Sơ đồ tư duy bài Đọc Tiểu Thanh kí dễ nhớ, ngắn nhất – Ngữ văn lớp 10
Các nội dung được Giáo viên nhiều năm kinh nghiệm tay nghề biên soạn cụ thể giúp học viên thuận tiện hệ thống hóa kiến thức và kỹ năng từ đó thuận tiện nắm vững được nội dung tác phẩm Đọc Tiểu Thanh kí Ngữ văn lớp 10 .
Mời quí bạn đọc tải xuống để xem không thiếu tài liệu Sơ đồ tư duy bài Đọc Tiểu Thanh kí dễ nhớ, ngắn nhất – Ngữ văn lớp 10 :
Đọc Tiểu Thanh kí
Bài giảng: Đọc tiểu thanh kí (Nguyễn Du)
A. Sơ đồ tư duy bài Đọc Tiểu Thanh kí
B. Tìm hiểu bài Đọc Tiểu Thanh kí
I. TÁC GIẢ
– Nguyễn Du ( 1765 – 1820 ) .
– Quê cha : TP Hà Tĩnh, sinh ra và lớn lên tại Thăng Long .
– Gia đình có truyền thống cuội nguồn khoa bảng, văn hóa truyền thống văn học .
– Cha mẹ mất sớm, sống với anh cùng cha khác mẹ .
– Là đại thi hào dân tộc bản địa, danh nhân văn hóa quốc tế .
II. TÁC PHẨM
1. Thể loại: Thất ngôn bát cú Đường luật.
2. Bố cục
Đề, thực, luận, kết .
3. Giá trị nội dung
Số phận xấu số của những người phụ nữ tài sắc. Xót xa cho những giá trị niềm tin bị chà đạp .
4. Giá trị nghệ thuật
Ngôn ngữ trữ tình đậm chất triết lí, phép đối .
III. DÀN Ý PHÂN TÍCH
1. Mở bài
– Giới thiệu về tác giả Nguyễn Du ( đôi nét về tiểu sử, năng lực, con người, sáng tác chính, … ) .
– Giới thiệu khái quát về tác phẩm “ Đọc Tiểu Thanh kí ” ( giá trị nội dung, thẩm mỹ và nghệ thuật ) .
2. Thân bài
a. Vài nét nàng Tiểu Thanh
– Phùng Tiểu Thanh ( 1594 – 1612 ), người Quảng Lăng, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc .
– Là cô gái mưu trí, tài sắc, giỏi văn chương nhưng bạc mệnh .
– Năm 16 tuổi, lấy lẽ một người họ Phùng, bị vợ cả ghen, bắt ra ở một mình trên núi Cô Sơn ( Hàng Châu – Trung Quốc ), lâm bệnh, mất năm 18 tuổi .
– Khi nàng mất, người vợ cả đốt hết thơ từ, chỉ còn sót lại 1 số ít bài thơ, do nàng viết trên hai tờ giấy gói khuyến mãi mấy vật trang sức đẹp cho một cô gái ( phần dư ) .
b. Hai câu đề
* Câu 1:
Vườn hoa bên Tây Hồ > < Gò hoang Vẻ đẹp huy hoàng Vẻ hoang vu, cô quạnh Quá khứ Hiện tại . Sự đối nghịch nóng bức giữa quá khứ và hiện tại gợi lẽ đời dâu bể. Chứa đựng sự xót xa, thương cảm cho cái đẹp bị tàn phá, vùi dập, huỷ hoại phũ phàng - là cảm hứng mang tính nhân văn khá phổ cập trong văn học trung đại ( thơ Nguyễn Trãi, Bà huyện Thanh Quan, ... )
* Câu 2:
– “ Độc điếu ” – một mình viếng thương → tâm thế đơn độc của tác giả .
– “ Nhất chỉ thư ” – một tập sách – tập kí về cuộc sống Tiểu Thanh .
Nghĩa câu 2 : Một mình viếng thương nàng qua một tập sách viết về cuộc sống nàng, đọc trước hành lang cửa số .
Câu dịch chưa chuyển tải hết ý thơ .
