KHÁI QUÁT VĂN HỌC TRUNG ĐẠI VIỆT NAM

08/10/2022 admin

2020 – 09-25 T12 : 25 : 01-04 : 00https://suachuatulanh.edu.vn/tai-lieu/tai-lieu-van-hoc/khai-quat-van-hoc-trung-dai-viet-nam-636.htmlhttps://suachuatulanh.edu.vn/uploads/tai-lieu/van_hoc/ngu-van-10.jpg

https://suachuatulanh.edu.vn/uploads/thi-online.png

Sơ đồ tư duy Khái quát văn học Việt Nam từ the kỉ 10 đến the kỉ 19, Đặc điểm văn học trung đại Việt Nam, Tóm tắt những quy trình tiến độ văn học Việt Nam, Các tác phẩm văn học trung đại Việt Nam, Văn học trung đại Việt Nam, So sánh văn học trung đại và văn học văn minh, Thuyết minh về văn học trung đại Việt Nam, Các thể loại văn học trung đại

Sơ đồ tư duy Khái quát văn học Việt Nam từ the kỉ 10 đến the kỉ 19, Đặc điểm văn học trung đại Việt Nam, Tóm tắt những tiến trình văn học Việt Nam, Các tác phẩm văn học trung đại Việt Nam, Văn học trung đại Việt Nam, So sánh văn học trung đại và văn học tân tiến, Thuyết minh về văn học trung đại Việt Nam, Các thể loại văn học trung đại

A. Khái quát kiến thức và kỹ năng

I. C

ác thành phần đa phần của nền văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX

1. Văn học chữ Hán

– Nền văn học viết bằng chữ Hán, Open sớm, tồn taị trong suốt quy trình hình thành và tăng trưởng của văn học trung đại .

– Thể loại : Tiếp thu thể loại của văn học Trung Quốc : Chiếu, biểu, hịch, cáo, truyền kì, tiểu thuyết chương hồi …

2. Văn học chữ Nôm

– Sáng tác bằng chữ Nôm – sinh ra muộn hơn văn học chữ Hán

– Thể loại : Chủ yếu là thơ, ít có tác phẩm văn xuôi, phú, văn tế …

II. Các quy trình tiến độ tăng trưởng của

văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX

1. Giai đoạn từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIV :

a. Hoàn cảnh lịch sử dân tộc :

       Bảo vệ tổ quốc, lập nhiều kì tích trong kháng chiến chống ngoại xâm, chế độ phong kiến Việt Nam phát triển đi lên.

b. Nội dung :

Yêu nước với âm hưởng hào hùng ( hàokhí Đông A ).

c. Nghệ thuật :

– Văn học chữ Hán : văn chính luận, văn xuôi về lịch sử dân tộc, thơ phú ( ví dụ SGK ) .

– Văn học chữ Nôm : Một số bài thơ phú Nôm .

d. Tác giả, tác phẩm tiêu biểu vượt trội :

SGK

2.Giai đoạn từ thế kỉ XV đến hết XVII:

a. Hoàn cảnh lịch sử dân tộc :

– Kì tích trong cuộc kháng chiến chống quân Minh .

 – Chế độ phong kiến Việt Nam đạt đến đỉnh cao cực thịnh, sau đó có những biểu hiện khủng hoảng.

b. Nội dung

:

Từ nội dung yêu nước với âm hưởng ngợi ca chuyển sang nội dung phản ánh, phê phán hiện thực xã hội phong kiến trên lập trường đạo đức với cảm hứng củng cố, hồi sinh xã hội thái bình thịnh trị .

c. Nghệ thuật :

– Văn học chữ Hán : văn chính luận, văn xôi tự sự .

– Văn học chữ Nôm : có sự Việt hoá, phát minh sáng tạo những thể loại văn học dân tộc bản địa ( thơ Nôm, khúc ngâm, diễn ca lịch sử dân tộc ) .

d. Tác giả, tác phẩm tiêu biểu vượt trội :

SGK

3. Giai đoạn từ thế kỉ XVIII đến nửa đầu thế XIX :

a. Hoàn cảnh lịch sử dân tộc :

–

 Chế độ phong kiến suy thoái.

