Sơ đồ tư duy Cảnh ngày xuân dễ nhớ, ngắn gọn

Sơ đồ tư duy Cảnh ngày xuân dễ nhớ, ngắn gọn

Tải xuống

Nhằm mục tiêu giúp học viên thuận tiện hệ thống hóa được kỹ năng và kiến thức, nội dung những tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 9, chúng tôi biên soạn bài viết Sơ đồ tư duy Cảnh ngày xuân dễ nhớ, ngắn gọn với khá đầy đủ những nội dung như tìm hiểu và khám phá chung về tác phẩm, tác giả, bố cục tổng quan, dàn ý nghiên cứu và phân tích, bài văn mẫu nghiên cứu và phân tích, …. Hi vọng qua Sơ đồ tư duy Cảnh ngày xuân sẽ giúp học viên nắm được nội dung cơ bản của Cảnh ngày xuân .

Bài giảng: Cảnh ngày xuân – Cô Nguyễn Ngọc Anh (Giáo viên VietJack)

A. Sơ đồ tư duy Cảnh ngày xuân

B. Tìm hiểu Cảnh ngày xuân

I. Tìm hiểu chung tác phẩm

1. Thể loại : Truyện thơ Nôm + Thể thơ : lục bát .
2. Xuất xứ :
Đoạn trích thuộc phần I của “ Truyện Kiều ” ( Gặp gỡ và đính ước ) và ngay sau đoạn tả chị em Thúy Kiều .
3. Bố cục : 3 phần
– Phần 1 : ( 4 câu đầu ) : Khung cảnh ngày xuân .
– Phần 2 : ( 8 câu tiếp ) : Khung cảnh cảnh liên hoan trong tiết thanh minh .
– Phần 3 : ( 6 câu cuối ) : Cảnh hai chị em Thúy Kiều du xuân trở lại .
4. Giá trị nội dung
Đoạn trích đã khắc họa rõ nét bức tranh vạn vật thiên nhiên và liên hoan mùa xuân tươi đẹp, trong sáng, náo nhiệt trong cuộc du xuân của chị em Thúy Kiều vào tiết thanh minh .
5. Giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật
Nghệ thuật điển hình nổi bật của đoạn trích là việc tác giả sử dụng bút pháp tả cảnh vạn vật thiên nhiên bằng những từ ngữ, hình ảnh giàu chất tạo hình, đắt giá, phát minh sáng tạo, nhiều từ láy miêu tả cảnh vật và cũng là tâm trạng con người, bút pháp tả cảnh ngụ tình .

II. Dàn ý phân tích tác phẩm

1. (4 câu đầu): Khung cảnh ngày xuân

– Hai câu thơ đầu vừa nói đến thời hạn, vừa gợi được khoảng trống :
+ Thời gian của mùa xuân thấm thoắt trôi mau, đã bước sang tháng ba “ thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi ” .
+ Không gian : ánh sáng trong vắt, khoảng trống trong trẻo cho những “ con én đưa thoi ” .
⇒ Vừa tả cảnh vừa ý niệm thời hạn trôi qua mau
– Hai câu sau miêu tả bức tranh xuân tuyệt mĩ :
+ “ Cỏ non xanh tận chân trời ” : khoảng trống khoáng đạt, giàu sức sống .
+ “ Cành lê trắng điểm một vài bông hoa ” : Gọi hoa mùa xuân với sắc trắng trong trẻo, thanh khiết, tinh khôi .
⇒ Bức tranh mùa xuân sinh động, giàu sức sống .

