Giới thiệu khái quát huyện Trùng Khánh

1- Vị trí

Trùng Khánh là huyện biên giới nằm ở phía Đông Bắc của tỉnh Cao Bằng ; từ thị xã Cao Bằng theo tỉnh lộ 206 đến TT huyện lỵ dài 62 km, có diện tích quy hoạnh 469,15 km2, dân số gần 50.000 người .

      Huyện có tọa độ địa lý: Từ 22042’09” đến 22056’52” vĩ Bắc (từ Pác Mười – Đoài Côn đến Phja Muông – Ngọc Khê); từ 106023’49” đến 106043’56” kinh Đông (từ Bản Gằn-Trung Phúc đến thác Bản Giốc – Đàm Thủy).

Phía Đông và Đông Nam giáp huyện Hạ Lang, phía Tây giáp huyện Trà Lĩnh, phía Nam giáp huyện Quảng Uyên và huyện Phục Hòa ; phía Bắc và Đông Bắc giáp huyện Tịnh Tây và huyện Đại Tân ( Quảng Tây, Trung Quốc ) .

2 – Hành chính

       Huyện có 20 đơn vị hành chính, gồm 19 xã và 1 thị trấn, bao gồm các xã: Đình Minh, Lăng Hiếu, Lăng Yên, Phong Nặm, Phong Châu, Ngọc Chung, Ngọc Khê,Ngọc Côn (năm 2008 mới tách từ xã Ngọc Khê), Đình Phong, Đàm Thủy, Đức Hồng, Cảnh Tiên, Cao Thăng, Chí Viễn, Thân Giáp, Đoài Côn, Thông Huề, Trung Phúc, Khâm Thành và Thị Trấn Trùng Khánh.

Huyện Trùng Khánh có 8 xã biên giới tiếp giáp với Trung Quốc, với chiều dài đường biên giới 63,15 km, gồm có : Lăng Yên, Ngọc Chung, Phong Nặm, Ngọc Khê, Ngọc Côn, Đình Phong, Chí Viễn, Đàm Thủy. Huyện có cửa khẩu Pò Peo ( thuộc xã Ngọc Côn ) và nhiều đường mòn dân số, nhân dân hai bên đường biên giới liên tục qua lại giao lưu kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống, …

3 – Địa hình

Về địa hình, huyện Trùng Khánh có độ cao trung bình từ 600 – 800 m so với mặt nước biển ; có cấu trúc địa hình phong phú, phức tạp, thấp dần từ Tây Bắc xuống Đông Nam. Xen giữa những dãy núi đá là những thung lũng phẳng phiu, được xây đắp bởi vạn vật thiên nhiên và bao trí tuệ, sức lực lao động khám phá của nhân dân những dân tộc bản địa từ nhiều đời, đã tạo nên những cánh đồng, ruộng rẫy phong phú, như những vùng Ngọc Khê, Đình Phong, Chí Viễn, Trung Phúc, Đàm Thủy, Phong Nặm, Lăng Hiếu, Phong Châu, Đức Hồng, Cao Thăng, … Nét đặc trưng của địa hình Trùng Khánh là giữa những thung lũng phẳng phiu có những ngọn núi đá, núi đất sừng sững, nhấp nhô với nhiều hình dạng, tiêu biểu vượt trội là vùng Ngọc Khê ( thuộc xã Ngọc Khê ) dọc sông Quây Sơn, được dân gian ca tụng là vùng “ Hà lục sơn thủy hữu tình ” .
Huyện Trùng Khánh còn có những dãy núi đá cao, chạy dọc biên giới giữa Nước Ta và Trung Quốc, ở phía Bắc và Đông Bắc, tựa hồ một phên dậu, bức tường thành che chắn. Trong những dãy núi đó cao nhất là ngọn Giang Mũ, thuộc xã Ngọc Khê, với độ cao trên 873 m. Phía Nam và Tây Nam là địa hình chuyển tiếp của cao nguyên miền Đông ( thuộc đới Hạ Lang trong kiến thiết địa chất thuộc vùng đất có nhiều tài nguyên quý như măng gan, bôxít, thạch anh, ngọc bích, … ), cao dần từ Nam lên Bắc .