Câu thơ nguyên tác cho thấy hình ảnh một con người với tâm thế đơn độc, mang một lòng đau tìm gặp một hồn đau. Nó cho thấy sự đồng cảm thâm thúy của trái tim vĩ đại .
c. Hai câu thực
– Đối chỉnh .
– Biện pháp : ẩn dụ tượng trưng .
Son phấn → vẻ đẹp .
Văn chương → năng lực
Tất cả đều có hồn, có thần. Cảm hứng khẳng định chắc chắn sự quý giá, vĩnh hằng của cái đẹp và năng lực con người .
– Điểm gặp gỡ của hai cách cắt nghĩa ý thơ ( SGK chọn cách 1 ) : Tấm lòng tri âm, thương cảm thâm thúy của Nguyễn Du trước cuộc sống, số phận oan trái của người sắc tài kì nữ khiến trời đất ghen .
d. Hai câu luận
– “ Những mối hận cổ kim ” – những mối hận của người xưa và nay .
+ Người xưa : Tiểu Thanh và những người phụ nữ cùng cảnh ngộ .
+ Người nay : Những người phụ nữ hồng nhan bạc mệnh, tài mệnh tương đố cùng thời với Nguyễn Du và thế hệ những nhà thơ kĩ năng nhưng gặp nhiều khổ đau, xấu số trong cuộc sống như Nguyễn Du .
Ở 4 câu đầu, Nguyễn Du đa phần hướng sự thương cảm đến Tiểu Thanh thì đến câu 5, trái tim Nguyễn Du đã hướng tới sự đồng cảm, xót thương đến mọi kiếp hồng nhan bạc mệnh tương đố .
– “ Thiên nan vấn ” – khó hỏi trời được. Một câu hỏi lớn không lời đáp – hỏi trời lời giải đáp mối hận vì sự phi lí của cuộc sống : hồng nhan đa truân, bạc mệnh, tài tử đa cùng .
Mối hận càng nhức nhối, con người càng bế tắc, bất lực .
– Ngã : tôi, ta, cái tôi trực tiếp hiện hữu hiếm có trong thơ cổ .
– Khách : khách thể nói chung → làm mất ý chủ thể, cái tôi của Nguyễn Du .
– Sự hoạt động của cảm hứng trong 6 câu đầu : Từ xúc cảm xót thương cho Tiểu Thanh, thương cho những kiếp người tài hoa bạc mệnh nói chung → tự thương mình .
Đó là quy luật vận động tâm lí tự nhiên.
Cho thấy sự đồng cảm đạt đến mức tri âm .
e. Hai câu kết
– “ Ba trăm năm lẻ nữa ” → thời hạn ước lệ, chỉ tương lai xa xôi .
– “ Khóc ” → thương cảm .
→ đồng cảm .
– Tố Như ( sợi tơ trắng ) là tên chữ, bút hiệu của Nguyễn Du, tư cách một nhà thơ, một nghệ sĩ, một cái tôi cá thể → việc xưng danh này hiếm thấy trong VHTĐVN .
Điều Nguyễn Du do dự :
+ Cách hiểu 1 : Nguyễn Du lo ngại, do dự không biết có ai trong hận thế đồng cảm, thương cảm ông như ông đã đồng cảm, khóc thương nàng Tiểu Thanh .
+ Cách hiểu 2 : Nguyễn Du lo ngại, do dự không biết ai là người trong hậu thế phải chịu số phận xấu số như Tiểu Thanh và như ông không .
Cả hai cách hiểu đều cho thấy :
+ Khao khát tri âm .
+ Cảm hứng tự thương – nét mới mang niềm tin nhân bản của VHTĐVN quy trình tiến độ thế kỉ XVIII – nửa đầu thế kỉ XIX – thời đại con người không chỉ ý thức về nhân phẩm, về kĩ năng cá thể mà còn thức tỉnh về nỗi đau của chính mình, đó là tín hiệu của cái tôi cá thể .