2. (8 câu tiếp): Khung cảnh lễ hội trong tiết thanh minh

a. Những hoạt động giải trí trong tiết thanh minh ( hai câu thơ đầu )
– Hai câu thơ đầu ra mắt những hoạt động giải trí trong tiết thanh minh .
– Sử dụng thẩm mỹ và nghệ thuật tiểu đối : Tách hai từ “ tiệc tùng ” ra làm đôi để gợi tả hai hoạt động giải trí diễn ra cùng một lúc trong tiết thanh minh :
+ “ Lễ tảo mộ ” : Đi viếng và sửa sang phần mộ của người thân trong gia đình, mái ấm gia đình, tổ tiên. Gợi sự tri ân của những nam thanh, nữ tú trong ngày đi chơi xuân .
+ “ Hội đạp thanh ” : Đi chơi xuân ở chốn đồng quê và giẫm lên cỏ xanh. Gợi ngày hội vui xuân của nam thanh nữ tú để hoàn toàn có thể tìm đến những sợi tơ hồng mai sau .
⇒ “ Lễ ” và “ hội ” trong tiết thanh minh là hai hoạt động giải trí văn hóa truyền thống độc lạ, nhưng trong thơ Nguyễn Du lại có một sự giao hòa độc lạ .
b. Không khí của ngày hội xuân ( sáu câu thơ tiếp )
– Không khí tưng bừng, sinh động của liên hoan được gợi lên qua hàng loạt từ hai âm tiết giàu sắc thái biểu cảm :
– Các danh từ : “ yến anh ”, “ chị em ”, “ tài tử ”, “ giai nhân ” gợi tả sự đông vui, sinh động trong ngày hội xuân .
– Các động từ : “ sắm sửa ”, “ dập dìu ” gợi tả không khí rộn ràng, náo nhiệt trong ngày hội .
– Các tính từ : “ gần xa ”, “ nô nức ” gợi tả tâm trạng hồ hởi, phấn khởi của người đi hội .
– Hình ảnh ẩn dụ : “ nô nức yến anh ”
+ Gợi từng đoàn người đi chơi xuân, đông đúc, dập dìu như những bầy chim yến, chim oanh ríu rít .
+ Gợi những cuộc trò chuyện rối loạn, tình tứ của những đôi uyên ương trong ngày hội xuân .
– Hình ảnh so sánh : “ ngựa xe như nước, áo quần như nêm ” gợi cho người đọc tưởng tượng được sự đông đúc của từng dòng người đi hội .
– Bên cạnh không khí tưng bừng, náo nhiệt ấy, Nguyễn Du đã khôn khéo đan cài một khoảng chừng lặng, khiến cho khoảng trống cũng như tâm trạng con người như trùng xuống .
– Hình ảnh “ bộn bề gò đống ”, “ tro tiền giấy bay ” gợi khoảng trống yên bình, lạnh lẽo, rất thiêng. Và trong khoảng trống ấy, có sự Open của những nam thanh, nữ tú đang sửa sang, rắc vàng vó, hóa tiền giấy cho những người đã khuất .
⇒ Gợi truyền thống cuội nguồn văn hóa truyền thống, đạo lí “ uống nước nhớ nguồn ” tốt đẹp của người Việt. Một lối sống ơn nghĩa thủy chung .

3. (6 câu cuối): Cảnh chị em Kiều du xuân trở về

– Cảnh vật : “ ngọn tiểu khê ” ; “ thanh thanh ” ; “ nao nao dòng nước ” ; “ dịp cầu nho nhỏ ”
– Con người : “ thơ thẩn ”, “ dan tay ”, “ bước dần ”, “ lần xem ” .
⇒ Cảnh vật và con người vẫn mang nét thanh nét dịu của mùa xuân .
+ Nghệ thuật : Sử dụng từ láy ( tà tà, thanh thanh, nao nao, nho nhỏ, thơ thẩn )
⇒ Vừa thể hiện sắc thái cảnh vật vừa thể hiện tâm trạng con người .
+ Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình ⇒ Bâng khuâng, xao xuyến, luyến tiếc của trái tim đa sầu, đa cảm …

III. Bài phân tích

Trong thơ xưa, vạn vật thiên nhiên không chỉ là TT của cái đẹp mà còn là nơi gửi gắm tâm tình của con người. Và trong “ Truyện Kiều ” bất hủ đại thi hào Nguyễn Du đã dành tới 222 câu thơ miêu tả cảnh vạn vật thiên nhiên. Trong đó đoạn trích “ Cảnh ngày xuân ” hoàn toàn có thể coi là một bức tranh đẹp vào loại bậc nhất của “ Truyện Kiều ”. Chỉ với 18 câu thơ hàm súc, Nguyễn Du đã gieo vào lòng người đọc sức sống tràn ngập của mùa xuân. Đồng thời, giúp ta nhận được sự tinh xảo trong bút pháp miêu tả giàu chất tạo hình của Nguyễn Du .
Đoạn thơ đã mở ra trước mắt ta một khung cảnh mùa xuân trong tiết thanh minh, qua bốn câu thơ đầu :

Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi
Cỏ non xanh tận chân trời
 Cành lê trắng điểm một vài bông hoa