– Cuộc khởi nghĩa Tây Sơn ( Nguyễn Huệ ) lật đổ tập đoàn lớn PK Đàng trong ( chúa Nguyễn ) và Đàng ngoài ( vua Lê chúa Trịnh ), đánh tan giặc ngoại xâm ( quân Xiêm quân Thanh )

– Triều Nguyễn khôi phục chính sách phong kiến, hiểm hoạ xâm lược của thực dân Pháp .

b. Nội dung :

Trào lưu nhân đạo chủ nghĩa .

c. Nghệ thuật :

– Thơ Nôm được chứng minh và khẳng định và đạt tới đỉnh điểm .

– Văn xuôi tự sự chữ Hán : tiểu thuyết chương hồi .

d. Tác giả tác phẩm tiêu biểu vượt trội

: SGK

4. Giai đoạn nửa cuối XIX :

a. Hoàn cảnh lịch sử vẻ vang :

– Thực dân Pháp xâm lược Việt Nam. Nhân dân quật cường chống giặc ngoại xâm ,

– Xã hội Việt Nam là xã hội thực dân nữa phong kiến, văn hoá phương Tây ảnh hưởng tác động tới đời sống xã hội Việt Nam .

b. Nội dung :

– Văn học yêu nước mang âm hưởng bi tráng .

– Thơ ca trữ tình, trào phúng ( Nguyễn Khuyến, Tú Xương ) .

c. Nghệ thuật :

– Thơ Nguyễn Khuyến, Tú Xương là thành tựu thẩm mỹ và nghệ thuật rực rỡ .

– Sáng tác hầu hết vẫn theo những thể loại và thi pháp truyền thống lịch sử .

– Một số tác phẩm văn xuôi chữ quốc ngữ đã khởi đầu thay đổi theo hướng tân tiến hoa .

d. Tác giả, tác phẩm tiêu biểu vượt trội

:

SGK

III. Những đặc thù lớn về nội dung

văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX

1

.

Chủ nghĩa yêu nước

– Là nội dung lớn xuyên suốt .

– Biểu hiện :

+ Gắn với tư tưởng “ trung quân ái quốc ” .

+ Ý thức độc lập tự chủ, tự cường, tự hào dân tộc bản địa .

+ Lòng căm thù giặc, xót xa bi tráng lúc nước mất nhà tan .

+ Tinh thần quyết chiến quyết thắng kẻ thu .

+ Biết ơn ca tụng những người hi sinh vì nước .

+ Trách nhiệm khi kiến thiết xây dựng đất trong thời bình. + Tình yêu vạn vật thiên nhiên .

* Tác phẩm tiêu biểu : Nam quốc sơn hà, (Lý Thường Kiệt), Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn), Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc (Nguyễn Đình Chiểu)

2. Chủ nghĩa nhân đạo

– Cũng là nội dung lớn xuyên suốt .

– Bắt nguồn từ truyền thống cuội nguồn nhân đạo, từ VHDG, tư tưởng Phật giáo, Nho giáo, Đạo giáo .

– Biểu hiện :

+ Lối sống “ thương người như thể thương thân ” .

+ Lên án tố cáo những thế lực tàn tệ chà đạp con người .

+ Khẳng định tôn vinh phẩm chất kĩ năng, những khát vọng chân chính ( quyền sống, quyền niềm hạnh phúc, quyền tự do, công lí, chính nghĩa … ) của con người

+ Cảm thông san sẻ với số phận xấu số của con người .

* Tác phẩm tiêu biểu: Truyện Kiều (Nguyễn Du) ,Cung Oán ngâm khúc (Nguyễn Gia Thiều), Chinh phụ ngâm (Đặng Trần Côn)

3. Cảm hứng thế sự :

– Bày tỏ tâm lý, tình cảm về đời sống con người, về việc đời .

– Tác giả hướng tới hiện thực đời sống, xã hội đương thời để ghi lại “ những điều trông thấy ” .