4 – Khí hậu

Do điều kiện kèm theo vị trí địa lý và địa hình, huyện Trùng Khánh chịu nhiều tác động ảnh hưởng của khí hậu á nhiệt đới ; thường chịu tác động ảnh hưởng trực tiếp bởi gió mùa, đa phần là gió mùa Đông Bắc. Mùa Đông, độ ẩm thấp, khô hanh hao và rét buốt ; mùa Hè nóng nực, chỉ mát dịu về đêm hôm. Khí hậu hai mùa nóng lạnh rõ ràng. Mùa lạnh khởi đầu từ tháng 10, lê dài đến hết tháng 5 năm sau. Nửa đầu mùa lạnh là thời kỳ khô khô hanh, ban ngày nhiệt độ ấm cúng, nhưng đêm hôm nhiệt độ thường thấp, với độ chênh lệch giữa ngày và đêm từ 5-100 C ; cuối mùa lạnh thường có mưa phùn, tiết trời âm u, nhiệt độ cao ; chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm khoảng chừng 4-50 C. Tháng 12 và tháng giêng hàng năm thường có gió mùa Đông Bắc tràn về, nên đây thường là những tháng lạnh nhất, có sương muối, nhiệt độ có lúc xuống dưới 00C. Sương muối tiếp tục xảy ra từng đợt từ 1-2 ngày, nhiều lúc lên tới 4-5 ngày. Mùa nóng khởi đầu từ tháng 4 đến tháng 9. Nhiệt độ cao nhất trong tháng 5 và tháng 6, trung bình lên tới 360 C. Sau tháng 7 nhiệt độ giảm dần, trung bình khoảng chừng từ 20-250 C. Vào khoảng chừng giữa tháng 4 và tháng 5, do sự chuyển tiếp giữa mùa nóng và mùa lạnh, nên hàng năm dễ xảy ra mưa đá .
Lượng mưa trung bình hàng năm từ 1500 mm – 1900 mm. Có những năm mưa nhiều, thường gây lũ lụt cục bộ ; ở những vùng thượng nguồn, đất ruộng và rẫy dễ bị rửa trôi bạc mầu, gây hư hại cho cây cối, mùa màng, tác động ảnh hưởng tới đời sống hoạt động và sinh hoạt của nhân dân .

        5 – Hệ thống sông ngòi

Trong mạng lưới hệ thống sông suối, Trùng Khánh có hai con sông chính : sông Bắc Vọng và sông Quây Sơn .
Sông Bắc Vọng, bắt nguồn từ Trung Quốc, chạy qua địa phận tỉnh Cao Bằng có độ dài 77 km, chảy ra phía Đông những huyện Trà Lĩnh, vào Trùng Khánh qua những xã Trung Phúc, Thông Huề, Đoài Côn, Thân Giáp và chảy sang huyện Hạ Lang, ra huyện Quảng Uyên, Phục Hòa, hợp lưu với sông Bằng Giang rồi chảy sang Trung Quốc. Do chảy qua những vùng đá vôi của cao nguyên miền Đông, quy trình nước chảy đá mòn, bị xâm thực kinh hoàng qua những mùa mưa lũ tràn ngập, tạo nên những cánh đồng nhỏ hẹp ở ven sông suối, mặt phẳng của những cánh đồng hoặc nương rẫy lô nhô những mỏm đá nổi, đá ngầm, gây khó khăn vất vả cho việc làm đất, gieo trồng những loại cây lương thực. Độ dốc trung bình của sông Bắc Vọng khoảng chừng 0,0090, lưu lượng nước trung bình 25 m3 / giây ; có nhiều quãng sông hiểm trở, nhiều thác nước .

Sông Quây Sơn có hai nhánh chính đều bắt nguồn từ Trung Quốc, chiều dài khoảng chừng 76 km. Nhánh lớn nhất chảy qua xã Ngọc Khê ; nhánh thứ hai, còn gọi là sông Tà Pè, chảy theo hướng Đông Nam, qua xã Phong Nậm, Ngọc Khê, hợp lưu với nhánh chính tại Khả Mong, xã Ngọc Khê, chảy qua những xã Đình Phong, Chí Viễn, Đàm Thủy qua huyện Hạ Lang rồi chảy sang Trung Quốc. Lòng sông tuy không rộng nhưng sâu, nước chảy xiết, độ dốc trung bình là 0,010, có nhiều thác nước như thác Khoang ( Thoong Khoang ), xã Ngọc Khê, cao 10 m ; thác Gót ( Thoong Gót ) xã Chí Viễn, cao trên 20 m. Đặc biệt là thác Bản Giốc, xã Đàm Thủy, có độ cao trên 50 m ; thác có 2 nhánh : nhánh bên phải dòng nước đổ thẳng xuống vực, nhánh bên trái dòng nước hạ dần thành ba bậc, tiếp nối đuôi nhau nhau thành một dòng chảy, do độ dốc lớn, dòng chảy đổ xuống vực sâu, tung bọt trắng xóa và bay lưng chừng núi, hơi nước bốc lên, tạo những màn sương mù huyền ảo, như những dải lụa trắng vắt ngang sườn núi, vừa hùng vĩ, vừa thơ mộng .
Do điều kiện kèm theo địa hình thấp dần từ Tây Bắc xuống Đông Nam, nên hầu hết những con sông, con suối bắt nguồn từ phía Tây Bắc chảy theo hướng Đông Nam qua những vùng núi đá vôi, dọc những con sông ( Bắc Vọng, Quây Sơn, … ) có nhiều thác nước, nước chảy xiết. Lợi dụng sức nước, nhân dân đã làm những “ cọn ” nước đưa nước từ sông, suối lên độ cao từ 5-10 m cung ứng nước tưới cho hàng trăm ha lúa và những loại cây cối khác, hoặc dùng giã gạo, …
Các dòng sông lớn như Quây Sơn, Bắc Vọng và nhiều suối, ao, hồ là nguồn lợi thủy hải sản dồi dào. Diện tích mặt nước toàn huyện là 56,9 ha, chiếm 1,87 % diện tích quy hoạnh tự nhiên. Nơi đây có nhiều loại cá quý, có giá trị kinh tế tài chính cao như cá chiết ( có con nặng tới chục kilôgam ), cá chép, cá trầm xanh, cá chuối, ba ba, … Đặc biệt là cá trầm hương ( ở vực Lũng Đính ; nay thuộc xã Đình Phong ), thơm ngon nổi tiếng nhất vùng. Cá nặng chừng 1-2 kilôgam, vẩy trắng, gần mang có một vòng vẩy điểm màu xanh cửu long. Đây là loại cá đặc sản nổi tiếng của huyện Trùng Khánh .
Hàng năm, nhân dân trong vùng dọc những con sông Bắc Vọng, Quây Sơn và những suối lớn nhỏ đã đánh bắt cá hàng chục tấn tôm, cá những loại, Giao hàng hoạt động và sinh hoạt của nhân dân địa phương .