Nguyễn Du vẽ lên bức tranh xuân thật đẹp, đặc biệt quan trọng nhà thơ đã lựa chọn cụ thể tiêu biểu vượt trội mang nét đặc trưng của ngày xuân để khắc họa bức tranh ấy. Đọc hai câu thơ đầu, ta cảm nhận được cách tính thời hạn khá độc lạ, nghệ thuật và thẩm mỹ miêu tả ước lệ thể hiện rõ đã tái hiện hình ảnh báo hiệu mùa xuân “ chim én ”, “ thiều quang ” gợi sự ấm cúng, êm ả dịu dàng, chứng minh và khẳng định mùa xuân đang ở độ đẹp nhất, chín nhất, sung mãn nhất. Qua đó câu thơ thứ hai đã chỉ rõ ngày xuân trôi qua nhanh như con thoi dệt cửa, đã qua tháng giêng, tháng hai, giờ đây là tháng ba, tiết trời trong xanh, những con én rộn ràng chao liệng như nhịp thoi đưa trên khung trời, gợi ra một khoảng trống, thoáng đãng cao rộng gợi lên nhịp trôi chảy của thời hạn và nhịp điệu sôi động của mùa xuân, đồng thời còn tỏ ý hụt hẫng thời hạn trôi quá nhanh của Nguyễn Du, để rồi, vạn vật thiên nhiên đẹp hơn bởi sắc “ xanh ” của cỏ non, sắc “ trắng ” của “ một vài bông hoa ” lác đác .

Cỏ non xanh tận chân trời
 Cành lê trắng điểm một vài bông hoa

Đây mới thực sự là bức tranh tuyệt mĩ. Tác giả sử dụng giải pháp chấm phá tái hiện bức tranh xuân tươi tắn, sôi động gợi liên tưởng về sự sinh sôi nảy nở. Màu xanh của cỏ non gợi sức sống can đảm và mạnh mẽ, bất diệt, khoảng trống bát ngát, thoáng đạt, trong trẻo. Trên nền xanh ấy có điểm xuyết một vài bông hoa lê trắng. Văn cổ thi Trung Quốc được Nguyễn Du học tập một cách phát minh sáng tạo “ Phương thảo niên thiên bích / Lê chi sổ điểm hoa ”. Nếu hai câu thơ Trung Quốc dùng hình ảnh “ phương thảo ” ( cỏ thơm ) thiên về mùi vị thì Nguyễn Du thay bằng “ cỏ non ” thiên về sắc tố : màu xanh nhạt pha với màu vàng chanh tươi thắm hợp với màu xanh lam của nền trời làm thành gam nền cho bức tranh. Trên đó điểm xuyết sắc trắng thanh khiết, tinh khôi của hoa lê tạo thành bức tranh đẹp hòa giải, tươi mát, mới mẻ và lạ mắt. Chữ trắng được Nguyễn Du thêm vào và hòn đảo lên trước càng gây ấn tượng mạnh. Chữ điểm làm cho cảnh vật trở nên có hồn, sinh động chứ không tĩnh lại hay gợi lên bàn tay họa sỹ – thi sĩ vẽ nên thơ nên họa như bàn tay tạo hóa điểm tô cảnh xuân tươi khiến cho bức tranh càng trở nên sinh động. Ngòi bút của Nguyễn Du tài hoa, thẩm mỹ và nghệ thuật phối sắc tài tình, giàu chất tạo hình ngôn từ biểu cảm, gợi tả biểu lộ tâm hồn người vui tươi, mừng cuống qua cái nhìn vạn vật thiên nhiên trong trẻo hồn nhiên, nhạy cảm tha thiết với vẻ đẹp vạn vật thiên nhiên. Bốn câu thơ lục bát nhẹ nhàng – một khoảng trống thoáng đãng mà ấm cúng của mùa xuân, một sắc tố tinh khôi mãi để lại dấu ấn trong lòng fan hâm mộ .
Tám câu thơ tiếp theo, là khung cảnh lễ – hội trong tiết thanh minh mùa xuân. Ở hai câu thơ đầu, tác giả đã trình làng khái quát về hai hoạt động giải trí chính của mùa xuân : Lễ tảo mộ và hội đạp thanh trong tiết tháng ba mùa xuân :
Thanh minh trong tiết tháng ba
Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh
Lễ tảo mộ là một nét đẹp văn hóa truyền thống, biểu trưng cho đạo lí biết ơn, tri ân tiên tổ bằng việc sửa sang phần mộ của mái ấm gia đình người thân trong gia đình đã khuất. Sau khi tiệc tùng tảo mộ diễn ra xong thì đây cũng là thời cơ cho những trai tài gái sắc được gặp gỡ, hẹn hò, giao duyên trong tiệc tùng đạp thanh. Không khí tưng bừng, sinh động và sinh động trong những ngày tiệc tùng mùa xuân đã được Nguyễn Du miêu tả qua mạng lưới hệ thống những từ ngữ giàu tính tạo hình và biểu cảm :
Gần xa nô nức yến anh
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân
Dập dìu tài tử giai nhân
Ngựa xe như nước áo quần như nêm .
Từ ghép ( gần xa, yến anh, chị em, ngựa xe, áo quần ) phối hợp với những từ láy ( nô nức, dập dìu, sắm sửa ) có công dụng gợi không khí hội xuân rất là đông vui, rộn ràng. Hình ảnh ẩn dụ : “ nô nức yến anh ” gợi lên hình ảnh từng đoàn người sinh động đi du xuân như chim én, chim oanh rối loạn, náo nức, tình tứ. Hình ảnh so sánh : “ Ngựa xe như nước ; áo quần như nêm ” miêu tả những đoàn người trong hội xuân rất sinh động ; từng đoàn, từng đoàn người đi trẩy hội, đông vui, rộn ràng. Bằng việc sử dụng những giải pháp tu từ ẩn dụ, so sánh, tích hợp với mạng lưới hệ thống những từ ngữ giàu đặc thù tạo hình và biểu cảm, nhà thơ đã gợi lên một không khí mùa xuân vừa đông vui, sinh động ; lại vừa tình tứ và duyên dáng khi có sự góp mặt của những nam thanh nữ tú, trai tài, gái sắc .
Trong ngày hội xuân ấy không chỉ có niềm vui mà còn có những khoảng chừng lặng của lễ tảo mộ trong hai câu thơ :
Ngổn ngang gò đống kéo lên
Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay
Nếu hội đạp thanh hiện lên với không khí rất là vui tươi, rộn ràng, náo nức thì lễ tảo mộ lại gợi một chút ít đượm buồn và hướng tới đạo lí tốt đẹp ở đời qua hành vi rắc thoi vàng và đốt vàng mã cho người đã khuất. Đó là truyền thống cuội nguồn “ Uống nước nhớ nguồn ” và lối sông ân huệ, thủy chung tốt đẹp của văn hóa truyền thống dân tộc bản địa .
Qua tám câu thơ, tác giả đã khắc họa thành công xuất sắc truyền thống cuội nguồn văn hóa truyền thống tiệc tùng mùa xuân của dân tộc bản địa. Đồng thời, đây cũng là một dụng ý thẩm mỹ và nghệ thuật thâm thúy của tác giả : mượn ngày hội lớn làm toàn cảnh, tiền đề để miêu tả cuộc gặp gỡ đặc biệt quan trọng giữa Thúy Kiều và Kim Trọng. Nếu như những dòng thơ trên phác họa khung cảnh sinh động, đông vui của tiệc tùng thì sáu câu thơ cuối tạo nên một nhịp điệu trữ tình man mác buồn theo từng bước chân của chị em Thúy Kiều :