– Viết về nhân tình thế thái : Nguyễn Bỉnh Khiêm .

– Đời sống nông thôn : Nguyễn Khuyến .

– Xã hội thành thị : Trần Tế Xương .

IV. Những đặc thù lớn về nghệ thuật và thẩm mỹ của văn học từ X – hết XIX :

1. Tính qui phạm và sự phá vỡ tính qui phạm :

– Sự qui định ngặt nghèo theo khuôn mẫu : thiên về ước lệ, tượng trưng .

– Tác giả kĩ năng : vừa tuân thủ vừa phá vỡ tính qui phạm, phát huy đậm chất ngầu phát minh sáng tạo .

2. Khuynh hướng nhã nhặn và khuynh hướng bình dị :

– Hướng tới vẻ thanh nhã, mỹ lệ sang trọng và quý phái cao quý .

– Có xu thế đưa văn học gần với đời sống hiện tực, tự nhiên, bình dị .

3. Tiếp thu và dân tộc hoá tinh hao văn học nướcngoài :

– Tiếp thu tinh hoa văn học Trung Quốc .

    – Dân tộc hoá: Sáng tạo chữ Nôm, Việt hoá thơ Đường luật thành thơ Nôm Đường luật, sáng tạo các thể thơ dân tộc ( lục bát, song thất lụt bát, hát nói) sử dụng lời ăn tiếng nói nhân dân trong sáng tác.

-> VHTĐ tăng trưởng gắn bó với vận mệnh quốc gia và nhân dân, tạo cơ sở vững chãi cho sự tăng trưởng của văn học thời kì sau .

B. LUYỆN ĐỀ

Đề bài : Về cảm hứng yêu nước của văn học Việt Nam thời Trung đại sách giáo khoa Ngữ Văn 10 có viết :


“ Điều đáng chú ý quan tâm là văn thơ nói đến những nội dung yêu nước đã không chỉ sống sót ở dạng ý niệm, tư tưởng đơn thuần mà quan trọng hơn là sự sống sót ở dạng cảm hứng, cảm hứng, tận tâm với đủ màu vẽ và cung bậc ” .

Hãy chứng tỏ và nghiên cứu và phân tích 1 số tác phẩm để làm sáng tỏ .

 

                           DÀN Ý CHI TIẾT

I.MB

Trong dòng chảy của nền văn học dân tộc bản địa, cảm hứng yêu nước và cảm hứng nhân đạo tựa như hai mạch ngầm xuyên suốt, cuôn chảy qua bao chặng đường lịch sử vẻ vang. Đặc biệt trong thời kì văn học Trung đai trước nhiều biến cố lịch sử vẻ vang lòng yêu nước ấy lại hừng hực cháy trong tâm hồn những thi nhân để rồi tuôn trào nơi đầu bút lực những nỗi lòng, tâm sự ngân lên như những nốt nhạc trầm bổng trong 1 bản đàn. Có lẽ chăng xuất phát từ đó mà sách giáo khoa Ngữ văn 10 đã cho rằng :

“ Điều đáng chú ý quan tâm là văn thơ nói đến những nội dung yêu nước đã không chỉ sống sót ở dạng ý niệm, tư tưởng đơn thuần mà quan trọng hơn là sự sống sót ở dạng xúc cảm, cảm hứng, tận tâm với đủ màu vẽ và cung bậc ” .

II.TB

1. Thế nào là cảm hứng yêu nước

?

Nói đến cảm hứng yêu nước là nói đến nội dung tình cảm trong mỗi tác phẩm tình văn học. Cảm hứng yêu nước được thể hiện qua thơ bằng muôn hình vạn trạng. Đó là tình yêu quê nhà, quốc gia, yêu cảnh sắc vạn vật thiên nhiên, xứ sở. Đó là ý chí chống xâm lăng vì khát vọng ấm no, niềm hạnh phúc, được sống trong tự do, độc lập, độc lập vững chắc. Đó là niềm tự hào về truyền thống cuội nguồn lịch sử dân tộc, truyền thống lịch sử văn hiến Việt Nam lâu đời, giàu truyền thống. Đó còn là ý thức tự lập, tự cường, kiến thiết xây dựng và bảo vệ quốc gia muôn đời giàu đẹp .