+ Tấm lòng nhân đạo lớn lao, “ con mắt trông thấu sáu cõi và tấm lòng nghĩ suốt nghìn đời ” của Nguyễn Du. Bởi ông không những khóc thương cho Tiểu Thanh, cho những kiếp hồng nhan bạc phận thuở trước, khóc thương cho những kiếp tài hoa bạc mệnh đương thời, trong đó có cả chính ông mà còn khóc cho người đời sau phải khóc mình ( kiếp tài hoa bạc mệnh vẫn còn trong tương lai ) .
– Đó là nỗi do dự hợp với lôgíc hoạt động cảm hứng của nhân vật trữ tình phải chăng, chính đáng .
– Nỗi do dự đó đã tìm được sự tri âm của bao thế hệ người Nước Ta sau này :
+ Từ khi tác phẩm của Nguyễn Du sinh ra đến nay, ông luôn có vị trí sang trọng và quý phái trong lòng người Nước Ta .
+ Đặc biệt, ở thế kỉ XX, chưa đến 300 năm, cả dân tộc bản địa ta “ khóc ” Nguyễn Du qua tiếng khóc, tiếng ca của Tố Hữu : “ Tiếng thơ ai động đất trời …. ” ( Kính gửi cụ Nguyễn Du ) .
+ Năm 1965, cả nước ta trang trọng kỉ niệm 200 năm ngày sinh Nguyễn Du. Thế giới công nhận ông là danh nhân văn hóa .
3. Kết bài
– Khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ .
+ Nội dung : Nguyễn Du xót xa, thương cảm cho Tiểu Thanh – một hồng nhan bạc mệnh, một năng lực thi ca đoản mệnh, cho những kiếp hồng nhan đa truân, tài tử đa cùng nói chung .
+ Nghệ thuật : Ngôn ngữ trữ tình đậm chất triết lí. Sử dụng tài tình phép đối và năng lực thống nhất những hình ảnh trái chiều trong hình ảnh, ngôn từ .
IV. MỘT SỐ CÂU HỎI ĐỌC HIỂU VÀ BÀI PHÂN TÍCH
Câu hỏi: Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi từ 1 đến 4:
“Tây Hồ cảnh đẹp hóa gò hoang,
Thổn thức bên song mảnh giấy tàn.
Son phấn có thần chôn vẫn hận,
Văn chương không mệnh đốt còn vương.
Nỗi hờn kim cổ trời khôn hỏi,
Cái án phong lưu khách tự mang.
Chẳng biết ba trăm năm lẻ nữa,
Người đời ai khóc Tố Như chăng?
( Đọc Tiểu Thanh kí, Trang 131, Ngữ văn 10, Tập I, NXBGD, 2006 )
1 / Văn bản trên bộc lộ tâm trạng gì của Nguyễn Du ?
2 / Xác định thể thơ của văn bản ?
3 / Xác định phép đối trong câu thơ 3 và 4 ? Nêu hiệu suất cao nghệ thuật và thẩm mỹ của phép đối đó ?
4 / Viết đoạn văn ngắn ( 5 đến 7 dòng ) bày tỏ tâm lý về sự đồng cảm trong đời sống thời điểm ngày hôm nay từ văn bản trên .
Trả lời :
1 / Văn bản trên bộc lộ tâm trạng xót thương, day dứt của Nguyễn Du đối vời nỗi oan của những người tài hoa bạc mệnh .
2 / Thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật .
3 / Phép đối trong câu thơ 3 và 4 : Son phấn có thần – Văn chương vô mệnh ; Chôn vẫn hận-đốt còn vương .
Hiệu quả nghệ thuật và thẩm mỹ của phép đối đó : Khẳng định cái đẹp văn chương sẽ không khi nào chết, dẫu người chiếm hữu chúng thì luôn long đong, lận đận, thậm chí còn là chết trong buồn tủi, đơn độc .
4 / Đoạn văn bảo vệ những nhu yếu :
– Hình thức : bảo vệ về số câu, không được gạch đầu dòng, không mắc lỗi chính tả, ngữ pháp. Hành văn trong sáng, cảm hứng chân thành .