Tà tà bóng ngả về tây,
Chị em thơ thẩn dang tay ra về
Bước dần theo ngọn tiểu khê
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh
Nao nao dòng nước uốn quanh
 Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang

Hội tan sao chẳng buồn ? Có thể nói sáu câu trên đã miêu tả thâm thúy cảnh chị em Thúy Kiều trên đường trở về với một khung cảnh yên ả, có vẻ như trái chiều với cảnh liên hoan lúc trước. Cảnh mang nét thanh thanh, dìu dịu của buổi chiều xuân với nắng nhạt, khe nước nhỏ, nhịp cầu bắc ngang như nhuộm màu tâm trạng. Bóng dương đã chênh chếch xế tà “ bóng ngả về tây ” nhưng đây không phải là hoàng hôn của cảnh vật mà có vẻ như con người cũng chìm vào cảm xúc bâng khuâng, khó tả. Ở đây, cuộc vui đã tàn, liên hoan tưng bừng náo nhiệt đã hết, tâm hồn con người cũng chuyển điệu cùng cảnh vật. Dưới cái tài miêu tả của Nguyễn Du, không khí liên hoan lúc tan không ảm đạm, buồn bã mà có phần thanh dịu, lặng lẽ mơ mộng, khoảng trống thu hẹp lại, thời hạn trôi chậm hơn, cảnh vật như nhạt dần, nhạt dần, lặng lẽ theo bước chân thơ thẩn trên dặm đường về, phảng phất nỗi hụt hẫng, lưu luyến của lòng người. Mọi hoạt động nhẹ nhàng túc tắc bộc lộ qua tâm trạng giai nhân đa sầu, đa cảm bằng hàng loạt những từ láy “ tà tà ”, “ thanh thanh ”, “ nao nao ”, “ nho nhỏ ” vừa gợi tả cảnh, vừa gợi tâm trạng bâng khuâng, xao xuyến từ dư âm ngày vui xuân vừa như đã dự báo, linh cảm về điều sắp xảy ra trong tâm hồn nhạy cảm của Thúy Kiều. Và đúng như vậy, Thúy Kiều đã gặp nấm mồ xấu số – Đạm Tiên – một ca nhi tài sắc mà mệnh yểu và cả sự ngẫu nhiên gặp chàng nho sinh “ phong tư tài mạo tót vời ” – Kim Trọng, để rồi “ tình trong như đã mặt ngoài còn e ” như một định mệnh tiền duyên, rõ ràng cảnh đã nhuốm màu tâm trạng của nhân vật. Như vậy sáu câu thơ cuối của đoạn trích với việc sử dụng từ láy đặc biệt quan trọng là bút pháp tả cảnh ngụ tình – cảnh gắn với tình – cảnh tình tương hợp đã làm cho lòng người hòa vào cảnh vật như đang lắng lại cùng cảnh vật. Từ đó, ta thấy được tâm trạng nhạy cảm cùng niềm vui đời sống của tác giả .
Tóm lại, bằng cách sử dụng mạng lưới hệ thống từ ghép, từ láy giàu chất tạo hình, giàu sức gợi tả, đoạn trích “ Cảnh ngày xuân ” xứng danh là bức tranh đẹp vào loại bậc nhất, tạo nên sức mê hoặc cho tác phẩm “ Truyện Kiều ”. Đồng thời, với cây bút miêu tả vạn vật thiên nhiên tài tình của Nguyễn Du, cảnh vật hiện lên tươi đẹp, trong sáng và còn nhuộm màu tâm trạng, đây là yếu tố tạo nên thành công xuất sắc của đoạn trích và đưa tên tuổi của đại thi hào Nguyễn Du đến gần với bạn đọc ở mọi thế kỷ .