         6 – Đất đai, tài nguyên rừng, tài nguyên khoáng sản

Tổng diện tích quy hoạnh đất nông nghiệp của Trùng Khánh là 38.798,40 ha, với nhiều cánh đồng phì nhiêu lớn nhỏ. Dọc theo sông Quây Sơn là những cánh đồng trải dài, phì nhiêu, như : cánh đồng xã Ngọc Khê, dài gần 10 km, rộng 2 km, đặc biệt quan trọng là cánh đồng xã Đình Phong do phù sa dòng sông Quây Sơn bồi đắp, rất phì nhiêu. Người dân quanh vùng thường lưu truyền câu ca “ Quỳnh Lâu Lũng Đính đa hào phú ” chính là để chỉ sự phong phú của dân cư vùng đất này. Bên cạnh đó còn có những cánh đồng Chí Viễn, Đàm Thủy. Dọc theo sông Bắc Vọng là những cánh đồng xã Trung Phúc, Thông Huề, Thân Giáp, … Ngoài ra còn có những cánh đồng lúa dựa vào nguồn nước tưới đa phần là những con suối và nước tự nhiên, như : Lăng Hiếu, Lăng Yên, Phong Châu, Bồng Sơn, Cao Thăng, Đức Hồng, Đoài Côn. Những cánh đồng lúa trên là nguồn cung ứng lương thực đa phần cho nhân dân huyện Trùng Khánh .

Tài nguyên rừng của Trùng Khánh rất nhiều mẫu mã. Rừng và đất rừng có 29.325,04 ha, chiếm 62,56 % diện tích quy hoạnh đất đai toàn huyện. Trong rừng có nhiều loại gỗ quý như : nghiến, quý lát, thông …, những loại động vật hoang dã như : hổ, báo, gấu, sơn dương, lợn rừng, hươu, nai, khỉ, vượn, cầy vòi … những loại chim họa mi, gà rừng, chim gáy … Các loại lâm thổ sản : nấm hương, mộc nhĩ, sa nhân. Cây ăn quả gồm những loại như mận, lê, cam, quýt, đào. Đặc biệt, hạt dẻ là một loại đặc sản nổi tiếng ở Trùng Khánh, rất thơm ngon, đã trở thành loại sản phẩm sản phẩm & hàng hóa có giá trị trên thị trường trong nước và quốc tế .

         Dưới lòng đất có nhiều loại khoáng sản, trung bình cứ 14,5 km2 có 1 điểm khoáng sản, trong đó có nhiều loại kháng sản quý như măng gan, bô xít, thạch anh,… Đá ngọc bích có nhiều ở Bản Piên xã Phong Châu; đá có độ bền, đẹp (từng được khai thác làm vật liệu góp phần xây dựng Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh). Măng gan có nhiều ở các xã Lăng Hiếu, Phong Châu, Đình Phong, Thân Giáp. Trong những năm 1940, Nhật đã khai thác những mỏ than lộ thiên ở Hiếu Lễ, Phong Châu, Ngọc Khê…, mỏ diêm tiêu ở Bản Quan (xã Phong Châu).

Về giao thông vận tải, Trùng Khánh là huyện biên giới, có tuyến tỉnh lộ đi cửa khẩu Pò Peo ( nay thuộc xã Ngọc Côn ) dài trên 20 km và đường Trùng Khánh – Bằng Ca ( Hạ Lang ) dài 38 km ; Trùng Khánh – Trà Lĩnh dài 26 km. Trước năm 1930, mạng lưới hệ thống đường giao thông vận tải ở Trùng Khánh rất lỗi thời, đi lại khó khăn vất vả, hầu hết là đi bộ và ngựa thồ .
Quê hương Trùng Khánh được vạn vật thiên nhiên tặng thêm : có núi, sông, đồng ruộng, nương rẫy, tài nguyên, động thực vật phong phú và đa dạng. Đó là những tiềm năng vô cùng to lớn, nếu được góp vốn đầu tư, khai thác hài hòa và hợp lý, sẽ tạo cho Trùng Khánh những điều kiện kèm theo thuận tiện lớn để tăng trưởng nhanh và bền vững và kiên cố .

Source: https://suachuatulanh.edu.vn
Category : Nhà Cửa