– Nội dung : từ sự đồng cảm, sẻ chia của nhà thơ Nguyễn Du với cái đẹp và người làm ra cái đẹp ( nàng Tiểu Thanh ), thí sinh tâm lý về sự đồng cảm trong đời sống ngày hôm nay. Đoạn văn cần vấn đáp những câu hỏi : Đồng cảm là gì ? Ý nghĩa của sự đồng cảm ? Phê phán lối sống vô cảm. Rút ra bài học kinh nghiệm nhận thức và hành vi .
Bài phân tích
Phân tích bài thơ “Đọc Tiểu Thanh kí” của Nguyễn Du.
Nguyễn Du là đại thi hào dân tộc bản địa, là danh nhân văn hóa quốc tế, là nhà thơ tiêu biểu vượt trội trong nền thơ ca trung đại Nước Ta. Ông để lại cho đời số lượng lớn bài thơ trong đó có những sáng tác đạt đến trình độ cổ xưa và mẫu mực. Trong đó phải kể đến bài thơ ” Đọc Tiểu Thanh kí “, bài thơ được khơi nguồn từ hình ảnh người con gái tài hoa bạc mệnh .
Tương truyền Tiểu Thanh là một cô gái Trung Quốc có tài và có sắc, sống khoảng chừng đầu thời Minh. Cô được biết đến là người con gái thông mình, nhiều tài nghệ thuật như thi ca, âm nhạc. 16 tuổi cô về làm vợ lẽ cho một nhà quyền quý và cao sang. Vì vợ cả hay ghen bắt cô phải sống một mình trên Cô Sơn, cạnh Tây Hồ. Sống trong sự đơn độc, buồn tủi, Tiểu Thanh sinh bệnh và từ giã cuộc sống ở năm 18 tuổi. Vì quá thương thay cho thân phận người con gái tài hoa bạc mệnh nên Nguyễn Du đã viết nên bài thơ này. Mở đầu bài thơ với hai câu đề đã như tiếng trút lòng của Tiểu Thanh .
Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư,
Độc điếu song tiền nhất chỉ thư.
(Tây hồ cảnh đẹp hóa gò hoang,
Thổn thức bên song mảnh giấy tàn.)
Câu thơ không nhằm mục đích mục tiêu miêu tả cảnh đẹp Tây Hồ mà ý niệm tác giả chỉ là mượn khoảng trống để nói lên tâm lý, cảm nhận về sự biến hóa trong đời sống. Tây Hồ vốn được biết đến là cảnh đẹp có tiếng nhưng với cuộc sống của nàng Tiểu Thanh thì cảnh đẹp nơi ấy ” hóa gò hoang “. Người nằm dưới lòng ” gò hoang ” kia là nàng Tiểu Thanh bạc mệnh chỉ để lại trên trần gian ” mảnh giấy tàn ” là phần di sản của Tiểu Thanh .
Trong khoảng trống điêu tàn ấy, con người Open với hình dáng đơn độc qua từ ngữ ” độc điếu “. Hai hình ảnh ” gò hoang ” và ” mảnh giấy tàn ” đã làm cho nhà thơ cảm xúc ” thổn thức bên tuy nhiên “. Hai câu đầu chỉ là lời trình làng thì sang hai câu thực nhà thơ đã làm sáng tỏ hơn cảm xúc buồn thương ngậm ngùi trong hai câu đề .
Chi phấn hữu thần liên tử hậu,
Văn chương vô mệnh lụy phần dư.
(Son phấn có thần chôn vẫn hận,
Văn chương không mệnh đốt còn vương.)
Mượn hình ảnh ” son phấn ” và ” văn chương ” ý niệm nhắc đến nàng Tiểu Thanh. Cả cuộc sống nàng chỉ biết làm bạn với son phấn và văn chương để vơi đi những buồn tủi, xấu số. Nhà thơ dùng từ ” son phấn ” để ẩn dụ khi nói về nhan sắc của nàng Tiểu Thanh nhưng cái đẹp ấy lại bị vùi dập không thương tiếc .
