa lá, cây xanh, thần linh …

Tính hội tụ trong nghệ thuật đương đại được gia tăng mạnh mẽ, trong đó: Kiến trúc có xu hướng sử dụng gần như trực tiếp ngôn ngữ của một tác phẩm điêu khắc và điêu khắc có xu hướng khích lệ mối quan hệ tương tác giữa công chúng với tác phẩm cả bên trong lẫn bên ngoài. Tác phẩm điêu khắc được cảm thụ không chỉ bằng sự ngắm nhìn mà chủ yếu qua sự tương tác để cảm nhận trực tiếp. Chính trong sự hội tụ này mà nghệ thuật tạo hình được nâng tầm và đổi mới ngoạn mục.

Xem thêm: Giúp việc nhà theo giờ quận 12

PGS.TS Lê Thanh Sơn / ĐH Kiến trúc TP.HCM
ThS Nguyễn Ngọc Uyên
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 02-2021)

Tài liệu tham khảo

• (1). Trịnh Cung, Nguyễn Quỳnh, 11/02/2012, Bàn Tròn Mỹ Thuật.
• (2). Tôn Đại (2000), “Nhân một công trình của chủ nghĩa biểu hiện trong kiến trúc hiện đại Việt Nam, bàn về mối quan hệ giữa kiến trúc và điêu khắc”, Tạp chí Kiến trúc, Số 1(93)-2002, Hà Nội.
• (3). Lê Thanh Sơn (2003), “Kiến trúc Phương Tây Từ Trung Đại Đến Hiện Đại”, Nhà xuất bản Trẻ
• (4). Lê Thanh Sơn (2018), “Kiến trúc và các hệ quy chiếu mỹ thuật”, Tạp chí Kiến trúc số 05-2018, Hà Nội.
• (5). Lê Thanh Sơn (2018), “Nghệ thuật sắp đặt, trình diễn và kiến trúc”, Tạp chí Kiến trúc số 09-2018, Hà Nội.
• (6). Nguyễn Ngọc Uyên, 2019, “Nhị thức Kiến trúc – Điêu khắc”, Luận văn thạc sĩ kiến trúc, Trường Đại học Kiến trúc Tp.HCM.

Các WEBSITES

• (7). Anh Vũ, 10 điều bất ngờ về KTS Zaha Hadid, Tạp chí Kiến trúc, 07/10/2018.
  https://suachuatulanh.edu.vn/chuyen-muc/10-dieu-bat-ngo-ve-kts-zaha-hadid.html
• (8). anthonycaro.org, https://www.anthonycaro.org/selected-work?lightbox=dataItem-jf9vo848
• (9). anthonycaro.org, https://www.anthonycaro.org/selected-work
• (10). Dylan Bryant, David Umemoto Dreams of Brutalism
  https://beautifulbizarre.net/2016/06/18/david-umemoto-dreams-of-brutalism/
• (11). Everyday Tourist, University of Calgary’s Public Art Gets No Respect!
  https://everydaytourist.ca/calgary-visitor-information/2018/5/10/university-of-calgarys-public-art-gets-no-respect
• (12). Richard Deacon, Richard Deacon and the Anatomy of Public Art
  https://www.ideelart.com/magazine/richard-deacon
• (13). Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Anthony_Caro

Source: https://suachuatulanh.edu.vn
Category : Nhà Cửa