2. Biểu hiện của ND yêu nước

– Bước vào kỉ nguyên thiết kế xây dựng vương quốc phong kiến độc lập sau hàng nghìn năm đô hộ, biểu lộ trước hết của tư tưởng yêu nước là ý thức tự cường, tự tôn dân tộc bản địa, ý thức về chủ quyền lãnh thổ độc lập. Đó là lời thơ hào sảng trong “ Nam quốc sơn hà ” của Lí Thường Kiệt :

“ Sông núi nước nam vua Nam ở

Rành rành định phận ở sách trời ” .

Chủ quyền độc lập thiêng liêng bất khả xâm phạm được chứng minh và khẳng định qua những câu thơ cứng ngắc, giọng thơ đanh thép, hùng hồn. Đó là một “ bài thơ thần ”, xứng danh là Bản tuyên ngôn độc lập tiên phong của quốc gia Đại Việt .

Đến bài “ Cáo bình Ngô ” của Nguyễn Trãi – bản tuyên ngôn độc lập thứ hai, chân lí lịch sử ấy nâng lên ở một tầm cao mới với cái nhìn tổng lực, rất đầy đủ và thâm thúy hơn. Từ việc dừng lại ở việc chứng minh và khẳng định chủ quyền lãnh thổ độc lập ở bài “ Nam quốc sơn hà ” thì bài “ Cáo bình Ngô ” đã tiếp nối và tăng trưởng lên thành chân lí muôn đời : Đại Việt là quốc gia có nền văn hiến truyền kiếp, có biên giới riêng, có phong tục tập quán riêng, có quy trình lịch sử dân tộc dựng nước và giữ nước vẻ vang và cùng sống sót với những vương triều phong kiến phương Bắc. Sự tăng trưởng ấy về khái niệm vương quốc dân tộc bản địa được bộc lộ rõ nét qua tư tưởng lấy dân làm gốc, tập hợp sức mạnh của nhân dân để kiến thiết xây dựng lực lượng nòng cốt, tạo dựng sức mạnh chiến đấu và thắng lợi .

– Với ý thức thâm thúy như vậy về vương quốc, dân tộc bản địa, khi tổ quốc bị xâm lăng, yêu nước là căm thù giặc sục sôi, là ý thức quyết chiến quyết thắng để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ độc lập dân tộc bản địa, là đoàn kết toàn dân “ Tướng sĩ một lòng phụ tử ”, bền gan chiến đấu đến thắng lợi trọn vẹn .

– Yêu nước không chỉ dừng lại ở đó, mà khi quốc gia thanh thản, nội dung của tư tưởng yêu nước biểu lộ ở khát vọng kiến thiết xây dựng quốc gia tự do và niềm hạnh phúc lâu bền :

“ Thái bình nên gắng sức

Non nước ấy ngàn thu ” .

Hai câu thơ bộc lộ cho tham vọng, niềm tin vô hạn của tác giả và cũng là tham vọng ngàn đời của nhân dân về một quốc gia thái bình, thịnh trị, vĩnh cửu đến muôn đời. Đó là hào khí sục sôi, vang dội của một đời, của một thời, sáng ngời cả hồn thiêng sông núi, âm vang đến muôn đời .

– Nhưng sức sống lâu bền của một tác phẩm văn chương khồn chỉ ở chỗ là tiềm ẩn nội dung tư tưởng đơn thuần mà điều cốt yếu hơn, quan trọng hơn là những nội dung, tư tưởng sống sót ở dạng cảm hứng, cảm hứng, tận tâm với đủ màu vẽ và cung bậc. Với những thực trạng khác nhau, những cảnh ngộ khác nhau, đậm cá tính phát minh sáng tạo khác nhau cảm hứng yêu nước được thể hiẹn dưới nhiều dọng điệu khác nhau. Mỗi tác phẩm là một nốt nhạc, có nốt trầm, có nốt bổng hòa quyện làm ra một bản anh hùng ca bất diệt, ca lên đến muôn đời âm vang của thời đại .