Dù đã chết ” chôn ” nhưng linh hồn nàng vẫn chưa siêu thoát vẫn ôm một nỗi ” hận ” trần gian. ” Hận ” vì sự ghen tuông vô lý của bà vợ cả đã đẩy nàng vào cái chết khi tuổi vừa mới mười tám đôi mươi, hận vì những trang văn vốn chẳng có tội tình gì cũng bị đốt cháy nhưng như còn chút nuối tiếc ” còn vương ” nên vẫn còn lại 1 số ít bài. Từ số phận của nàng Tiểu Thanh, Nguyễn Du đã khái quát thành cái nhìn về con người trong xã hội phong kiến trong hai câu luận tiếp theo :
Cổ kim hận sự thiên nan vấn,
Phong vận kỳ oan ngã tự cư.
(Nỗi hờn kim cổ trời khôn hỏi,
Cái án phong lưu khách tự mang.)
Hình như nỗi oan ức của Tiểu Thanh không phải chỉ của riêng mỗi nàng mà là cái án, cái kết thúc chung của những con người ” tài hoa bạc mệnh ” có từ thời ” cổ ” chí ” kim “. Nhà thơ dùng từ ” hận sự ” như muốn nhắc đến một mối hận suốt đời nhắm mắt cũng không hề quên. Có tài, có sắc nhưng lại không hề an yên, vui tươi với kiếp người. Khi đọc những vần thơ trên người đọc còn sẽ liên tưởng đến hình ảnh nàng Kiều của Nguyễn Du. Đó cũng là một số phận sinh ra trong xã hội phong kiến tài sắc chẳng kém ai vậy mà cuộc sống nàng lênh đênh, bạc mệnh quá. Nhà thơ Nguyễn Du đã từng viết 2 câu thơ ngậm ngùi, xót xa :
Trăm năm trong cõi người ta
Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau
Những oan khuất của nghìn đời ấy chỉ có trời mới hiểu ” trời khôn hỏi ” nhưng dẫu có biết thì cũng không hề làm gì được. Đó như một cái án của nhiều nạn nhân, nhiều con người trong cái xã hội lúc bấy giờ phải ” tự mang “. Hai câu thơ khóc thương người nhưng có vẻ như cũng để thương mình của Nguyễn Du đã bộc lộ được tầm vóc lớn lao của chủ nghĩa nhân đạo và cách nhìn thâm thúy của ông. Khép lại bài thơ với hai câu kết là những dòng suy tư, cảm nghĩ của chính nhà thơ về thời thế, thời cuộc :
Bất tri tam bách dư niên hậu,
Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?
(Chẳng biết ba trăm năm lẻ nữa,
Người đời ai khóc Tố Như chăng?)
Khóc cho Tiểu Thanh của ba trăm năm trước bằng sự đồng điệu về tâm lý, đồng cảm về xúc cảm nhưng nhà thơ đã tự vấn, không tin và đặt câu hỏi cho chính mình. Một câu hỏi tiềm ẩn nhiều xót xa, nếu như ba trăm năm sau những vần thơ của Tiểu Thanh vẫn còn có Nguyễn Du thương cảm nhưng liệu ba trăm năm sau có còn ” ai khóc Tố Như chăng “. Người đời khi ấy liệu có nhớ hay đã quên đến ông, câu hỏi như xoáy sâu vào tâm lý của người đọc. Câu thơ như thể hiện nỗi bi phẫn của nhà thơ trước thời cuộc để rồi khóc thương người, nhà thơ tự khóc thương chính mình. Nhưng đến ngày ngày hôm nay, ai trong tất cả chúng ta đều biết đến, đều ghi nhớ đến Nguyễn Du là một đại thi hào của dân tộc bản địa, một tượng đài bất tử của nền văn học Nước Ta bởi những tác phẩm đồ sộ mang giá trị cao đã và đang được lưu truyền cho những thế hệ sau .
“ Đọc Tiểu Thanh ký ” là một bài thơ để lại những thương cảm trong lòng người đọc về số phận xấu số của những con người tài hoa nhưng bạc mệnh. Đồng thời qua đây, tác giả cũng đã phản ánh tình hình xã hội phong kiến gian ác đã đẩy con người vào những bước đường cùng, chà đạp lên nhân phẩm và quên béng những giá trị mà họ đã để lại cho đời .
Source: https://suachuatulanh.edu.vn
Category : Tư Vấn Hỗ Trợ