V. Một số lời bình về tác phẩm

1. Chức năng tiên phong của vạn vật thiên nhiên là nói lên sự biến hóa của tâm trạng, tính lưu chuyển trong đời sống nội tâm của con người. Thiên nhiên trong Truyện Kiều mở màn bằng một buổi sáng mùa xuân vui tươi “ Cỏ non xanh tận chân trời ”, cô gái vô tư lự đi dự hội đạp thanh. Cảnh rộn rịp bên ngoài “ Dập dìu tài tử giai nhân ” là để biểu lộ nỗi vui mắt trong lòng người thiếu nữ. Nhưng khi cảnh chiều buông xuống “ Tà tà bóng ngả về tây ”, chị em ra về trong một cảnh sắc thanh thanh thì cảnh rộn rịp ban sáng nhường chỗ cho một ngôi mộ hiu quạnh. Tâm trạng biến hóa : cảnh buồn gợi lên những liên tưởng của tâm tư nguyện vọng .
( Phan Ngọc, Tìm hiểu phong thái Nguyễn Du trong Truyện Kiều )
2. … hầu hết những cảnh vạn vật thiên nhiên mĩ lệ trong Truyện Kiều, từ cảnh mùa xuân êm đềm, cảnh mùa hè nóng bức, cảnh mùa thu mơ màng, trong sáng đến cảnh đêm trăng mới lên thơ mộng và huyền ảo, cảnh đêm tàn đầy hăm dọa … toàn bộ đều là những phát minh sáng tạo riêng dưới ngòi bút tài hoa của Nguyễn Du .
( Nguyễn Lộc, Văn học Nước Ta nửa cuối thế kỉ 18 hết thế kỉ 19 )

Tải xuống

Xem thêm sơ đồ tư duy của những tác phẩm, văn bản lớp 9 hay, chi tiết cụ thể khác :

Mục lục Văn mẫu | Văn hay 9 theo từng phần:

Giới thiệu kênh Youtube VietJack

Ngân hàng trắc nghiệm lớp 9 tại khoahoc.vietjack.com

Đã có app VietJack trên điện thoại cảm ứng, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi trực tuyến, Bài giảng …. không lấy phí. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS .

Nhóm học tập facebook miễn phí cho teen 2k7: fb.com/groups/hoctap2k7/

Theo dõi chúng tôi miễn phí trên mạng xã hội facebook và youtube:

Theo dõi chúng tôi không tính tiền trên mạng xã hội facebook và youtube :

Loạt bài Tuyển tập những bài văn hay | văn mẫu lớp 9 của chúng tôi được biên soạn một phần dựa trên cuốn sách: Văn mẫu lớp 9 và Những bài văn hay lớp 9 đạt điểm cao.

Nếu thấy hay, hãy động viên và chia sẻ nhé! Các bình luận không phù hợp với nội quy bình luận trang web sẽ bị cấm bình luận vĩnh viễn.

Source: https://suachuatulanh.edu.vn
Category : Tư Vấn Hỗ Trợ