Đó là giọng điệu dõng dạc, hào sảng động vọng trong khoảng trống với khí thế ngùn ngụt, hình ảnh thơ trang trọng, kì vĩ trong bài thơ “ Nam quốc sơn hà ” của Lí Thường Kiệt :

“ Sông núi nước nam vua Nam ở

Rành rành định phận ở sách trời ” .

Là giọng thơ đĩnh đạc, lời văn rắn rỏi, cứng ngắc như khắc, như tạc qua bài “ Cáo bình Ngô ” :

“ Như nước Đại Việt ta từ trước

Vốn xưng nền văn hiến đã lâu

Núi sông bờ cõi đã chia

Phong tục Bắc Nam cũng khác

Từ Triệu, Đinh, Lí, Trần bao đời gây nền độc lập

Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế một phương ” .

Những tình cảm nồng cháy như được khơi dậy qua từng câu, từng chữ, từng lời thơ, ánh lên trong tâm hồn mỗi người một niềm tự hào mãnh liệt về dáng đứng oai hùng của dân tộc bản địa trong lịch sử dân tộc .

Ta như hừng hực bầu máu nóng trong những lời nói gan ruột của Trần Quốc Tuấn trong “ Hịch tướng sĩ ” : “ Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa, chỉ căm tức chưa xả thịt, lột da, nuốt gan, uống máu quân địch. Dẫu trăm thây phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng vui mừng ”. Đó là nỗi đau đớn, xót xa đến xé lòng của vị tướng sĩ hét mực yêu nước. Để rồi từ khí thế xung thiên ấy ta như nghe vang vọng tiếng đồng thanh : “ Quyết đánh ! ” của những bô lão trong Hội nghị Diên Hồng, như thấy rực cháy ánh lửa quân sĩ tướng tá sáng bừng dưới ánh trăng mài gươm giáo để xung trận, thích lên cánh tay hai chữ “ Sát thát ” với một ý chí kiên cường. Tinh thần, ý chí sắt đá, kiên trì ấy đã làm nên chiến thắng quân Mông – Nguyên vang dội núi sông trong lịch sử vẻ vang .

Nỗi căm thù, uất hận vút lên thành lời, thành những bản cáo trạng đanh thép : “ Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn, vùi con nhỏ xuống dưới ầm tai vạ ”, trở thành tiếng thét vang dội, thành lời thề quyết chiến :

“ Ngẫm thù lớn hà đội trời chung

Căm giặc nước thề không cùng sống ” .

Ta như thấy hiện lên trước mắy khoảng trống hào hùng, khí thế, chiến công nối tiếp chiến công tạo ra sự một bản tráng ca ngân lên cao nghều, dài vô tận khi đọc những vần thơ hả hê của Nguyễn Trãi trong “ Cáo bình Ngô ” :

“ Đánh một trận sạch không kình ngạc

Đánh hai trận tan tác chim muông

Cơn gió to trút sạch lá khô

Tổ kiến hỏng sụt toang đê vỡ … ”

Giọng thơ cuồn cuộn như triều dâng thác đổ ,. Niềm tự hào, tự tôn, niềm vui sướng bất tận, hả hê tạo ra nhạc điệu bay bổng dồn dập, âm thanh giòn giã nối đuôi nhau can đảm và mạnh mẽ như có gươm đao loảng xoảng trong một trận tuyến vang trời .

Nội dung yêu nước trong văn học trung đại được bộc lộ bằng những cảm xác, giọng điệu phong phú, không riêng gì là lòng căm thù giặc sục sôi, ý thức quyết chiến quyết thắng hừng hực, như một nét vẽ tinh xảo mà thâm thúy về lòng yêu nước sự hổ thẹn trong bài thơ “ Thuật hoài ” của Phạm Ngũ Lão cũng là một cách tỏ bày độc lạ :

“ Công danh nam tử còn vương nợ

Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu ” .

“ Thẹn ” vì chưa trả hết nợ công danh sự nghiệp, lập công báo quốc ; thẹn vì chưa có được kĩ năng như Gia Cat Lượng để phò vua giúp dân. Nỗi “ thẹn ” ấy là bộc lộ cao đẹp cho lí tưởng sống, tham vọng sống lớn lao của người con trai đời Trần làm sáng bừng lên hào khí Đông A một thời .

Đó còn là nỗi niềm hoài vọng về quá khứ đã qua trước di tích lịch sử vẫn còn để rồi tiếc ngậm ngùi trong lòng một niềm hụt hẫng :

“ Đến nay sông nước tuy chảy hoài, mà nhục quân địch khôn rửa nổi ” .

Là sự suy ngẫm về lẽ tồn vong của muôn đời, sự thành bại của sự nghiệp cũng ngân lên giọng điệu hùng tráng :

“ Giặc tan muôn thuở thái bình

Bởi đâu đất hiểm, cốt mình đức cao ” .

Và khi quốc gia quay trở lại thái bình, thịnh trị lòng yêu nước ấy lại hóa thân vào sông núi, một cành hoa, một cây cối, một cánh chim trời chao liệng :

“ Nước biếc, non xanh, thuyền gối bãi

Đêm thanh nguyệt hạc, khách bên lầu ” .

Trong cảnh nước mất nhà tan, nỗi đau đời, uất hận khi vận nước thay đổi dồn lại, nén chạt tạo nên giọng điệu trầm uất, bi tráng. Bài thơ “ Cảm hoài ” nổi tiếng của Đặng Dung với hai câu kết :

“ Thù nước chưa xong đầu đã bạc

Gươm mài bóng nguyệt biết bao rày ” .

Đặng Dung đã kí thác cho đời thăm thẳm một nỗi đau đời, một niềm bi phẫn, trầm uất, đắng cay, xót xa vì người anh hùng sinh lầm thế kỉ. Hình ảnh một dũng tướng mái đầu đã bạc mải miết mài gươm dưới ánh trăng khơi gợi biết bao xúc cảm liên tưởng, chẳng khác nào “ con ngựa già còn ham rong ruổi ’. cái ánh sáng lóe lên trong câu thơ thần là ánh sáng vằng vặc của bóng trăng khuya giữa khung trời bát ngát, bát ngát, cũng là ánh sáng lưỡi gươm chính khí chưa cất lên được để tàn phá quân địch, cũng là ánh sáng của tấm lòng yêu nước trung trinh của nhà thơ. Lời đã hết, bài thơ đã khép lời mà cảm hứng thơ vẫn lai láng, bồi hồi, xúc động. Đó là bài thơ có giọng điệu bi tráng bậc nhất trong thơ ca Việt Nam thời Trung đại – tiếng lòng của một dũng tướng chiến bại .

III.KB

Sống trong những triều đại khác nhau, chịu sự chi phối khác nhau của lịch sử vẻ vang, đồng thời mỗi người với một tâm tính, một đậm chất ngầu phát minh sáng tạo đã làm nên những cảm hứng riêng về cảm hứng yêu nước. Có nỗi buồn, có niềm vui, niềm mê hồn hứng khởi, có giận thương, có buồn tủi, có bâng khuâng hổ thẹn, có rạo rực hả hê … Nguồn cảm hứng vô tận được biểu lộ bằng nhiều cách nói, nhiều giọng điệu riêng. Có giọng điệu hùng tráng ở nhiều Lever, hình thái khác nhau. Có giọng điệu bi tráng, phẫn uất thành tiếng than, lời gọi. Có giọng điệu nhẹ nhàng, say sưa trước cảnh sắc vạn vật thiên nhiên, quốc gia … Tất cả tạo nên sự đa thanh, đa sắc, biểu lộ thâm thúy, đa dạng và phong phú nội dung tư tưởng yêu nước – một vẻ

đẹp rực rỡ tỏa nắng của tâm hồn dân tộc bản địa. / .

 

Sửa Tủ Lạnh

Trung Tâm Bảo Hành

Liên kết:KQXSMB
Alternate Text Gọi ngay